Ο Γάλλος πρόεδρος Εμανουέλ Μακρόν υποδέχεται τους ηγέτες των ισχυρότερων χωρών της Ευρωπαϊκής Ένωσης και του Ηνωμένου Βασιλείου στο Μέγαρο των Ηλυσίων, τη Δευτέρα 17 Φεβρουαρίου, σε μια έκτακτη συνάντηση σε αναζήτηση κοινής αντίδρασης απέναντι στον διπλωματικό αιφνιδιασμό των ΗΠΑ για την Ουκρανία.
Η πρώτη επίσκεψη που έκαναν στην Ευρώπη κορυφαίοι Αμερικανοί αξιωματούχοι της εποχής Τραμπ δημιουργεί την εντύπωση ότι η κυβέρνηση των Ρεπουμπλικανών ετοιμάζεται για έναν «εναγκαλισμό» με το Κρεμλίνο, ενώ βάζει στον «πάγο» τις άλλοτε στενότατες σχέσεις με παραδοσιακούς Ευρωπαίους συμμάχους της.
Οι ΗΠΑ και η Ρωσία διαπραγματεύονται μια ειρηνευτική συμφωνία για την Ουκρανία, αφήνοντας την Ευρωπαϊκή Ένωση εκτός διαδικασίας. Κανείς δεν γνωρίζει πού θα οδηγήσουν αυτές οι συνομιλίες, αλλά το βέβαιο είναι πως ο Ντόναλντ Τραμπ βλέπει την ΕΕ ως ανταγωνιστή των ΗΠΑ.
Πρώτη κίνηση από Στάρμερ - Ποιοι κάθονται στο τραπέζι του Μακρόν
Αίσθηση προκαλεί η αντίδραση του Βρετανού πρωθυπουργού Κιρ Στάρμερ, ο οποίος είναι ο πρώτος Ευρωπαίος ηγέτης που σπεύδει να δηλώσει ότι η χώρα του είναι πρόθυμη να εγκαταστήσει ειρηνευτική δύναμη στην Ουκρανία.
Ο Στάρμερ δείχνει ήδη να αντιλαμβάνεται αυτό που προβάλει ως αναπότρεπτη εξέλιξη στην Ευρώπη: την ανάγκη να αναλάβουν οι ευρωπαϊκές κυβερνήσεις ένα πολύ πιο ενεργό ρόλο, αν θέλουν να διασφαλίσουν μελλοντικά την ειρήνη και σταθερότητα στην Ουκρανία, αλλά και να παίξουν ρόλο στη διαπραγμάτευση που στήνει μόνη η Ουάσιγκτον με τη Μόσχα, επιχειρώντας να παραμερίσουν κάθε άλλη φωνή.
Ο Μακρόν θα καθίσει στο τραπέζιμε τον Γερμανό Καγκελάριο Σολτς, την πρωθυπουργό της Ιταλίας Μελόνι, τον Πολωνό Τουσκ, τον Δανό Φρέντερικσεν (που εκπροσωπεί τους Οκτώ της Σκανδιναβίας και της Βαλτικής), τον Ισπανό Σάντσεθ, τον Ολλανδό Σούφ και τους ηγέτες της ΕΕ, την πρόεδρο της Επιτροπής φον ντερ Λάιεν και τον πρόεδρο του Συμβουλίου Κόστα.
Αναταράξεις από τη Διάσκεψη του Μονάχου
Οι τελευταίες εξελίξεις, ιδίως μετά την ομιλία του Αμερικανού Αντιπροέδρου Τζέι Ντι Βανς στη Διάσκεψη του Μονάχου, έχουν πυροδοτήσει έντονες ανησυχίες στους Ευρωπαίους ηγέτες.
Ο Βανς κατακεραύνωσε την Ευρώπη αντί να στραφεί κατά της επιτιθέμενης Ρωσίας. Την κατηγόρησε για έλλειμμα δημοκρατίας και τάχθηκε υπέρ ακροδεξιών κομμάτων, όπως το AfD, ενισχύοντας το κλίμα πολιτικής αστάθειας στην ΕΕ.
Η τοποθέτησή του προκάλεσε πανικό στις ευρωπαϊκές κυβερνήσεις, που πλέον προσπαθούν να βρουν κοινό βηματισμό απέναντι σε αυτές τις προκλήσεις.
Σύνοδος κορυφής με επιλεγμένα κράτη - χωρίς την Ελλάδα
Σε αυτό το πλαίσιο εντάσσεται και η σημερινή έκτακτη σύνοδος κορυφής, που συγκάλεσε ο Εμανουέλ Μακρόν στο Παρίσι. Ο στόχος είναι να συζητηθούν οι σχεδιασμοί του Τραμπ για τον τερματισμό του πολέμου στην Ουκρανία, υπό τον φόβο ότι η Ευρώπη θα μείνει εκτός των διαπραγματεύσεων.
Ωστόσο, αυτή η συνάντηση αναδεικνύει και τις διαφορές εντός της ΕΕ. Δεν πρόκειται για μια πλήρη σύνοδο κορυφής, καθώς συμμετέχουν μόνο επιλεγμένοι ηγέτες. Επιπλέον, η Βρετανία φαίνεται να ανακτά ρόλο στις ευρωπαϊκές εξελίξεις.
Τα υπόλοιπα κράτη μέλη της ΕΕ, μεταξύ των οποίων και η Ελλάδα, θα συμμετάσχουν είτε σε επόμενη έκτακτη σύνοδο, είτε στην προγραμματισμένη για τον Μάρτιο.
Ωστόσο ο πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου με ανάρτησή του στο Χ ενημέρωσε ότι «σήμερα είναι η αρχή μιας διαδικασίας, η οποία θα συνεχιστεί με τη συμμετοχή όλων των εταίρων που έχουν δεσμευτεί για την ειρήνη και την ασφάλεια στην Ευρώπη. Η Ευρωπαϊκή Ένωση και τα κράτη μέλη της θα διαδραματίσουν κεντρικό ρόλο σε αυτή τη διαδικασία».
Η Αγωνία του Κόστα και ο φόβος για μια νέα Γιάλτα
Η αγωνία των ηγετών είναι ξεκάθαρη γιατί βλέπουν να διαμορφώνεται μια νέα Γιάλτα, με τις ΗΠΑ και τη Ρωσία και η Ευρώπη βρίσκεται προ τετελεσμένων.
Γι΄αυτό και ακούγονται ως κραυγή αγωνίας οι δηλώσεις του προέδρου του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου που προειδοποιεί σε συνέντευξή του στους FT, λίγες ώρες πριν από τη συνάντηση στο Παρίσι ότι «Οι διαπραγματεύσεις για τη νέα αρχιτεκτονική ασφαλείας πρέπει να πάρουν υπόψη ότι η Ρωσία είναι παγκόσμια απειλή, όχι μόνο απειλή για την Ουκρανία».
Ο Κόστα θεωρεί απαραίτητο να γίνουν διαπραγματεύσεις μεταξύ της Ουκρανίας και της Ρωσίας, αλλά τονίζει ότι αυτός ο πόλεμος δεν αφορά μόνο την Ουκρανία. «Αφορά την ευρωπαϊκή ασφάλεια»
Επιπλέον υπογραμμίζει την ανάγκη η ΕΕ να συμμετάσχει στις διαπραγματεύσεις με τη Ρωσία για τον τερματισμό του πολέμου στην Ουκρανία και για να καταρτιστεί η «μελλοντική αρχιτεκτονική ασφαλείας» .
Ο πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου σωστά υπενθυμίζει πως : «Η Ρωσία αποτελεί σαφώς απειλή για την κυριαρχία της Βαλτικής, για τα ανατολικά μας σύνορα...Έχουν στρατιωτική παρουσία στη Μολδαβία, στη Γεωργία».
«Αν ο αμερικανός πρόεδρος Ντόναλντ Τραμπ θέλει οι Ευρωπαίοι να αναλάβουν μεγαλύτερο μερίδιο της ευθύνης για την ασφάλειά τους, τότε φυσικά οι Ευρωπαίοι πρέπει να είναι παράγοντας-κλειδί στον σχεδιασμό της νέας αρχιτεκτονικής ασφαλείας» καταλήγει.
Και εδώ έρχεται ο Ρούτε και απαντά: «Αν θέλετε μια θέση στο τραπέζι (των διαπραγματεύσεων), φροντίστε να υποβάλετε σχετικές προτάσεις. Βεβαιωθείτε ότι ξοδεύετε περισσότερα ... ιδίως όταν πρόκειται για την Ουκρανία..». Αυτή ήταν η δήλωση του προ ημερών και μάλλον θα την επαναλάβει και στο Παρίσι ο Ολλανδός Ρούτε ο οποίος φαίνεται ότι από την ημέρα που ανέλαβε ΓΓ του ΝΑΤΟ ακολουθεί πιστά τη γραμμή των ΗΠΑ.
Το ερωτηματολόγιο
Το άλλο που θα συζητηθεί στη συνάντηση στο Παρίσι δεν είναι τόσο η ξεχωριστή αντίδραση της ΕΕ απέναντι στον Τραμπ, αλλά ένα ερωτηματολόγιο που φέρεται, σύμφωνα με τους FT, πως έστειλε η Ουάσιγκτον στους ηγέτες των κρατών μελών της ΕΕ και τους ζητά να διευκρινίσουν λεπτομερώς ποιες εγγυήσεις ασφαλείας θα παράσχουν στην Ουκρανία, αν θα στείλουν στρατεύματα και οπλισμό, καθώς και να καταθέσουν συγκεκριμένες προτάσεις για την επόμενη ημέρα.
Μεταξύ Σκύλλας και Χάρυβδης
Η απαξιωτική προς την ΕΕ προσέγγιση της νέας αμερικανικής διακυβέρνησης δεν μπορεί να αποδοθεί στην ιδιαιτερότητα του χαρακτήρα του Τραμπ και του επιτελείου του. Ο Τραμπ γνωρίζει ότι ο πόλεμος που κήρυξε η Ρωσία στην Ουκρανία είναι ένας πόλεμος που στόχο έχει την Ευρώπη. Δεν είναι τυχαίο ότι ούτε ο Τραμπ, ούτε ο Βανς, κατήγγειλαν τη Μόσχα για τον πόλεμο στην Ουκρανία και την αναθεωρητική πολίτική της. Αντίθετα δήλωσε ότι θέλει να επαναφέρει τη Ρωσία στους G8, να την εντάξει και πάλι στο παιχνίδι.
Ο Τραμπ βλέπει ότι η ΕΕ έχει τις προοπτικές για να γίνει κυρίαρχη δύναμη και δεν επιθυμεί την επέκτασή της στα ανατολικά. Στην ουσία δεν επιθυμεί την ενδυνάμωσή της. Αντίθετα θα την ήθελε διασπασμένη και ελεγχόμενη.
Δεν είναι τυχαία η στήριξή του σε ακραία κόμματα, τα οποία παραδόξως (;) στηρίζει και η Ρωσία. Κόμματα που εμφανίζονται με πατριωτικό πρόσημο και ζητούν λιγότερη Ευρώπη.
Κάτι τέτοιο θα βόλευε και τον Τραμπ και τον Πούτιν με μοιρασμένες τις σφαίρες επιρροής και την ΕΕ εκτός ανταγωνισμού. Ας μην ξεχνάμε ότι ο Αμερικανός πρόεδρος το έχει πει ξεκάθαρα ότι αγαπάει την Ευρώπη αλλά όχι την Ευρωπαϊκή Ένωση.
Νέα εποχή
Σε αυτή τη νέα εποχή που ανατέλλει η ΕΕ πρέπει να κάνει την αυτοκριτική της. Παρότι στήριζε την Ουκρανία δείλιασε να δώσει περισσότερα και να την εξοπλίσει περαιτέρω. Οι διαβεβαιώσεις ότι θα είναι για πάντα στο πλευρό της δεν αρκούσαν. Τα συμβούλια και οι ανακοινώσεις, με τις επικλήσεις αξιών και του δικαίου, όπως σωστά είπε και ο υπουργός Αμυνας των ΗΠΑ στο ΝΑΤΟ την περασμένη εβδομάδα, δεν αρκούν σε έναν πόλεμο. «Δεν μπορείς να πυροβολήσεις με λόγια…».
Όμως η εβδομάδα που μας πέρασε έδειξε ότι το απροσδόκητο δεν είναι απαραίτητα κάτι που μας βρίσκει ξαφνικά. Τα σημάδια προϋπάρχουν. Η ελίτ των Βρυξελλών και των ευρωπαϊκών κοινωνιών, είναι αλήθεια ότι δεν άκουσαν τα σημεία των καιρών και ασχολούνταν με θέματα ανοίκεια ή ενάντια προς το λαό, προκαλώντας του αποστροφή ή σπρώχνοντας τον προς τα άκρα.
Τώρα που η Ενωση απειλείται, όπως και τα ευρωπαϊκά σύνορα, είτε αυτά βρίσκονται στα ανατολικά, είτε στο νότο, πρέπει να γίνει κατανοητό ότι κυριολεκτικά η Ευρώπη δεν έχει περιθώριο να επαναλάβει τον εαυτό της, πρέπει να κάνει το άλμα προς τα εμπρός και ταυτόχρονα να εξηγήσει στους Ευρωπαίους πολίτες τι διακυβεύεται.