Η ποιότητα της δημόσιας διοίκησης είναι ζωτική τόσο για την οικονομική παραγωγικότητα όσο και την κοινωνική ευημερία. Σύμφωνα με εκθέσεις της Ευρωπαϊκής Επιτροπής οι οικονομίες με υψηλό εισόδημα ανά κάτοικο έχουν τους πιο αποτελεσματικούς και αποδοτικούς δημοσίους θεσμούς. Η χρηστή διακυβέρνηση και η ασφάλεια δικαίου είναι αναγκαίες για ένα σταθερό επιχειρηματικό περιβάλλον. Είναι σημαντικό σε μία χώρα να υπάρχουν θεσμοί που διασφαλίζουν διαφάνεια, αποτελεσματικό νομικό περιβάλλον και αποδοτικό δικαστικό σύστημα. Η εύρυθμη λειτουργία τους είναι προϋπόθεση για τον επιτυχή σχεδιασμό και την υλοποίηση των πολιτικών για την προώθηση της κοινωνικό-οικονομικής ανάπτυξης και τη συμβολή στην ανάπτυξη και την απασχόληση.
Προς αυτή την κατεύθυνση, δηλαδή, τη θωράκιση των δημοσίων θεσμών και της δημόσιας διοίκησης οφείλει να συνεισφέρει η επικείμενη συνταγματική αναθεώρηση. Μία συνταγματική αναθεώρηση που δεν πρέπει να υποκύψει ούτε σε ένα ιδιότυπο «συνταγματικό λαϊκισμό» που επιδιώκει να θέσει όλες τις απαραίτητες μεταρρυθμίσεις σε ένα πλαίσιο συνταγματικών αλλαγών, αλλά ούτε και σε ένα ιδιότυπο «συνταγματικό συντηρητισμό», οριακών δηλαδή αλλαγών που μεταθέτουν τις κρίσιμες αποφάσεις το μέλλον, όπως αυτό εκφράστηκε τουλάχιστον στην τελευταία συνταγματική αναθεώρηση το 2008.
Ένα από τα θέματα που ομολογουμένως δεν έχουν απασχολήσει όσο θα έπρεπε τη συνταγματική αναθεώρηση είναι η ενίσχυση της δημόσιας διοίκησης μέσα από τις αλλαγές του Καταστατικού Χάρτη. Διοικητική οργάνωση, τοπική αυτοδιοίκηση, ανεξάρτητες αρχές, δημόσιοι υπάλληλοι είναι θέματα που πρέπει να απασχολούν μία οποιαδήποτε αλλαγή του Συντάγματος. Μία από τις προτάσεις που μπορούν να εξετασθούν είναι η πρόταση ρητής κατοχύρωσης της αρχής της αξιοκρατίας με την παράλληλη ενίσχυση των αρμοδιοτήτων του Α.Σ.Ε.Π. Το φαινόμενο του πελατειασμού, άλλωστε, στη δημόσια διοίκηση, έχει επισημανθεί σε όλες τις ειδικές εκθέσεις εμπειρογνωμόνων για τη δημόσια διοίκηση από το 1950 έως σήμερα (Έκθεση Βαρβαρέσου, Μαραγκόπουλου, Langrod, Δεκλερή κ.α).
Σημαντική προσπάθεια επίλυσης αυτού του φαινομένου αποτέλεσε η σπουδαία θεσμική τομή της ίδρυσης του Ανωτάτου Συμβουλίου Επιλογής Προσωπικού (Α.Σ.Ε.Π.), το οποίο συνέβαλε στην αξιοκρατική επιλογή προσωπικού για τον μόνιμο διορισμό τους στο δημόσιο τομέα. Κατά την εικοσαετή και πλέον λειτουργία του, το Α.Σ.Ε.Π. πέτυχε να ανατρέψει παγιωμένες νοοτροπίες και πρακτικές, καταδεικνύοντας τη δυνατότητά του ως ανεξάρτητης αρχής να εκπληρώσει με επιτυχία το θεσμικό της ρόλο και να διασφαλίσει αμεροληψία και διαφάνεια στον κρίσιμο και ευαίσθητο τομέα της απασχόλησης στη δημόσια διοίκηση, καταξιώθηκε δε ως ουσιαστικός μηχανισμός ελέγχου των προσλήψεων στο Δημόσιο με γνώμονα τη διαφύλαξη της αρχής της αξιοκρατίας και τη θωράκιση του κράτους δικαίου.
Ειδικότερα, ο Α.Σ.Ε.Π. κατοχυρώνεται συνταγματικά στο άρθρο 103&7, το οποίο αναφέρει ότι η «πρόσληψη υπαλλήλων στο Δημόσιο και στον ευρύτερο δημόσιο τομέα, όπως αυτός καθορίζεται κάθε φορά, πλην των περιπτώσεων της παραγράφου 5, γίνεται είτε με διαγωνισμό είτε με επιλογή σύμφωνα με προκαθορισμένα και αντικειμενικά κριτήρια και υπάγεται στον έλεγχο ανεξάρτητης αρχής, όπως νόμος ορίζει». Είναι σαφές ότι ο συνταγματικός νομοθέτης με τη συγκεκριμένη αναφορά επεχείρησε να θέσει τον τρόπο εισόδου στο δημόσιο τομέα υπό την αρχή της αξιοκρατίας η οποία κατοχυρώνεται από τον έλεγχο των προσλήψεων από τον ΑΣΕΠ. Τόσο σε αυτή την αναφορά όσο και στις ίδιες τις αρμοδιότητες του ΑΣΕΠ απουσιάζει η διαχείριση της εξέλιξης του ανθρώπινου δυναμικού στην μετέπειτα πορεία του. Παράλληλα, απουσιάζει η συνταγματική κατοχύρωση της αρχής της αξιοκρατίας στη διαδικασία επιλογής προϊσταμένων και στη διαδικασία αξιολόγησης των υπαλλήλων με αποτέλεσμα δύο νευραλγικές διαδικασίες για τη λειτουργία του δημοσίου τομέα να δημιουργούν ανασφάλεια και κουλτούρα αντίστασης στους εργαζομένους.
Σε αυτό το πλαίσιο και εν όψει της Συνταγματικής Αναθεώρησης μία από τις προτάσεις που θα μπορούσαν εξετασθούν είναι η διεύρυνση αρμοδιοτήτων του Α.Σ.Ε.Π. σε θέματα αξιολόγησης του ανθρώπινου δυναμικού και συμμετοχής στις κρίσεις σε θέσεις ευθύνης στο δημόσιο τομέα ώστε να υλοποιούνται σύμφωνα με την αρχή της αξιοκρατίας με αυστηρά κριτήρια αντικειμενικότητας και αμεροληψίας. Στο ίδιο πνεύμα προτείνεται η ρητή συνταγματική αναφορά στην κατοχύρωση της αρχής της Αξιοκρατίας όχι μόνο στην είσοδο των υπαλλήλων στο δημόσιο τομέα, αλλά και στην εξέλιξή τους.
Συμπερασματικά, η συνταγματική κατοχύρωση νέων αρμοδιοτήτων του Α.Σ.Ε.Π. και της αρχής της αξιοκρατίας, αν και μπορεί να καταλήξουν ένα «κέλυφος κενού περιεχομένου», προσδίδουν συμβολικά χαρακτηριστικά κοινής πίστης και συναίνεσης των κοινοβουλευτικών δυνάμεων στην κατοχύρωση της αρχής της αξιοκρατίας στην εξέλιξη του ανθρώπινου δυναμικού στη δημόσια διοίκηση, ένα κατεξοχήν θέμα κομματικού ανταγωνισμού και σύγκρουσης στη χώρα μας. Η συνταγματική αναθεώρηση, σε κάθε περίπτωση, αποτελεί μία πραγματική ευκαιρία εξέτασης νέων επιλογών που θα θωρακίσουν την ανεξάρτητη και αντικειμενική λειτουργία της δημόσιας διοίκησης.