Οι ΗΠΑ και η Ρωσία επιδίωξαν να «κατεβάσουν τις θερμοκρασίες» την Παρασκευή, ακόμα και αν παραδέχτηκαν πως δεν αναμένεται σύντομα κάποια σημαντική εξέλιξη στην έντονη αντιπαράθεση σχετικά με την Ουκρανία, που έχει προκαλέσει ανησυχίες σχετικά με το ενδεχόμενο μιας ρωσικής εισβολής.
Με αντιδιαμετρικά αντίθετες απαιτήσεις οι υπουργοί Εξωτερικών των δύο χωρών συναντήθηκαν στη Γενεύη, με τον Αμερικανό ΥΠΕΞ να κάνει λόγο για μια «κρίσιμη στιγμή».
Ο Ρώσος υπουργός Εξωτερικών, Σεργκέι Λαβρόφ, είπε, μετά τις συνομιλίες με τον Αμερικανό ομόλογό του πως ο διάλογος θα συνεχιζόταν για τις απαιτήσεις της Μόσχας για εγγυήσεις ασφαλείας και ότι αναμένει γραπτές απαντήσεις από την Ουάσινγκτον την επόμενη εβδομάδα.
Μιλώντας σε συνέντευξη Τύπου μετά τη συνάντηση με τον Αμερικανό ομόλογό του Άντονι Μπλίνκεν, ο Λαβρόφ είπε πως ήλπιζε ότι τα πνεύματα θα ηρεμούσαν σχετικά με την Ουκρανία και επανέλαβε τις θέσεις πως η Ρωσία δεν αποτελεί απειλή για τη γειτονική χώρα.
Χαρακτηρίζοντας τις συνομιλίες της Παρασκευής ως ανοιχτές και χρήσιμες, ο Λαβρόφ είπε πως η Ρωσία δεν έχει σχέδια να επιτεθεί στην Ουκρανία και ότι ο πρόεδρος Πούτιν είναι πάντα έτοιμος για επαφές με τον Αμερικανό πρόεδρο Μπάιντεν, μα για κάθε επαφή θα πρέπει να έχει υπάρξει προετοιμασία. Πάντως τόνισε πως «δεν μπορώ να πω αν είμαστε στον σωστό δρόμο ή όχι...θα το καταλάβουμε αυτό όταν λάβουν τη γραπτή απάντηση των ΗΠΑ σε όλες μας τις προτάσεις».
Από πλευράς του ο Μπλίνκεν είπε πως η συζήτηση με τον Λαβρόφ δεν ήταν σε «πολεμικό» κλίμα, μα ήταν «ευθεία» και «επαγγελματικού» χαρακτήρα.
Όπως σημείωσε, «επιδιδόμαστε σε διπλωματία και διάλογο μα ταυτόχρονα κινούμαστε σε μια οδό άμυνας και αποτροπής», προσθέτοντας ότι αναμένονται περισσότερες παραδόσεις «βοήθειας ασφαλείας» στην Ουκρανία τις επόμενες εβδομάδες.
Ως προς τα περί συνάντησης των δύο προέδρων, είπε πως, αν είναι χρήσιμο, «είμαστε πλήρως έτοιμοι για κάτι τέτοιο».
Ο Αμερικανός ΥΠΕΞ είπε, μεταξύ άλλων, πως η δέσμευση στο Άρθρο 5 (συλλογική άμυνα) ισχύει για τους συμμάχους στο ΝΑΤΟ, και η Ουκρανία δεν καλύπτεται από αυτή τη δέσμευση. Παρόλα αυτά, τόνισε πως «είναι σημαντικό να είμαστε ξεκάθαροι για τα πράγματα που δεν θα κάνουμε, ένα από αυτά είναι πως δεν θα κάνουμε πίσω ως προς θεμελιώδεις αρχές σαν την ανοιχτή πόρτα του ΝΑΤΟ».
Όπως σημείωσε, υπάρχουν σχέδια για νέα συνάντηση αφού η Ρωσία μπορέσει να εξετάσει τη γραπτή απάντηση των ΗΠΑ, προσθέτοντας πως υπήρξε συμφωνία με τον Σεργκέι Λαβρόφ να κοινοποιηθούν λεπτομερέστερα γραπτώς στη Ρωσία προβληματισμοί και ιδέες την επόμενη εβδομάδα. «Η σημερινή συζήτηση ήταν χρήσιμη, και οι δύο πλευρές τώρα έχουν καλύτερη κατανόηση των θέσεων της άλλης» είπε, σχολιάζοντας πως δεν ήταν διαπραγμάτευση, μα ανταλλαγή απόψεων και χαρακτηρίζοντας τη συζήτηση με τον Λαβρόφ ως ειλικρινή.
Σε κάθε περίπτωση, τόνισε πως η Μόσχα θα βρεθεί μπροστά σε μια «ταχεία, σοβαρή και ενωμένη απάντηση» αν εισβάλει στην Ουκρανία. Επίσης επιββαίωσε πως η Ουάσινγκτον έχει συμφωνήσει να παρέχει γραπτά σχόλια στη Ρωσία ως προς τις απαιτήσεις της Μόσχας για εγγυήσεις ασφαλείας (μεταξύ των οποίων και η απαίτηση η Ουκρανία να μην ενταχθεί στο ΝΑΤΟ),
Εν όψει των συνομιλιών, οι δύο υπουργοί έδωσαν τα χέρια στο Hotel President Wilson στη Γενεύη και συμφώνησαν στο ότι δεν περίμεναν κάποια εξέλιξη- έκπληξη. «Μα ελπίζω και αναμένω πως μπορούμε να εξετάσουμε αν η οδός της διπλωματίας, του διαλόγου, παραμένει ανοιχτή. Είμαστε αφοσιωμένοι στο να βαδίσουμε αυτό το μονοπάτι, να επιλύσουμε τις διαφορές μας ειρηνικά και ελπίζω να το δοκιμάσουμε αυτό σήμερα» είπε ο Μπλίνκεν.
Ο Λαβρόφ, στο μεταξύ, είχε πει και αυτός ότι δεν περιμένει κάποια εξέλιξη- έκπληξη σε αυτές τις διαπραγματεύσεις, μα «αυτό που περιμένουμε είναι ξεκάθαρες απαντήσεις στις ξεκάθαρες προτάσεις μας».
Ο Μπλίνκεν επανέλαβε την Παρασκευή τις προειδοποιήσεις περί «ενωμένης, ταχείας και σοβαρής απάντησης» σε περίπτωση επίθεσης εναντίον της Ουκρανίας, μα πρόσθεσε επίσης ότι ήθελε να χρησιμοποιήσει την ευκαιρία για να μοιραστεί απευθείας με τον Λαβρόφ κάποιες «ιδέες για κάποιους από τους προβληματισμούς που θέσατε, καθώς και τους βαθείς προβληματισμούς που πολλοί εξ ημών έχουμε για τις ενέργειες της Ρωσίας».
Οι ελπίδες της Ουάσινγκτον να δημιουργήσει ένα ενιαίο μέτωπο αντίθεσης στη Μόσχα βρέθηκαν ενώπιον μιας περίπλοκης κατάστασης λόγω των σχολίων του προέδρου Τζο Μπάιντεν σε συνέντευξη Τύπου την Τετάρτη, όπου προέβλεψε πως η Ρωσία θα «έμπαινε» στην Ουκρανία και είπε ότι η Μόσχα θα πλήρωνε βαρύ τίμημα.
Από πλευράς του το ρωσικό ΥΠΕΞ ανακοίνωσε πως οι εγγυήσεις ασφαλείας που ζητάει η Ρωσία από τη Δύση περιλαμβάνουν προβλέψεις που απαιτούν από τις δυνάμεις του ΝΑΤΟ να φύγουν από τη Ρουμανία και τη Βουλγαρία: Ειδικότερα, σε σχετική ερώτηση περί των δύο χωρών, οι οποίες εντάχθηκαν στο ΝΑΤΟ μετά το 1997, το υπουργείο ανέφερε πως η Ρωσία θέλει να αποσυρθούν από τις χώρες αυτές όλα τα ξένα στρατεύματα, όπλα και άλλος στρατιωτικός εξοπλισμός.
Η απαίτηση να επιστρέψει το ΝΑΤΟ στη δομή που είχε το 1997, αποτελεί για τη Ρωσία «ένα από τα θεμελιώδη στοιχεία» της πρωτοβουλίας που ανέλαβε προκαλώντας τις διαβουλεύσεις για τις «εγγυήσεις ασφάλειας» με τις ΗΠΑ, το ΝΑΤΟ και τον ΟΑΣΕ, ανακοίνωσε το ρωσικό υπουργείο Εξωτερικών, εξηγώντας ότι η απαίτηση αυτή «ενσυνείδητα διατυπώθηκε με απόλυτη σαφήνεια και δεν επιτρέπει αμφιλεγόμενες ερμηνείες».
«Λόγος γίνεται για την απομάκρυνση των ξένων δυνάμεων, των τεχνικών μέσων, του εξοπλισμού και άλλων βημάτων με σκοπό την επιστροφή στην κατάσταση ως είχε το 1997 στο έδαφος των χωρών, που δεν ήταν μέλη του ΝΑΤΟ την εν λόγω ημερομηνία. Σε αυτές συμπεριλαμβάνονται και η Βουλγαρία και η Ρουμανία», αναφέρει η υπηρεσία Τύπου του ρωσικού ΥΠΕΞ απαντώντας εξ ονόματος του Σεργκέι Λαβρόφ σε σχετική ερώτηση, που υποβλήθηκε γραπτώς.
Η Ρωσία έχει συγκεντρώσει δεκάδες χιλιάδες στρατιώτες στα σύνορα με την Ουκρανία και οι δυτικές χώρες φοβούνται πως η Μόσχα σχεδιάζει επίθεση στη χώρα. Η Ρωσία αρνείται πως σχεδιάζει επίθεση, μα έχει πει ότι θα προέβαινε σε αδιευκρίνιστες στρατιωτικές ενέργειες εάν δεν ικανοποιούνταν οι απαιτήσεις της, περιλαμβανομένης δέσμευσης από το ΝΑΤΟ να μην δεχτεί στις τάξεις του την Ουκρανία.
Ο Ντμίτρι Πεσκόφ, εκπρόσωπος του Κρεμλίνου, ερωτηθείς για τα σχόλια του Μπάιντεν, είπε πως η Ρωσία δέχεται παρόμοιες προειδοποιήσεις εδώ και τουλάχιστον ένα μήνα. «Πιστεύουμε πως δεν συμβάλλουν με κανέναν τρόπο στην αποκλιμάκωση της έντασης που έχει εκδηλωθεί στην Ευρώπη και, επιπρόσθετα, μπορούν να συμβάλουν στην αποσταθεροποίηση της κατάστασης» είπε σχετικά.
Στο Κίεβο την Τετάρτη ο Μπλίνκεν επιδίωξε να διαβεβαιώσει την Ουκρανία για τη στήριξη των ΗΠΑ. Ο Μπλίνκεν, πριν συναντηθεί με Γερμανούς, Γάλλους και Βρετανούς αξιωματούχους στο Βερολίνο την Πέμπτη, είπε ότι ο Ρώσος πρόεδρος Βλαντιμίρ Πούτιν θα μπορούσε να διατάξει άμεσα μια εισβολή.
Η Γουέντι Σέρμαν, αναπληρώτρια ΥΠΕΞ, και ο αναπληρωτής του Λαβρόφ, Σεργκέι Ριαμπκόφ, συναντήθηκαν επίσης στη Γενεύη την προηγούμενη εβδομάδα, όπου και οι δύο πλευρές παρουσίασαν θέσεις που φαίνονται ασυμβίβαστες.
Η Ρωσία θέλει το ΝΑΤΟ να υποσχεθεί πως δεν θα εντάξει την Ουκρανία ως μέλος και θα σταματήσει την επέκτασή του προς τα ανατολικά. Η Συμμαχία το έχει απορρίψει αυτό.
Αμερικανοί αξιωματούχοι φαίνονταν να υποβαθμίζουν από πριν τις προσδοκίες για χειροπιαστά αποτελέσματα από τη συνάντηση της Παρασκευής.
Ο Μπλίνκεν, αποδοκιμάζοντας επανειλημμένα αυτό που χαρακτήρισε ως ρωσική παραπληροφόρηση, με σκοπό την αποσταθεροποίηση της Ουκρανίας, είπε την Πέμπτη πως οι διπλωματικές προσπάθειες αυτή την εβδομάδα σήμαιναν πως μπορούσε να εκπροσωπήσει μια κοινή άποψη των δυτικών εθνών απέναντι στη Ρωσία την Παρασκευή και να πιέσει τη Μόσχα να κάνει πίσω.
«Αυτή η ενότητα μας δίνει δύναμη- μια δύναμη που θα προσέθετα πως η Ρωσία δεν φτάνει και δεν μπορεί να φτάσει» είπε ο Μπλίνκεν. «Και για αυτό...θα μπορέσω να εκπροσωπήσω μια κοινή άποψη, μια κοινή προτίμηση, εκ μέρους των ΗΠΑ και των Ευρωπαίων συμμάχων και εταίρων μας, για την εύρεση μιας διπλωματικής οδού προς τα εμπρός, για την αποκλιμάκωση αυτής της σύγκρουσης».
Ωστόσο αυτή η ενότητα φάνηκε να υπονομεύεται από σχόλια του Μπάιντεν, που είπε την Τετάρτη ότι η απάντηση της Δύσης μπορεί να μην είναι ενιαία αν η Ρωσία κάνει μόνο μια «μικρή εισβολή» στην Ουκρανία. Τα σχόλια ανάγκασαν αξιωματούχους της κυβέρνησης να προβούν σε διευκρινίσεις, μα προκάλεσαν αμφιβολίες μεταξύ συμμάχων των ΗΠΑ πως η Ουάσινγκτον ίσως είναι πρόθυμη να δώσει κάποιο περιθώριο στον Πούτιν για να αποτρέψει μια πλήρους κλίμακας εισβολή.
Ο Ουκρανός πρόεδρος Βολοντιμίρ Ζελένσκι προέβη σε επίπληξη μέσω Twitter την Πέμπτη, υπενθυμίζοντας πως στις «μεγάλες δυνάμεις πως δεν υπάρχουν μικρές εισβολές και μικρά έθνη. Ακριβώς όπως δεν υπάρχουν μικρές απώλειες και μικρή λύπη από την απώλεια αγαπημένων προσώπων».
«Μικρή εισβολή»
Πέραν μιας γενικευμένης, πλήρους κλίμακας εισβολής, ο Πούτιν θα μπορούσε να προβεί σε ενέργειες λιγότερο «δραματικού» χαρακτήρα στην Ουκρανία, που θα μπορούσαν να περιπλέξουν την αμερικανική και συμμαχική απάντηση.
Μια «μικρή εισβολή» (minor incursion ήταν αυτό που είπε ο Τζο Μπάιντεν), θα μπορούσε να είναι ενδεχομένως μια κυβερνοεπίθεση, αφήνοντας ΗΠΑ και Ευρώπη διχασμένες για τον τύπο και τη σοβαρότητα οικονομικών κυρώσεων στη Μόσχα και τους τρόπους υποστήριξης του Κιέβου.
Ακόμα και αν το σχόλιο αυτό ήταν γκάφα του Μπάιντεν, αφορά σε ένα ιδιαίτερα προβληματικό ζήτημα: Ενώ οι ΗΠΑ και οι σύμμαχοί τους συμφωνούν σε μια δυνατή αντίδραση σε μια ρωσική εισβολή, δεν είναι ξεκάθαρο πώς θα απαντούσαν σε κάτι λιγότερο, όπως μια κυβερνοεπίθεση ή ενίσχυση της στήριξης προς τους φιλορώσους αυτονομιστές στην ανατολική Ουκρανία.
Το σχόλιο αυτό ακολουθήθηκε γρήγορα από διαμαρτυρίες πως ο Μπάιντεν έδειξε ξεκάθαρα στον Πούτιν πού και πώς να βάλει «σφήνα» μεταξύ των ΗΠΑ και των Ευρωπαίων συμμάχων τους, χρησιμοποιώντας μόνο ένα μικρό μέρος της μεγάλης στρατιωτικής δύναμης που συγκέντρωσε κοντά στα σύνορα με την Ουκρανία, και προβαίνοντας σε περιορισμένης κλίμακας δράση.
Μεταξύ των ενδεχομένων για περιορισμένης κλίμακας δράση είναι ο Πούτιν να μετακινήσει μεγάλο μέρος των ρωσικών χερσαίων δυνάμεων μακριά από τα σύνορα, μα να ενισχύσει περαιτέρω τους αυτονομιστές στο Ντονμπάς, στην ανατολική Ουκρανία. Σημειώνεται πως ο Μπάιντεν είπε την Πέμπτη πως «η Ρωσία έχει μια μακρά ιστορία χρήσης μέτρων πέραν της ανοιχτής στρατιωτικής δράσης για να ασκήσει επιθετικότητα- παραστρατιωτικές τακτικές, αποκαλούμενες επιθέσεις γκρίζας ζώνης και ενέργειες από Ρώσους στρατιώτες που δεν φορούν ρωσικές στολές».
Αναλύοντας την κρίση στην Ουκρανία, ο Σεθ Τζόουνς, πολιτικός επιστήμονας, και ο Φίλιπ Βασιλέφσκι, πρώην στέλεχος της CIA, αναφέρθηκαν σε διάφορα πιθανά σενάρια πέραν μιας γενικευμένης εισβολής σε ανάλυσή τους για το Center for Strategic and International Studies. Αυτά θα μπορούσαν να περιλαμβάνουν την αποστολή συμβατικών δυνάμεων στο Ντονέτσκ και στο Λουχάνσκ, περιοχές αυτονομιστών στο Ντονμπάς, ως «ειρηνευτικές δυνάμεις» και άρνηση απόσυρσής τους μέχρι τον επιτυχή τερματισμό ειρηνευτικών συνομιλιών. «Όλες οι άλλες επιλογές φέρνουν μεγάλες διεθνείς κυρώσεις και οικονομικές δυσχέρειες και θα μπορούσαν να είναι αντιπαραγωγικές ως προς τον στόχο της αποδυνάμωσης του ΝΑΤΟ ή της αποσύνδεσης των ΗΠΑ από τις δεσμεύσεις τους στην ευρωπαϊκή ασφάλεια» έγραψαν.
Μεταξύ αυτών των άλλων επιλογών είναι η κατάληψη ουκρανικού εδάφους δυτικά μέχρι τον Δνείπερο, με τον Πούτιν να επιδιώκει να το χρησιμοποιήσει αυτό ως διαπραγματευτικό χαρτί ή να προσαρτήσει την περιοχή στη Ρωσική Ομοσπονδία.
Με πληροφορίες από Reuters, Associated Press