Λίγες μόνο μέρες πριν από τον πρώτο γύρο των προεδρικών εκλογών, ο Νίκος Αναστασιάδης, παρουσιάζεται το απόλυτο φαβορί για να κόψει πρώτος το νήμα στον 1ο γύρο. Ο νυν Πρόεδρος της Κυπριακής Δημοκρατίας παρουσιάζει ένα σαφές προβάδισμα τόσο στα ποσοτικά όσο και στα ποιοτικά χαρακτηριστικά.
Οι τελευταίες δημοσκοπήσεις επιβεβαιώνουν το ρευστό σκηνικό όσον αφορά στην έκβαση της μάχης για το δεύτερο υποψήφιο που θα περάσει στο 2ο γύρο, με τον Νικόλα Παπαδόπουλο (υποψήφιος του κεντρώου χώρου) και τον Σταύρο Μαλά (υποστηρίζεται από την αριστερά) να δίνουν μάχη στήθος με στήθος. Όλα δείχνουν ότι θα έχουμε ένα ντέρμπι φωτιά για τη δεύτερη θέση.
Ακολουθούν δύο υποψήφιοι –αρχηγοί κοινοβουλευτικών κομμάτων– με μικρότερα ποσοστά: 1.Ο Πρόεδρος της Συμμαχίας Πολιτών Γιώργος Λιλλήκας ο οποίος «ποντάρει» στους ανέντακτους πολίτες και στην κρυμμένη ψήφο – κύριο εμπόδιο η λογική της χαμένης ψήφου. 2.Ο Πρόεδρος του Εθνικού Λαϊκού Μετώπου Χρίστος Χρίστου ο οποίος στοχεύει στη τέταρτη θέση.
Με βάση και τις τελευταίες δημοσκοπήσεις για τα σενάρια του 2ου γύρου, ο υποψήφιος του ενδιάμεσου χώρου Νικόλας Παπαδόπουλος προβάλλει ως ο μόνος που μπορεί να απειλήσει βάσιμα την επανεκλογή του Προέδρου της Δημοκρατίας Νίκου Αναστασιάδη.
Ανεξάρτητα από τα αποτελέσματα του 1ου γύρου των εκλογών, ο 2ος γύρος θα είναι «a whole new ball game» με άλλες συνεργασίες, άλλα κριτήρια και άλλη δυναμική. Ο 2ος γύρος είναι μια εντελώς διαφορετική κατάσταση, μια ξεχωριστή εκλογική αναμέτρηση και εκεί μπορεί να συμβούν πάρα πολλά.
Κινούμενη άμμος το εκλογικό τοπίο με συνεχόμενες ανατροπές, αμφίρροπες μάχες, απροσδόκητες μετακινήσεις και ακραία φαινόμενα πρωτόγνωρης έντασης και έκτασης. Τα πολλαπλά κριτήρια της ψήφου και ο κατακερματισμός του εκλογικού σώματος συνθέτουν ένα δυσεπίλυτο εκλογικό πάζλ.
Παρά τον μαραθώνιο προεκλογικό αγώνα, ένα μεγάλο ποσοστό των αναποφάσιστων θα κάνει τις επιλογές του τις τελευταίες μέρες. Ένα επίσης σημαντικό κομμάτι του εκλογικού σώματος θα αποφασίσει λίγο πριν την κάλπη. Το υψηλό ποσοστό αδιευκρίνιστης ψήφου δεν επιτρέπει ασφαλείς προβλέψεις.
Πέραν των ψηφοφόρων που δηλώνουν αποχή ή αναποφάσιστοι, υπάρχουν και αρκετοί άλλοι παράγοντες που δυσκολεύουν τις εκτιμήσεις. Τα φαινόμενα της απόκρυψης ψήφου και της κρυφής ψήφου είναι πιο ενισχυμένα από ποτέ. Η απόκρυψη ψήφου έχει να κάνει με το γεγονός ότι μέρος του εκλογικού σώματος δεν εκφράζει την ψήφο του, ενώ κρυφή ψήφος είναι το γεγονός ότι ο εκλογέας δηλώνει πως θα ψηφίσει ένα υποψήφιο, ενώ στο μυαλό του έχει κάτι άλλο. Υπάρχει και μετακινούμενη ψήφος, δηλαδή ψηφοφόροι ενός κόμματος θα ψηφίσουν υποψήφιο άλλου κόμματος αντί τον δικό τους, ασχέτως τι δηλώνουν στις δημοσκοπήσεις.
Αξιοσημείωτο στοιχείο όλων των δημοσκοπήσεων είναι το γεγονός ότι η συντριπτική πλειοψηφία των ψηφοφόρων αρνείται να συμμετάσχει. Όταν το 85% των ψηφοφόρων αρνείται να συμμετάσχει ακόμη και στις δημοσκοπήσεις, τα νερά θολώνουν ακόμη περισσότερο δυσκολεύοντας αφάνταστα τις όποιες προβλέψεις.
Το κυπριακό κομματικό σύστημα έχει μπει σε μια μεταβατική περίοδο, σε μια εποχή πολύ μεγάλης εκλογικής κινητικότητας με πολλαπλά είδη μετατοπίσεων. Σήμερα στην Κύπρο, μόλις 1 στους 2 εκλογείς δηλώνει ότι αισθάνεται κοντά σε κάποιο πολιτικό κόμμα. Στην επικείμενη εκλογική αναμέτρηση παρατηρείται γενικά μια τάση ανυπακοής στις κομματικές υποδείξεις, που στο σύνολο των κομμάτων κυμαίνεται γύρω στο 33%.
Τα κύρια μηνύματα των βασικών υποψηφίων προέδρων μπορούν να κωδικοποιηθούν ως ακολούθως:
1. Νίκος Αναστασιάδης: Σταθερά βήματα μπροστά – Μαζί συνεχίζουμε στο δρόμο της ανάπτυξης – Δημιουργούμε το νέο μοντέλο της χώρας μας.
2. Νικόλας Παπαδόπουλος: Αποκατάσταση της μεσαίας τάξης, ανάπτυξη με κοινωνική συνοχή– Νέα στρατηγική για την Κυπριακή Δημοκρατία και τη λύση του Κυπριακού.
3. Σταύρος Μαλάς: Αξιοκρατία – αξιοπιστία – ανάπτυξη για όλους. Συμβόλαιο ελπίδας και προοπτικής.
4. Γιώργος Λιλλήκας: Ασφαλής επιλογή – Αλλάζουμε την Κύπρο – Ευφυείς λύσεις.
5. Χρίστος Χρίστου: Ευημερία του Λαού και της Πατρίδας. Λύση στη βάση του ενιαίου κράτους.
Παρά τον πολυποίκιλο βομβαρδισμό μηνυμάτων και συζητήσεων που δέχθηκαν οι πολίτες, δημοσκοπικά ευρήματα καταδεικνύουν ότι ένα μεγάλο ποσοστό των ψηφοφόρων δεν θυμούνται τις θέσεις/μηνύματα των υποψηφίων προέδρων.
Το Κυπριακό και η Οικονομία είναι οι δυο κύριοι λόγοι που θα επηρεάσουν την ψήφο των ερωτηθέντων. Η μορφή –και η στρατηγική– λύσης του Κυπριακού προβλήματος, οι ευθύνες για την κατάρρευση της οικονομίας, οι μεταρρυθμίσεις, οι δείκτες ανταγωνιστικότητας, οι ανισότητες, η κατάσταση της πραγματικής οικονομίας, η ανεργία και η διαφθορά βρίσκονται στο μάτι του προεκλογικού κυκλώνα. Οι απόψεις κατά πόσο η ανάπτυξη που παρατηρείται τα τελευταία τρίμηνα είναι βιώσιμη (διατηρήσιμη) ή περιστασιακή (συγκυριακή) διίστανται.
Σύμφωνα με τις τελευταίες δημοσκοπήσεις, στις προτεραιότητες για την Κύπρο σήμερα, σημαντική άνοδος καταγράφεται για το Κυπριακό, τη μείωση της φορολογίας και την οικονομική ανάπτυξη, ενώ οι πρώτες προτεραιότητες παραμένουν για τους πολίτες κατά σειρά η υγεία, η οικονομική ανάπτυξη και η παιδεία.
Οι προεδρικές εκλογές ουσιαστικά είναι ταυτόχρονα και δημοψήφισμα για την πορεία που θα πρέπει να ακολουθηθεί στο Κυπριακό και για τη μορφή της λύσης.
Δύο δημοσκοπικά ευρήματα φαίνεται να δημιουργούν ένα εκλογικό σκηνικό πιθανών εκπλήξεων και ανατροπών. Απ’ τη μια καταγράφεται μια σταθερή αύξηση στα ποσοστά για την πρόθεση συμμετοχής στις προεδρικές εκλογές. Απ’ την άλλη η ρευστότητα και το ποσοστό της αδιευκρίνιστης ψήφου βρίσκονται σε ιστορικά υψηλά επίπεδα.
Το πρώτο ερώτημα που τίθεται είναι κατά πόσο μπορούμε να έχουμε μια γενική ιδέα για το πού θα κινηθεί η μεγάλη μάζα των ανέντακτων και των αναποφάσιστων ψηφοφόρων. Τα δεύτερο και πιο κρίσιμο ερώτημα είναι εάν και σε ποιο βαθμό τα εκλογικά επιτελεία μπορούν να επηρεάσουν τη ροή των πραγμάτων, αλλάζοντας τα δεδομένα έστω και την τελευταία στιγμή. Η απάντηση και στα δύο ερωτήματα είναι καταφατική, κάτω από ορισμένες προϋποθέσεις.
Λόγω της πρωτόγνωρης ρευστότητας που χαρακτηρίζει το πολιτικό τοπίο, μια καινοτόμος πρωτοβουλία στην τελική αυτή φάση του προεκλογικού θα μπορούσε να αλλάξει άρδην το σκηνικό. Για να είναι αποτελεσματική, η καινοτομία αυτή θα πρέπει να κινείται παράλληλα και στα δυο επίπεδα: ουσιαστικό και επικοινωνιακό. Για παράδειγμα, μπορεί να αφορά ένα σχέδιο για επίλυση ενός σοβαρού προβλήματος που αντιμετωπίζει μια σημαντική μερίδα του πληθυσμού. Ένα τέτοιο σχέδιο–πρόταση, για να προσελκύσει/πείσει τους ψηφοφόρους, πρέπει να: α) Είναι συγκεκριμένο, με σαφές χρονοδιάγραμμα υλοποίησης και απτά οφέλη και β) προβληθεί αποτελεσματικά –να δημιουργήσει μεγάλο επικοινωνιακό αντίκτυπο– τα τελευταία αυτά κρίσιμα εικοσιτετράωρα.
Μια καινοτόμος ιδέα μπορεί να αλλάξει τη σημερινή ροή των δημοσκοπήσεων και να οδηγήσει σε ανατροπές. Καινοτομία σημαίνει απτά αποτελέσματα εδώ και τώρα. Αντίθετα, οι γενικές και αόριστες τοποθετήσεις και προτάσεις στα σοβαρά και πιεστικά προβλήματα που αντιμετωπίζουν οι πολίτες δεν πείθουν.
Οι προεκλογικές εκστρατείες θα μπορούσαν –και μπορούν ακόμα– να πετύχουν πολύ περισσότερα στον τομέα της πολιτικής καινοτομίας, της δημιουργικής επικοινωνίας, της διαφοροποίησης και της πειστικότητας. Θα μπορούσαν να διεισδύσουν σε δεξαμενές ψηφοφόρων που ακόμα είναι διαθέσιμες. Στην εκλογική σκακιέρα υπάρχουν ευκαιρίες που δεν αξιοποιήθηκαν ενώ έγιναν και αρκετά αχρείαστα λάθη.
Στο διακαναλικό debate των υποψηφίων προέδρων που έγινε την περασμένη Δευτέρα, υποψήφιοι οι οποίοι έκανα αναφορά σε συγκεκριμένα σχέδια, στοιχεία και αριθμούς ή που κατάφεραν να αναδείξουν τις αδυναμίες των αντιπάλων τους δίνοντας συγκεκριμένα παραδείγματα ήταν ιδιαίτερα πειστικοί. Στο εν λόγω debate, κατά τη δική μου εκτίμηση, υπήρξαν πράγματι νικητές και ηττημένοι.
Όσα φέρνει η ώρα δεν τα φέρνει ο χρόνος – οι επόμενες μέρες είναι και οι πιο κρίσιμες. Ο προεκλογικός αγώνας θα κριθεί κυριολεκτικά στο νήμα.