Οι ηγέτες του ΝΑΤΟ θα συναντηθούν στο Βίλνιους στις 11-12 Ιουλίου για να αντιμετωπίσουν ένα ευρύ φάσμα θεμάτων, από τις διαφωνίες σχετικά με την προσχώρηση της Ουκρανίας και την ένταξη της Σουηδίας έως την αναθεώρηση των πρώτων αμυντικών σχεδίων εδώ και δεκαετίες.
Αυτή θα είναι η τέταρτη σύνοδος κορυφής του ΝΑΤΟ από την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία, με την πρώτη να πραγματοποιείται ουσιαστικά στις 25 Φεβρουαρίου 2022, μόλις μία ημέρα μετά την έναρξη του πολέμου, ενώ ακολούθησαν συναντήσεις στις Βρυξέλλες και στη Μαδρίτη.
Η διαδοχή των συγκεντρώσεων έρχεται σε αντίθεση με τον προηγούμενο ρυθμό των ετήσιων συνόδων κορυφής του ΝΑΤΟ και δείχνει πώς ο πόλεμος στο κατώφλι του έφερε τη συμμαχία ξανά στο επίκεντρο.
Τα μέτρα ασφαλείας στο Βίλνιους είναι δρακόντεια, με τρεις γερμανικές μονάδες αεράμυνας Patriot να αναπτύσσονται για την προστασία του χώρου - για πρώτη φορά σε σύνοδο κορυφής του ΝΑΤΟ.
Πρόσθετα μαχητικά αεροσκάφη περιπολούν στον ουρανό της Λιθουανίας, η οποία βρίσκεται μεταξύ του ρωσικού θύλακα Καλίνινγκραντ και της Λευκορωσίας και θεωρείται από καιρό ως ευάλωτη περιοχή σημείο στην ανατολική πλευρά του ΝΑΤΟ.
Πρόκειται, εξάλλου, για μια ιδιαίτερα κρίσιμη σύνοδο, κατά την οποία τα μέλη της θα κληθούν να λάβουν αποφάσεις για μια σειρά από ευαίσθητα και φλέγοντα ζητήματα.
Ενταξη της Σουηδίας
Το ΝΑΤΟ είχε στόχο να καλωσορίσει τη Σουηδία ως το 32ο μέλος της συμμαχίας στο Βίλνιους, αλλά η Τουρκία εξακολουθούσε να βάζει εμπόδια στην ένταξη της Στοκχόλμης μέχρι το παρά ένα.
Η Αγκυρα κατηγορούσε όλο αυτό το διάστημα τη Σουηδία ότι φιλοξενεί μέλη «τρομοκρατικών οργανώσεων» στο έδαφός της και έλεγε ότι πρέπει να τα καταπολεμήσει για να ενταχθεί στο ΝΑΤΟ.
Ο Ερντογάν ήταν σθεναρά αντίθετος στην ένταξη της Σουηδίας στη Συμμαχία, ενώ ο Μπάιντεν και οι δυτικοί σύμμαχοι ασκούσαν πιέσεις για την επίλυση του ζητήματος και την ένταξη τους σκανδιναβικής χώρας.
Μέχρι το μεσημέρι της Δευτέρας ο Ερντογάν συνεχιζε τα παζάρια, φτάνοντας στο σημείο να συνδέσει την πορεία ένταξης της Σουηδίας στο ΝΑΤΟ με αυτήν της Τουρκίας στην ΕΕ.
Το βράδυ της Δευτέρας, ωστόσο, μετά από συνάντηση με τον Σουηδό πρωθυπουργό και τον γενικό γραμματέα του ΝΑΤΟ, Γενς Στόλτενμπεργκ, ο πρόεδρος της Τουρκίας εμφανίστηκε να ανάβει το πράσινο φως, ανατρέποντας τα δεδομένα και τις προβλέψεις.
Η σχέση με την Ουκρανία
Κυρίαρχο ζήτημα θα είναι πώς το ΝΑΤΟ θα καθορίσει τη μελλοντική του σχέση με την Ουκρανία, εν μέσω επανειλημμένων εκκλήσεων του προέδρου, Βολοντίμιρ Ζελένσκι, ώστε το Κίεβο να λάβει πρόσκληση ένταξης στη Συμμαχία.
Ο Γενικός Γραμματέας του ΝΑΤΟ, Γενς Στόλτενμπεργκ, έχει καταστήσει σαφές ότι το Κίεβο δεν θα γίνει μέλος όσο συνεχίζεται ο πόλεμος και ότι η σύνοδος κορυφής του Βίλνιους δεν έχει εκδώσει επίσημη πρόσκληση.
Ωστόσο, οι σύμμαχοι διχάζονται σχετικά με το πόσο γρήγορα θα πρέπει να επιτραπεί στην Ουκρανία να ενταχθεί μετά το τέλος των μαχών. Ενώ οι χώρες της Ανατολικής Ευρώπης λένε ότι θα πρέπει να προσφερθεί ένας οδικός χάρτης στο Κίεβο στη σύνοδο κορυφής, οι Ηνωμένες Πολιτείες και η Γερμανία είναι επιφυλακτικές για οποιαδήποτε κίνηση που θα μπορούσε να φέρει τη συμμαχία πιο κοντά σε πόλεμο με τη Ρωσία.
Ενόψει του Βίλνιους, περισσότερες χώρες υποστηρίζουν τη βρετανική πρόταση, που θέλει να επιτρέψει στο Κίεβο να παρακάμψει το λεγόμενο πρόγραμμα «Σχέδιο Δράσης Μέλους (MAP)», το οποίο καθορίζει τους πολιτικούς, οικονομικούς και στρατιωτικούς στόχους που πρέπει να επιτύχουν οι υποψήφιοι πριν ενταχθούν στο ΝΑΤΟ.
Παράλληλα, οι ηγέτες αναμένεται να συζητήσουν τις διαβεβαιώσεις ασφαλείας που θα πρέπει να λάβει το Κίεβο για την περίοδο μετά τον πόλεμο, παρόλο που αυτές οι δεσμεύσεις θα είναι διμερείς και δεν θα εκδοθούν από την ίδια τη συμμαχία. Θα περιλαμβάνουν πιθανώς μια υπόσχεση για συνεχιζόμενη στρατιωτική και οικονομική βοήθεια προς το Κίεβο για να αποτρέψει τη Ρωσία από μια νέα επίθεση μόλις τελειώσει ο πόλεμος.
Αλλαγή αμυντικών πλάνων
Οι ηγέτες θα επανεξετάσουν τα πρώτα αμυντικά σχέδια που είχε εκπονήσει η συμμαχία μετά τον Ψυχρό Πόλεμο, περιγράφοντας λεπτομερώς πώς θα απαντούσε το ΝΑΤΟ σε μια ενδεχόμενη ρωσική επίθεση.
Η αναβίωση των λεγόμενων περιφερειακών σχεδίων σηματοδοτεί μια θεμελιώδη στροφή. Μαζί με τα σχέδια, η συμμαχία δίνει επίσης στα έθνη καθοδήγηση σχετικά με τον τρόπο αναβάθμισης των δυνάμεων και των logistics τους.
Το ΝΑΤΟ δεν είχε καμία ανάγκη για αμυντικά σχέδια μεγάλης κλίμακας εδώ και δεκαετίες, αλλά με τον πιο αιματηρό πόλεμο της Ευρώπης μετά το 1945 να μαίνεται ακριβώς πέρα από τα σύνορά του (στην Ουκρανία), τώρα προειδοποιεί ότι πρέπει να έχει εφαρμόσει όλα τα σχέδια πολύ πριν από μια σύγκρουση που μπορεί να ξεσπάσει με έναν αντίπαλό του, όπως π.χ. Η Μόσχα
Η Τουρκία εμποδίζει την έγκριση των σχεδίων αυτών, εγείροντας ενστάσεις στη διατύπωση γεωγραφικών τοποθεσιών όπως η Κύπρος. Το ζήτημα θα αφεθεί πρέπει να επιλυθεί από τους συμμετέχοντες, εκτός εάν οι σύμμαχοι καταλήξουν σε συμφωνία πριν από τη σύνοδο κορυφής.
Το ΝΑΤΟ θα αυξήσει επίσης τους στόχους του για την συγκέντρωση και αποθήκευση πυρομαχικών, καθώς το Κίεβο χρησιμοποιεί τις παρεχόμενες οβίδες και βλήματα πολύ πιο γρήγορα από ό,τι μπορούν να παράγουν οι δυτικές χώρες, και μετά από τόσους μήνες πολέμου τα αποθέματα των συμμάχων έχουν εξαντληθεί σε μεγάλο βαθμό.
Ταυτόχρονα, οι σύμμαχοι θα συζητήσουν στην υλοποίηση του στόχου του ΝΑΤΟ, που συμφωνήθηκε στην περσινή σύνοδο κορυφής της Μαδρίτης, να θέσουν σε κατάσταση επιφυλακής πάνω από 300.000 στρατιώτες , από 40.000 στο παρελθόν, για να αντιμετωπίσουν τη Ρωσία.
Και στο βάθος τα ελληνοτουρκικά
«Στη συνάντηση στο Βίλνιους θα δούμε κατά πόσο η Τουρκία πραγματικά θέλει να γυρίσουμε σελίδα στις ελληνοτουρκικές σχέσεις» είχε τονίσει ο Κυριάκος Μητσοτάκης μετά το πέρας της πρόσφατης ευρωπαΪκής Συνόδου Κορυφής στις Βρυξέλλες (30/6). Το τετ α τετ Μητσοτάκη-Ερντογάν αναμένεται να πραγματοποιηθεί το πρωί της Τετάρτης (12/7).
«Θα είναι πρώτη συνάντηση μετά την επανεκλογή και των δυο μας. Είμαστε και οι δυο στην αρχή της κυβερνητικής μας θητείας με ισχυρή λαϊκή εντολή και είναι ευκαιρία να επαναπροσδιορίσουμε το πλαίσιο των ελληνοτουρκικών σχέσεων και να χαράξουμε ένα μονοπάτι επαναπροσέγγισης, χωρίς βέβαια η Ελλάδα να κάνει πίσω στις κόκκινες γραμμές της» δήλωνε τότε ο πρωθυπουργός.
«Αυτό το οποίο απομένει να διαπιστεύσουμε στη συνάντηση στο Βίλνιους, είναι κατά πόσο η Τουρκία πραγματικά θέλει να γυρίσουμε σελίδα στις ελληνοτουρκικές σχέσεις. Αλλά αυτό θα το διαπιστώσουμε αφότου έχω ολοκληρώσει αυτή τη συνάντηση» είχε τονίσει.
Την ίδια ώρα κυβερνητικές πηγές, σε ερώτηση για το ποιο θα μπορούσε να είναι το χειρότερο σενάριο που ενδέχεται να προκύψει στις σχέσεις των ηγετών μετά τη σύνοδο του ΝΑΤΟ στο Βίλνιους, απαντούσαν ότι δεν υπάρχει «worst case scenario».
(με πληροφορίες από Reuters)