Αν και είναι κοινότοπη η φράση «έχει χυθεί πολύ μελάνι» επιτρέψτε μου να τη χρησιμοποιήσω για να καταγράψω όσα έχουν γραφεί το τελευταίο χρονικό διάστημα σχετικά με την οικονομική κρίση που ταλανίζει τη χώρα μας. Θα προσέθετα ότι έχει καταναλωθεί και πολύ φαιά ουσία για να εξηγήσουν κάποιοι και να κατανοήσουν κάποιοι άλλοι ονοματολογίες, ορισμούς, έννοιες και τεχνικούς όρους άγνωστους μέχρι τώρα.
Μυηθήκαμε στα ενδότερα του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου, εντρυφήσαμε στον Ευρωπαϊκό Μηχανισμό Στήριξης, παρακολουθήσαμε με αγωνία την πορεία των spread, ενώ ταυτόχρονα διερωτηθήκαμε και εξακολουθούμε να αναρωτιόμαστε τους λόγους που μας έφτασαν ως εδώ.
Είναι ίδιον των κατοίκων αυτής της πανέμορφης χώρας να γίνονται κατά το δοκούν συνταγματολόγοι, γιατροί, οικονομολόγοι, δικαστικοί, αναλυτές της αγοράς, πολιτικοί επιστήμονες, διεθνολόγοι, κ.ά.
Πέρα από τις ανωτέρω διαπιστώσεις ενός κοινού νου, αποτελεί αναγκαιότητα η ενδελεχής μελέτη της παρούσας κατάστασης αλλά και ο τρόπος εξόδου από αυτήν. Όλα αυτά δεν είναι εφικτό να συμπεριληφθούν σε ένα μικρό άρθρο, αλλά κάποιες μοίχιες σκέψεις οφείλω να τις παραθέσω.
Η οικονομική κρίση η οποία σε διεθνές επίπεδο ξεκίνησε ως χρηματοοοικονομική αφού αφορούσε την πορεία πιστωτικών ιδρυμάτων, εξελίχθηκε σε οικονομική και άρα κοινωνική εξαιτίας των πολλαπλασιαστικών επιπτώσεων και της πολιτικής του ντόμινο που χαρακτηρίζουν την οικονομική επιστήμη.
Στη περίπτωση της χώρας μας οι αρνητικές διεθνείς εξελίξεις αποτέλεσαν τη θρυαλλίδα για να αναδυθεί στην επιφάνεια η στρεβλή αντίληψη της ανάπτυξης και της ευημερίας. Αντιληφθήκαμε ότι οι αποφάσεις μας, οι ενέργειές μας και όλη μας η ζωή κινείται στη σφαίρα μιας εικονικής ευημερίας (virtual welfare), η οποία εν ευθέτω χρόνω θα μας προσγείωνε στην πραγματικότητα.
Η ιστορία έχει καταγραφεί ως μια από τις σημαντικότερες επιστήμες γιατί βοηθά να θυμόμαστε, να αποφεύγουμε, να επαναλαμβάνουμε ή να ενεργούμε ανάλογα.
Θέλω να θυμήσω ότι τις δεκαετίες που ακολούθησαν εκείνα τα δέκα χρόνια που σημαδεύτηκαν από έναν αιματηρό παγκόσμιο πόλεμο και έναν εμφύλιο σπαραγμό, η Ελλάδα πέτυχε υψηλούς ρυθμούς ανάπτυξης οι οποίοι όμως στηρίχθηκαν σε μια ανορθόδοξη και ανορθολογική πολιτική.
Διαχρονικά, γενεσιουργές αιτίες του σημερινού προβλήματος αποτέλεσαν η υπερσυγκέντρωση δραστηριοτήτων στα μεγάλα αστικά κέντρα όπου υφίσταντο οικονομίες κλίμακας και οικονομίες συγκέντρωσης (agglomeration economies), η εσωτερική μετανάστευση, η αποβιομηχανοποίηση της χώρας, το έλλειμμα δημοκρατίας, η αναποτελεσματική διαχείριση των λεγόμενων προβληματικών επιχειρήσεων εκ μέρους του κράτους (επιχειρήσεις οι οποίες απετέλεσαν τον βασικό παραγωγικό κορμό της Ελλάδας κατήντησαν από λάθη, εκούσια ή ακούσια των ιδιοκτητών τους, προβληματικές), η μετέπειτα στήριξη της ανάπτυξης περισσότερο στον τριτογενή και λιγότερο στον δευτερογενή τομέα που δημιουργεί αυτάρκεις οικονομίες και κοινωνίες, η πλημμελής διαχείριση της τουριστικής μας βιομηχανίας, η οποία μαζί με τη ναυτιλία αποτελούν τους δύο στρατηγικής σημασίας άδηλους πόρους, η διόγκωση του δημόσιου τομέα και η άγνοια του public management, το έλλειμα παιδείας με την ευρεία έννοια του όρου, η εκτεταμένη φοροδιαφυγή, η παραοικονομία η οποία έφθασε σε δυσθεώρητα ύψη, μέχρι και το 42% του Ακαθάριστου Εγχώριου Προϊόντος και λίγα χρόνια πριν, η καταστροφική ισοτιμία δραχμής-ευρώ για την είσοδο στην Οικονομική Νομισματική Ενοποίηση που οδήγησε σε πρωτοφανή εκτόξευση των τιμών, η χαμηλή ανταγωνιστικότητα της ελληνικής οικονομίας, η μη σαφής αντίληψη της έννοιας της «αναδιάρθρωσης της οικονομίας», οι νεοφιλελεύθερες «πειραματικές» πολιτικές και η επικρατούσα διαφθορά-σε πολλά επίπεδα και με πολλές εκφάνσεις-του πολιτικού βίου
Μετά την ιστορική αναδρομή και την παράθεση των αιτιών του προβλήματος, μπορούμε να επανέλθουμε με κριτική των πρόσφατων μέτρων και με προτάσεις οι οποίες θα αφορούν άμεσα τις προσπάθειες ενδυνάμωσης του κοινωνικού ιστού της χώρας μας ο οποίος τα τελευταία χρόνια έχει δεχθεί αλλεπάληλα πλήγματα. Μια νέα οικονομική πολιτική με όραμα και φιλοσοφία αποτελεί στρατηγική προτεραιότητα για την Ελλάδα, υπό τις νέες διαμορφούμενες συνθήκες μιας παγκοσμιοποίησης που-αντίθετα με όσα υποστηρίζουν πολλοί-δεν πνέει ακόμη τα μένεα. Ας διαβάσουμε προσεκτικά τη συνέντευξη του μεγάλου Γάλλου σκηνοθέτη Ζαν Λικ Γκοντάρ στο επίσημο περιοδικό του φεστιβάλ των Καννών, Les Inrockuptibles, για την μη παρουσία του στα εκεί δρώμενα και ας αναλογιστούμε τις ευθύνες και τις υποχρεώσεις μας.