Οι συνεχείς κρίσεις και η λογική κατάληψης του κράτους από όσους αναλαμβάνουν την εξουσία στη χώρα μας, (αλλά μπορούμε να πούμε και σε όλη τη Δύση) με ισχνή ( τεχνητή συνήθως) πλειοψηφία, φαίνεται πως δεν είναι αρκετά να αφυπνίσουν τον κόσμο και να τον οδηγήσουν σε μία διαφορετική κοσμοθέαση (με την Επικούρεια απόδοση του όρου), από αυτή που είναι έτοιμη να καταστρέψει τις κοινωνίες, τις οργανωμένες πολιτείες και ίσως ολόκληρο τον Πλανήτη.
Η ραγδαία άνοδος των ακραίων αντιδημοκρατικών και αντιευρωπαϊκών πολιτικών δυνάμεων, δαιμονοποιείται λεκτικά από φορείς, πρόσωπα, ”ηγέτες” κλπ, αλλά κανείς δεν αναζητεί τα αίτια δημιουργίας αυτών των ρευμάτων που τείνουν να γίνουν ή έχουν ήδη γίνει πλειοψηφικά.
Η περιθωριοποίηση των πολιτών από την άσκηση εξουσίας πανευρωπαϊκά, οι συνεχόμενες κρίσεις, που σε πολλές περιπτώσεις ωφελεί τους λίγους και φτωχοποιεί τους λαούς ή περιορίζει τα δικαιώματά τους, η προώθηση σε ισχυρές πολιτικές θέσεις ( πρόεδροι και πρωθυπουργοί) παγκοσμίως σε μεγάλες χώρες, συνεργατών ή υπαλλήλων ισχυρών οικονομικών κέντρων, ίσως είναι κάποιες από τις αιτίες, αλλά σήμερα θα σταθώ στο πρώτο γιατί θεωρώ ότι είναι μείζονος σημασίας.
Έχουν αναπτυχθεί πολλές θεωρίες για την υπευθυνότητα την ενσυναίσθηση, την συνευθύνη κλπ, αλλά σπανίως συναντάται η σύνδεσή τους με τη συμμετοχή ή μη των πολιτών στα πολιτικοκοινωνικά δρώμενα και στους θεσμούς της πόλης/ κοινότητας και κατά συνέπεια της πολιτείας στο σύνολό της.
Με αφορμή τις νομοθετικές ρυθμίσεις που προωθήθηκαν τα τελευταία χρόνια ( ν 4622/2019, ν 4623/2019, ν 4635/2019, ν 4674/2020, ν 4735/2020, ν 4954/2022) και είχαν σκοπό, την ανατροπή των συσχετισμών που είχαν διαμορφωθεί και οδηγούσαν (παρά τα προβλήματα, τα κενά και τις μερικές δυσλειτουργίες) στην εμβάθυνση της δημοκρατίας και στην συμμετοχική δημοκρατική λειτουργία (απλή αναλογική, δημοψηφίσματα, αποσυγκέντρωση αρμοδιοτήτων και εξουσίας, κάτι που ισχύει από δεκαετίες στον Δυτικό κόσμο), πρέπει να ξαναδούμε τα ζητήματα της δημοκρατίας.
Το ίδιο συμβαίνει και σε επίπεδο ΕΕ με την αντιδημοκρατική λειτουργία στα όργανά της και την προώθηση σε θέσεις κλειδιά της ασκούμενης εξουσίας, προσώπων που κατευθύνονται εν πολλοίς από ισχυρά lobbies ή τουλάχιστον δεν έχουν τη δημοκρατική νομιμοποίηση που απαιτείται.
Ο B. Barber (Strong Democracy, 1985) είχε επισημάνει ότι ”η συμμετοχή του πολίτη στο πολιτικό γίγνεσθαι”, είναι θεμελιώδης. Αντίστοιχα οι M. Sandel και M. Walzer αναφέρονται στο αγαθό του κοινοτισμού (και συναφώς στα πλεονεκτήματα που έχει η διάδραση στις αντικριστές κοινωνίες κατά το αρχαιοελληνικό πρότυπο πόλης/ Σ. Στεφανόπουλος/ Ελλήνων Θέσμια), καταλήγοντας ότι η μη συμμετοχή του πολίτη στα πολιτικά θέματα, διευκολύνει την επιβολή των νόμων της ”αγοράς” επί της κοινωνίας και υπονομεύει σε βάθος χρόνου την ίδια τη Δημοκρατία.
Γι αυτό το μήνυμα που πρέπει να δοθεί, οφείλουμε να είναι όσο πιο καθαρά γίνεται.
Οι προαναφερόμενες αλλά και άλλες ακόμη ρυθμίσεις δεν είναι καινοφανείς και δεν γίνονται πάντοτε ”αθώα” ή με την λογική της δήθεν ”κυβερνησιμότητας”, ”αποτελεσματικότερης λειτουργικότητας” κλπ. Γίνεται διαχρονικά και συστηματικά από συγκεκριμένες δυνάμεις που θέλουν την κοινωνία και τον πολίτη στο περιθώριο για να εκμεταλλεύονται κάποιοι, ανενόχλητα, τα πλεονεκτήματα που τους δίνει η εξουσία και οδηγούν με μαθηματική ακρίβεια στην έλλειψη κοινωνικού ελέγχου και στα φαινόμενα διαπλοκής που είδαν και πρόσφατα ( αλλά δεν είναι η πρώτη φορά) το φως της δημοσιότητας.
Για το λόγο αυτό πρέπει ριζικά να επανεξεταστεί η λογική της υπερσυγκέντρωσης εξουσιών, αλλά και η θεωρία του ατομικισμού και του λιγότερου κράτους που προτάχθηκε ως μόνη λύση, εδώ και δεκαετίες, για τον τρόπο λειτουργίας της διοίκησης, της οικονομίας και της κοινωνίας.
Όσοι πολίτες, αλλά και πολιτικές δυνάμεις θέλουν να λέγονται προοδευτικές, πρέπει να συνδιαμορφώσουν ένα σύγχρονο εναλλακτικό πρόγραμμα εξουσίας που θα στηρίζεται στην κοινωνία, στην συμμετοχική δημοκρατία, στην εμβάθυνσή της και στο άπλωμα της σε όλους ανεξαιρέτως και σε κάθε γωνιά της Χώρας.
Είναι καιρός δηλαδή να διαμορφωθεί (μέσω διαβούλευσης) ένα πλέγμα μέτρων, έστω σε άξονες, που θα σταθεροποιήσει για μακρό χρόνο τη βάση λειτουργίας του πολιτικού συστήματος, του διοικητικού συστήματος και της τοπικής αυτονομίας, έχοντας ως στόχο τη διάχυση της δημοκρατίας στα πλατειά στρώματα του λαού ( στην πιο μικρή ”κοινότητα”) και την εφαρμογή μέτρων συμμετοχικής δημοκρατίας.
Δεν πρέπει να λησμονούμε ότι οι κίνδυνοι για τη Δημοκρατία αποτρέπονται και απομακρύνονται με περισσότερη Δημοκρατία (και φυσικά με αυστηρά μέτρα προστασίας των θεσμών της από αυτούς που διαχρονικά την επιβουλεύονται) και όχι με περιστολή δικαιωμάτων, θεσμικών και κοινωνικών λειτουργιών της.