Η αύξηση των ανθεκτικών στα αντιβιοτικά βακτηρίων έχει οδηγήσει σε αυξημένη χρήση του αντιβιοτικού βανκομυκίνης, το οποίο έχει αποδειχθεί αποτελεσματικό στη θεραπεία δυσάρεστων λοιμώξεων όπως το MRSA (σ.σ Χρυσίζων σταφυλόκοκκος ανθεκτικός στη μεθικιλλίνη). Ωστόσο, μπορεί επίσης να προκαλέσει μια δυσάρεστη αντίδραση γνωστή ως σύνδρομο του κόκκινου άνδρα.
Το σύνδρομο του κόκκινου άνδρα είναι μια από τις αντιδράσεις υπερευαισθησίας που προκαλείται από το φάρμακο βανκομυκίνη. Άλλη αντίδραση αυτού του φαρμάκου είναι η αναφυλαξία. Το σύνδρομο του κόκκινου άνδρα (RMS), γνωστό και ως «σύνδρομο κόκκινου λαιμού» είναι η πιο συχνά εμφανιζόμενη αρνητική αντίδραση στο φάρμακο βανκομυκίνη.
Γνωστό και ως σύνδρομο έξαψης με βανκομυκίνη (VFS), το σύνδρομο του κόκκινου άνδρα είναι μια αναφυλακτοειδής αντίδραση που προκαλείται από την ταχεία έγχυση βανκομυκίνης.
Αυτό συμβαίνει καθώς το φάρμακο ενεργοποιεί τα μαστοκύτταρα και τα βασεόφιλα - δύο συστατικά του ανοσοποιητικού συστήματος - για να απελευθερώσουν ισταμίνη. Αυτό διαφέρει από μια αναφυλακτική αντίδραση στο ότι δεν προκαλείται από αντισώματα ανοσοσφαιρίνης.
Η βανκομυκίνη ελήφθη αρχικά από χώμα ζούγκλας στο Βόρνεο τη δεκαετία του 1950 και οι πρώτες θεραπείες έτειναν να έχουν καφέ χρωματισμό λόγω της παρουσίας ακαθαρσιών. Αυτό χάρισε στο φάρμακο το παρατσούκλι «λάσπη του Μισισιπή».
Χρησιμοποιείται συνήθως ως φάρμακο πρώτης γραμμής έναντι πολλών τύπων ανθεκτικών στα αντιβιοτικά βακτηριακών λοιμώξεων, καθώς και μετεγχειρητικές λοιμώξεις τραυμάτων και ορισμένες λοιμώξεις της κυκλοφορίας του αίματος.
Ο ρυθμός έγχυσης ενός γραμμαρίου βανκομυκίνης ανά ώρα έχει συσχετιστεί με το σύνδρομο του κόκκινου άνδρα, επομένως οι τρέχουσες οδηγίες συνιστούν τη χορήγηση του φαρμάκου με περίπου δέκα χιλιοστόγραμμα ανά λεπτό.
Στις περισσότερες περιπτώσεις, τα συμπτώματα VFS αρχίζουν να εμφανίζονται μεταξύ τεσσάρων και δέκα λεπτών μετά την έναρξη της πρώτης δόσης βανκομυκίνης, αν και σε σπάνιες περιπτώσεις το σύνδρομο μπορεί να εμφανιστεί έως και μία εβδομάδα μετά τη θεραπεία. Το σύνδρομο του κόκκινου άνδρα είναι γενικά πιο διαδεδομένο σε άτομα κάτω των 40 ετών, με τα παιδιά να είναι τα πιο ευαίσθητα.
Ευτυχώς, το σύνδρομο αντιμετωπίζεται εύκολα με τη χρήση κοινών αντιισταμινικών και τα συμπτώματα τείνουν να εξαφανιστούν σε περίπου 20 λεπτά. Το σύνδρομο του κόκκινου άνδρα δεν θεωρείται ότι προκαλεί μόνιμη βλάβη και είναι καλό να συνεχιστεί η θεραπεία με βανκομυκίνη μόλις εξαφανιστούν όλα τα σημάδια VFS.
Φαίνεται ότι η αντίδραση μπορεί να αποφευχθεί διασφαλίζοντας ότι το φάρμακο χορηγείται αργά. Ωστόσο, ορισμένοι ασθενείς μπορεί να χρειαστούν προ-θεραπεία με αντιισταμινικά εάν έχουν δείξει ιδιαίτερη ευαισθησία στο VFS.
Παρά το ανατριχιαστικό του όνομα, το σύνδρομο του κόκκινου άνδρα στην πραγματικότητα δεν είναι τόσο σοβαρό και συνήθως υποχωρεί αρκετά γρήγορα μετά τη θεραπεία. Τούτου λεχθέντος, έχει αναφερθεί ένας μικρός αριθμός σοβαρών, απειλητικών για τη ζωή περιπτώσεων, γι′ αυτό και οι γιατροί συνιστώνται τώρα να χορηγούν βανκομυκίνη αργά και προσεκτικά.