Συμπεράσματα και διδάγματα από την πολιτική του Γάλλου Προέδρου Μακρόν

Το παρόν κείμενο αποτελεί κατά κάποιο τρόπο την συνέχεια δύο άλλων, που είχαν αναρτηθεί αμέσως μετά τις Προεδρικές και τις Βουλευτικές εκλογές στην Γαλλία, αντίστοιχα, καθώς και ενός πρόσφατου τρίτου, με θέμα την παραίτηση του Ιλό από την θέση του Υπουργού Περιβάλλοντος.

Σήμερα θα αναφερθούμε στην πολιτική του Μακρόν, στην επικοινωνιακή του στρατηγική, στον συσχετισμό των δυνάμεων, καθώς και στα μέχρι τώρα διδάγματα από τις κυβερνητικές του πρωτοβουλίες.

1. Μεταρρυθμίσεις και αλλαγές, δύο έννοιες που δεν είναι πάντα ταυτόσημες

Από την πρώτη στιγμή που ο Μακρόν εμφανίστηκε στο πολιτικό σκηνικό με ανεξάρτητη, δική του πρόταση, η εκφρασμένη επιδίωξή του ήταν να αλλάξει την Γαλλία μέσω μεταρρυθμίσεων στην οικονομία και στις δομές του κράτους, με αμφίβολα όμως μέχρι τώρα αποτελέσματα. Η βασική ιδέα, ότι ένας πολιτικός με το «πνεύμα του ιδιωτικού τομέα» θα προχωρήσει στις αναγκαίες αλλαγές, ελκύοντας ψήφους τόσο από τα δεξιά όσο και από τα αριστερά, δεν φαίνεται να έχει πείσει καμία από τις δύο πλευρές:

• οι δεξιοί δεν βλέπουν ορατά αποτελέσματα στον οικονομικό τομέα και
• οι αριστεροί περιμένουν ακόμα την αναδιανομή του πλούτου,

ενώ ασφαλώς χρειάζεται χρόνος (όπως παραδέχτηκε πρόσφατα ο Μακρόν) και ενδεχομένως δεν μπορούν να γίνουν όλα ταυτόχρονα.

Σε ότι αφορά την οικονομική του πολιτική, σημειώνουμε την κριτική που δέχθηκε από την αριστερά, για την μείωση των φόρων των επιχειρήσεων, που όμως το Υπουργείο Οικονομικών εκτιμά ως αναγκαία για την αύξηση των επενδύσεων. Μεγαλύτερη ακόμα κριτική δέχτηκε για την μείωση της φορολογίας στην περιουσία, που σύμφωνα με το οικονομικό επιτελείο του Μακρόν, σκοπό έχει τον επαναπατρισμό κεφαλαίων και ανθρώπων. Από την άλλη μεριά, θυμίζουμε ότι ο Πρόεδρος Ολάντ, είχε επιβάλει έναν εξοντωτικό φορολογικό συντελεστή 75% στα εισοδήματα άνω του 1.000.000€ (που μπορούσε να φτάσει μέχρι και το 90%), για να τον καταργήσει οριστικά το 2015, λόγω των αρνητικών του συνεπειών. Έχουμε την γνώμη ότι χρειάζεται κάποια ισορροπία και ο γαλλικός λαός περιμένει όλοι να μοιραστούν τα βάρη αναλογικά με τις δυνάμεις τους, ενώ απλουστευτικές προσεγγίσεις για το πώς θα αναπτυχθεί σε σύντομο χρόνο η Γαλλική οικονομία, δεν βοηθούν ούτε οικονομικά ούτε πολιτικά.

Ως αποτέλεσμα των πιο πάνω μέτρων, ορισμένοι κατηγορούν τον Μακρόν, ως «Πρόεδρο των πλουσίων» και πολλοί ακόμη εκτιμούν ότι δεν πρόκειται να προχωρήσει σε ουσιαστικές αλλαγές, γεγονότα που ενδεχομένως εξηγούν την μεγάλη κάμψη που παρουσιάζει η δημοτικότητά του (το δίμηνο Ιουλίου – Σεπτεμβρίου, έπεσε από το 41%, στο 31%). Το ποσοστό αυτό θεωρείται κρίσιμο, διότι με βάση την στατιστική ανάλυση των δημοσκόπων, οι Πρόεδροι στην Γαλλία που πέφτουν κάτω από το 30%, δεν επανέρχονται εύκολα, αντίθετα κινδυνεύουν να χάσουν μόνιμα τα ερείσματά τους στην κοινωνία.

2. Επικοινωνιακά και πολιτικά προβλήματα

Σε επικοινωνιακό επίπεδο, στην διάρκεια της θητείας του ο Μακρόν εξελίχτηκε από έναν Πρόεδρο που αρχικά κρατούσε αποστάσεις (στον ρόλο του παντοδύναμου Δία, που αφήνει άλλους να δρουν για αυτόν), σε έναν «παιδαγωγό», που προσπαθεί να εξηγεί την αναγκαιότητα των αλλαγών.

Η επίτευξη αυτού του στόχου φαίνεται να δυσκολεύει, από τον τρόπο που ο Μακρόν προσεγγίζει τα θέματα, και ενδεικτικά:

• την κατά περιόδους κριτική του προς τους Γάλλους γιατί «δεν επιθυμούν αλλαγές»,
• ένα κάπως ιδιόμορφο χιούμορ ή
• την παρουσίαση, κάποιες φορές, μιας εξαιρετικά απλοποιημένης μορφής της πραγματικότητας,

Αντίστοιχα, με το να έρχεται κοντά (ως φυσική παρουσία, αλλά και μεταφορικά) στον απλό κόσμο, δεν καταφέρνει να περνάει πάντα το μήνυμα ότι αφουγκράζεται την γνώμη των πολιτών. Αυτό έγινε πιο φανερό, στην πρόσφατη επίσκεψη του Μακρόν στις Γαλλικές Αντίλλες (στην Γουαδελούπη, Μαρτινίκα, Άγιο Μαρτίνο και Άγιο Βαρθολομαίο), όπου προσπάθησε, χωρίς ιδιαίτερη επιτυχία, να αναστρέψει την εξελισσόμενη αρνητικά για τον ίδιο εικόνα, με δηλώσεις και συνεντεύξεις.

Θα προτιμούσαμε όμως να σταθούμε στο πολιτικό και όχι το επικοινωνιακό πρόβλημα του Μακρόν, που κατά την γνώμη μας είναι το μοντέλο της συγκεντρωτικής διακυβέρνησης που έχει επιλέξει, το οποίο:

• σε κομματικό επίπεδο, οδηγεί το κόμμα που ο ίδιος ίδρυσε (LREM) σε υπαρξιακή κρίση, με συμπτώματα την αδιαφορία και έλλειψη κινητοποίησης των οργανωμένων οπαδών, αλλά και την απογοήτευση των βουλευτών (ενδεικτική είναι η πρόσφατη αποχώρηση δύο βουλευτών, από την Κοινοβουλευτική ομάδα του κόμματος).
• σε περιφερειακό επίπεδο, εκφράζεται με νέες μειώσεις της χρηματοδότησης των Δήμων και Περιφερειών, επιπρόσθετες των περικοπών επί του προηγούμενου Προέδρου Ολάντ, που ενδεχομένως ρίχνουν λάδι στην φωτιά της παραδοσιακής αντιπαράθεσης Κέντρου-Περιφέρειας.
• σε κυβερνητικό επίπεδο, φαίνεται ότι τροφοδοτείται από τον ανταγωνισμό των κύκλων εξουσίας που βρίσκονται κοντά σε αυτόν (τεχνοκράτες με αυξανόμενο σταδιακά ρόλο, εναντίον της αρχικής πολιτικής του ομάδας, ενώ ο ρόλος των εκπροσώπων της κοινωνίας της πολιτών τείνει να εκλείψει). Ιδιαίτερο ενδιαφέρον έχει το παρασκήνιο της παραίτησης του στενού του συνεργάτη Κολόμπ (παραίτηση που τελικά έγινε δεκτή από τον Μακρόν), ο οποίος πρόσφατα αναφέρθηκε στην «έλλειψη ταπεινοφροσύνης» της εκτελεστικής εξουσίας.

3. Ο Μακρόν πάντα κραταιός, ελλείψει σοβαρού πολιτικού αντιπάλου

Ορισμένοι εκτιμούν ότι οι πιο πάνω δυσκολίες προοιωνίζουν και τις πολιτικές εξελίξεις το επόμενο διάστημα, μια άποψη που δεν μας βρίσκει σύμφωνους.

Ο Μακρόν, ενόψει των Ευρωεκλογών, αντεπιτίθεται, προσπαθώντας να κερδίσει μέρος των απογοητευμένων εκλογέων. Η «συνταγή» περιλαμβάνει:

• την ψήφιση μέτρων ύψους 8 δις Ευρώ για την πολιτική καταπολέμησης της φτώχειας (πολιτική που στηρίζεται κυρίως σε μέτρα και όχι σε επιδόματα)
• την μείωση των φορολογικών βαρών στον νέο Προϋπολογισμό κατά 6 δις (που σε επίπεδο διαθέσιμης αγοραστικής δύναμης, θεωρείται ότι είναι αρκετά μικρότερη),
• μέτρα ύψους 350 εκ. € για την ενίσχυση 300.000 συνταξιούχων (υπενθυμίζεται ότι οι συνταξιούχοι όχι μόνο αποτέλεσαν βασικό πυλώνα της εκλογικής του βάσης, αλλά και αποτελούν, λόγω της μειωμένης συμμετοχής των νεότερων γενεών, σημαντικό εκλογικό παράγοντα).
• την πρόθεση διεύρυνσης του καταλόγου των υποψηφίων Ευρωβουλευτών, ώστε να προέρχονται από όσο γίνεται μεγαλύτερο πολιτικό φάσμα.

Δεν μας διαφεύγει ακόμα και η σταδιακή στροφή του στο μεταναστευτικό, με μέτρα (όπως η «απώθηση» δεκάδων χιλιάδων παράτυπων μεταναστών από την Ιταλία), που ενδεχομένως δεν συνάδουν με την αναφορά του περί σύγκρουσης δύο διαφορετικών κόσμων, στις ερχόμενες Ευρωεκλογές.

Ουσιαστικά, η δύναμη του Μακρόν είναι η απουσία της αντιπολίτευσης, όπως προκύπτει από τα πιο κάτω:

• Στο Εθνικό Μέτωπο, η Λεπέν, μετά την κραυγαλέα της αποτυχία στις προεκλογικές δημόσιες αντιπαραθέσεις (debate) για την Προεδρική εκλογή και την συνακόλουθη απώλεια του 60% των μελών του (μεταξύ των οποίων ο Αντιπρόεδρος Φιλιπό και η ανερχόμενη ανεψιά της Marine), έχει εναποθέσει τις ελπίδες της στο κύμα που προκαλείται από «αδελφά» κόμματα, στην Ιταλία και την Ουγγαρία.
• Ο αρχηγός του δεξιού κόμματος LR, επίσης νεαρής ηλικίας Laurent Wauquiez, στην προσπάθειά του να περιχαρακώσει το στρατόπεδο της δεξιάς που είχε «διεμβολιστεί» από τον Μακρόν, αλλά και να προσεταιριστεί ψηφοφόρους που είχαν υπερψηφίσει το Εθνικό Μέτωπο, απευθύνεται στην πιο συντηρητική πτέρυγα του κόμματος. Με αυτήν την πολιτική όμως, φαίνεται να χάνει τους κρίσιμους κεντροδεξιούς εκλογείς.
• Οι Σοσιαλιστές διασπασμένοι σε κομμάτια, με τον πρώην Πρωθυπουργό Βαλς (Μanuel Valls) να παραιτείται από βουλευτής, δηλώνοντας ότι θα διεκδικήσει την Δημαρχία της γενέτειράς του Βαρκελώνης (ο Βαλς έλαβε την Γαλλική υπηκοότητας σε ηλικία 20 χρονών), χωρίς πολλές πιθανότητες επιτυχίας.
• Στον χώρο της αριστεράς, ο Μελανσόν, αποφεύγει να διαπιστώνει τα αδιέξοδα της στρατηγικής του, μιας ξεχωριστής πορείας (χωρίς το Κομμουνιστικό Κόμμα και τους συνδικαλιστές της CGT), προκειμένου να ισχυροποιήσει την θέση του και να τους αφομοιώσει εκλογικά, επιλογή που ουσιαστικά τον κρατάει στο περιθώριο.

Επισημαίνοντας ακόμα το πλεονέκτημα του Μακρόν για τις Προεδρικές και Βουλευτικές εκλογές, όπου ευνοείται ο ίδιος, ως «κεντρώος», καθώς και η παράταξή του, απέναντι σε αριστερούς ή δεξιούς αντιπάλους κατά τον δεύτερο γύρο των εκλογών, σημειώνουμε και τον κρυφό του άσο, την δυνατότητα να μαθαίνει μέσα από τα λάθη του, σε έναν τομέα (την πολιτική), όπου δεν είχε μέχρι τώρα μεγάλη εμπειρία.

4. Ηθικό δίδαγμα: Η μεταρρύθμιση ως αυτοσκοπός δεν φέρνει καμιά αλλαγή

Η περίπτωση του Μακρόν μας δείχνει τι ενδεχομένως είναι αναγκαίο, σίγουρα όμως όχι αρκετό:

• ένα αναλυτικό προεκλογικό πρόγραμμα
• μια άνετη Κοινοβουλευτική πλειοψηφία, με μεγάλο χρονικό ορίζοντα
• μια διασπασμένη και αδύναμη αντιπολίτευση
• μια θετική διεθνής εικόνα και προβολή
• αξιόλογα στελέχη, από διάφορους χώρους, με διάθεση προσφοράς στα κοινά.

Τα λάθη του Μακρόν, μπορούν να θεωρηθούν ίδιου μεγέθους με τα προτερήματά του:

• Προσπαθώντας να επικοινωνήσει μια εικόνα του ανθρώπου που «παίρνει τις αποφάσεις», που στην συνέχεια προσπάθησε να συμπληρώσει με την εικόνα του πολιτικού «που ακούει», χάνει την ευκαιρία να λειτουργήσει συλλογικά, συνθέτοντας απόψεις και εμπνέοντας εχθρούς και φίλους, σε έναν κοινό σκοπό.
• Απευθυνόμενος ουσιαστικά στις ελίτ, φαίνεται να προσπαθεί να επιβάλει μια αλλαγή από πάνω προς τα κάτω, αγνοώντας την βάση. Όμως, η οικονομική, και όχι μόνο, ανάπτυξη είναι ένα έργο σύνθετο, που απαιτεί μια νέα νοοτροπία, αλλά και την δυνατότητα ενεργοποίησης του πληθυσμού, ως βασικού παράγοντα προόδου. Οι μεταρρυθμίσεις δεν είναι σαν το ποδήλατο, που άμα σταματήσεις, πέφτει, θέλουν μελέτη και ένα συνολικό πρόγραμμα, με μια «ολιστική» προσέγγιση.
• Η χρησιμοποίηση της άμεσης Δημοκρατίας, ως οχήματος για την εκλογική επιτυχία ενός Κόμματος, παράγει τα αντίθετα αποτελέσματα, αν εγκαταλειφθεί. Απαιτείται συνεχής αγώνας για την εσωτερική Δημοκρατία, ενώ η αλαζονική συμπεριφορά και ένα κλειστό σύστημα διακυβέρνησης προκαλούν αρνητικές αντιδράσεις.
• Η συγκέντρωση αλλά μη αξιοποίηση επιτυχημένων επιχειρηματιών και άλλων δυναμικών προσώπων που αποφασίζουν να εμπλακούν στα κοινά, αποτελεί κατασπατάληση ανθρώπινων πόρων (αντίστοιχη περίπτωση στην Ελλάδα ενδεχομένως είναι τα πορίσματα των θεματικών διακομματικών Επιτροπών, που οι εκάστοτε συγκεντρωτικές Κυβερνήσεις τους αποδίδουν ελάχιστη σημασία).

Συμπερασματικά, χρειάζεται και το όνειρο, όπως ίσως θα έλεγε και ο πρώην Υπουργός Περιβάλλοντος, Ιλό, που πιθανότατα δεν έχει πει ακόμα την τελευταία του λέξη.

Προς την κατεύθυνση αυτή και σε συνάρτηση με το προηγούμενό μας κείμενο, αποκτά ιδιαίτερη (συμβολική και όχι μόνο) σημασία, το αν ο Μακρόν, έχοντας πια χάσει την «μαγεία του», θα μπορέσει να πείσει τον Ιλό να δεχτεί μια άλλη, τιμητική (διεθνή) θέση, ή θα τον βρει μπροστά του σε σύντομο χρόνο, απελευθερωμένο και χαλαρό, μετά τις «διακοπές» του. Αλλά και αν αυτό δεν συμβεί, άλλα πρόσωπα, όπως ο κεντροδεξιός Πρωθυπουργός Φιλίπ, ενδεχομένως διεκδικήσουν μεσοπρόθεσμα το ρόλο που έχει σήμερα ο Μακρόν, στην πολιτική σκηνή της Γαλλίας.

Κλείνοντας, θα θυμίσουμε όσα είχαμε αναφέρει την στιγμή της μεγάλης εκλογικής επιτυχίας του Μακρόν, και συγκεκριμένα πως το έργο του κάθε άλλο παρά εύκολο ή απλό είναι. Ένα μεγάλο μέρος του στοιχήματος, εκτιμάμε ότι θα κριθεί από το κατά πόσο θα επιλέξει και θα εμπιστευτεί πρόσωπα ικανά, που γνωρίζουν το αντικείμενο και ταυτόχρονα είναι σε θέση να υλοποιήσουν την «επανάσταση» για την οποία εκλέχτηκε, παραμερίζοντας «ευχάριστους» συνομιλητές και «πρόθυμους» συμβούλους.