Α
″ ...Δεν έχω δόξα. Είν′ ήσυχα τα έργα που έχω πράξει.
Άκουσα τη γλυκειά βροχή. Τη δύση έχω κοιτάξει.
Έδωκα στα παιδιά χαρές, σε σκύλους λίγο χάδι.
Ζευγάδες καλησπέρισα που γύριζαν το βράδυ.
Τώρα δεν έχω τίποτα να διώξω ή να κρατήσω.
Δεν περιμένω ανταμοιβή. Πολύ ’ναι τέτοια ελπίδα.
Ευδόκησε ν′ αφανιστώ χωρίς να ξαναζήσω...
Σ′ ευχαριστώ για τα βουνά και για τους κάμπους που είδα”.
Ζαχαρίας Παπαντωνίου
Λίγα, πρώτα σχόλια αντί εισαγωγής: Αποκαλούμε ακαδημία και ακαδημαϊκή τέχνη εκείνη την καλλιτεχνική γνώση που δεν αυτοαμφισβητείται. Που ναρκισσεύεται ότι έχει αγγίξει την τελειότητα. Αντίθετα, κλασική ονομάζεται εκείνη η έκφραση που αξιοποιεί τις αξίες του παρελθόντος για να μιλήσει με τους τρόπους του σήμερα. Και, ει δυνατόν, να προδιαγράψει το αύριο. Από την άλλη, η εξειδικευμένη μανιφακτούρα, η χειροτεχνική επίδειξη δεν ήταν και δεν θα είναι ποτέ τέχνη. Τα όρια, όσο κι αν καθίστανται συχνά δυσδιάκριτα, εντούτοις υφίστανται πάντα. Επειδή υπάρχει κάτι άλλο, ένα μυστικό, ένα στοιχειό που δεν κοιμάται ποτέ και που μεταμορφώνει, υπό προϋποθέσεις, το υλικό κατασκεύασμα σε πνευματικό γεγονός, σε έργο τέχνης.
Που θηρεύει ιδιότυπη ηδονή κι όχι απελπισία. Σαν την μελωδία των blues. Και που η οπτική χαρά δεν καταλήγει σε απλή διακόσμηση αλλά γίνεται λαμπρός στολισμός, πολύτιμο ornamentum, εξωτερίκευση ενός εσωτερικού, κομψού ρυθμού. Ομορφιά που δεν τσιγκουνεύεται τον εαυτό της.
Νομίζω πως με βάση αυτές τις αρχικές διαπιστώσεις περί φωτός, στολισμού και εκείνης της πνευματικότητας που δεν καταδέχεται να γίνει μιζέρια, μπορούμε να οριοθετήσουμε διαχρονικά τη δημιουργία του Χρήστου Αντωναρόπουλου.
Παρακολουθώ τον καλλιτέχνη αυτόν που τιμά πράγματι τον Άλιμο, από την πρώτη κιόλας ατομική του έκθεση, στην γκαλερί Τρίτο Μάτι, στην οποία παρουσίασε την διπλωματική εργασία του από την Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών της Αθήνας. Ήταν δηλαδή μόλις απόφοιτος και συνοδευόταν από τις ευχές αλλά και την εκτίμηση του δασκάλου του Δημοσθένη Κοκκινίδη ο οποίος και τον σύστησε στον γκαλερίστα Νίκο Πετσάλη Διομήδη για τα περαιτέρω... Άρα τον γνωρίζω εδώ και πάρα πολλά χρόνια και χαίρομαι γιατί κάθε του έκθεση κομίζει καινούργια στοιχεία εικαστικής γραφής και είναι αποτέλεσμα μιας ανανεωμένης έρευνας. Κι αυτό που γράφω εδώ δεν είναι απλά ένα συμβατικό σχήμα λόγου αλλά μια αλήθεια. Χαίρομαι επίσης γιατί ωριμάζοντας ο ίδιος ως καλλιτέχνης μπορεί να μεγαλώνει χωρικά και συμβολικά τις ζωγραφικές του να προσεγγίζει μέσω αυτών τη χαρακτική ή την γλυπτική εμπλουτίζοντας τις με ενδιαφέρουσες ιστορίες αλλά ακόμα πιο ενδιαφέροντα ερωτήματα ή απορίες. Πιο ενδιαφέρουσες, νέες τεχνικές, νέα γλωσσικά ιδιώματα. Με ταπεινότητα αλλά και ουσία. Επειδή τέχνη χωρίς απορίες, τέχνη που διαβάζεται μονοδιάστατα και σ′ ένα μόνο επίπεδο, δεν είναι αληθινή και είναι κακή τέχνη.
Επειδή επιθυμεί, τέλος, οι ιστορίες του, δηλαδή τα βιώματά του, οι συνειρμοί, οι εικόνες, οι συγκινήσεις που αποθησαυρίζει από την τρομερή εμπειρία της καθημερινότητας, να είναι θεμελιωμένες σε μιαν ασφαλή όσο και σύγχρονη, μορφοπλαστική γλώσσα. Να επικοινωνούν οι συνθέσεις του με την καθόλου ιστορία της τέχνης αλλά και να κεντρίζουν και να ιντριγκάρουν τον θεατή του σήμερα. Να είναι δηλαδή ο ίδιος και κλασικός και μοντέρνος. Δύσκολα πράγματα! Και να είναι η ζωγραφική του πρώτα αισθητικό και μετά, κατά περίπτωση, συναισθηματικό γεγονός.
Διερωτώμαι, αυτή την στιγμή, που απευθύνεται σήμερα η ζωγραφική; Σε ποιους και γιατί. Απέναντι στην γοητεία της κινούμενης εικόνας, του σινεμά, της τηλεόρασης ή του p.c - του κάθε είδους εκράν δηλαδή που σκλαβώνουν εθιστικά το βλέμμα μας - πόσους οπαδούς διατηρεί ακόμα η στατική ζωγραφιά; Για ποιούς άραγε ζωγραφίζονται σήμερα οι πίνακες που εξακολουθούν πεισματικά να ζωγραφίζονται;
Το κοινό, φοβάμαι, πως παρά την τερατώδη αγορά τέχνης ή το κοσμικό boom των εικαστικών, λιγοστεύει δραματικά από την τέχνη, σαν να στρέφει τα νώτα του στην ομορφιά από απόγνωση και αντικαθίσταται από βιαστικούς καταναλωτές που προτιμούν αντί της αισθητικής τη χρησιμότητα και, ακόμα χειρότερα, τη χρήση. Ωμά. Πρωτίστως την μικρή οθόνη που αναβοσβήνει. Οι αληθινοί δημιουργοί πάλι, δηλαδή οι ευαίσθητοι, οι ξεχωριστοί και οι προβληματισμένοι, αυτοί που έχουν συνείδηση όλης της πολιτιστικής υποχώρησης, δεν έχουν άλλη επιλογή από την αντίσταση. Συχνά με χαμόγελο και αισιοδοξία, κάποτε κάποτε με απόγνωση.
Ο Χρήστος Αντωναρόπουλος με το συνολικό του έργο, από τα πρώτα κιόλας νεοεξπρεσιονιστικά, μεγάλα τελάρα με την άγρια, νεανική γραφή ως τις τελευταίες, ”ηλεκτροφωτισμένες” φιλόδοξες, ζωγραφικές του συνθέσεις πλειοδοτεί στην αισιοδοξία, την αισθητική συγκίνηση, την κατάφαση και στον ήρεμο στοχασμό. Και τότε και τώρα το φως ήταν και παραμένει το ζητούμενο του. Είτε με λαδομπογιά, είτε με ακρυλικό, είτε με το κιαροσκούρο του κάρβουνου, είτε με τον ψυχρό φωτισμό του led, η μεταφυσική ανάμεσα στο φως και την απουσία του φωτός παραμένουν οι βασικές αισθητικές του επιδιώξεις. Με ταπεινότητα αλλά και ουσία όπως συμβαίνει στο ποίημα του Ζαχαρία Παπαντωνίου που προέταξα ” Η προσευχή του ταπεινού”. Στου ”Αλίμου τα μπλουζ” έχουμε έναν γοητευτικό συνδυασμό φωτός, σκιάς, μορφών και ενός υποβλητικού μπλε χρώματος που συναγωνίζεται τη γοητεία της μουσικής.
Β
Διατίθεται ἀπόγνωσις
εἰς ἀρίστην κατάστασιν,
καὶ εὐρύχωρον ἀδιέξοδον.
Σὲ τιμὲς εὐκαιρίας.
Ἀνεκμετάλλευτον καὶ εὔκαρπον
ἔδαφος πωλεῖται
ἐλλείψει τύχης καὶ διαθέσεως.
Καὶ χρόνος
ἀμεταχείριστος ἐντελῶς.
Πληροφορίαι: Ἀδιέξοδον
Ὥρα: Πᾶσα...
Κική Δημουλά
Ρομαντικός της σύγχρονης εποχής, ο Χρήστος Αντωναρόπουλος, με τα αδιέξοδα αλλά και την πίστη του αληθινού δημιουργού, φτιάχνει την τελευταία δεκαετία κατασκευές - αναφορές σε κλασικά έργα τα οποία με σεβασμό αλλά και ευφυία οικειοποιείται, ένα είδος προσωπικού, φανταστικού Μουσείου όπου το μαγικό, το ιδανικό παρελθόν και οι δημιουργίες των μεγάλων μαιτρ, του Botticelli, του Rembrandt, του Watteau, του Picasso, του Warhol συμβιώνουν μ′ ένα παρόν που διεκδικεί και αυτό τα δικαιώματα του. Ποιά όμως είναι τα επιμέρους στοιχεία αυτής της μικτής πλην νόμιμης πρότασης που κομίζει ο καλλιτέχνης;
Αφαίρεση και αναπαράσταση, χρήση - αξιοποίηση προϋπαρχόντων, ιστορικών έργων εν είδει ready made και αυτοσχεδιασμός πάνω στην δεδομένη εικόνα, μίμηση και παρωδία, υποταγή στο πρότυπο αλλά και ανατροπή του, προφάσεις τοπίων, προσώπων και εκρήξεις μυστικές, μύθος και Ιστορία, ανατροπές και φιγούρες που, ανεπαισθήτως ίσως, υποδύονται τη μοίρα τους την ίδια. Επίσης πρόσωπα ξεκομμένα από τον περίγυρό τους και μοναχικά ή ζευγάρια πού έχουν αγκαλιαστεί για το πρώτο και το τελευταίο φιλί τους, ποιος ξέρει. Επειδή είναι πάντα και μόνο τα πράγματα που υποδύονται άλλα πράγματα, εκτεθειμένα είτε στο φως που καθαγιάζει είτε στο σκοτάδι που συγχωρεί.
Και καλλιτεχνική ωριμότητα σημαίνει το να ζωγραφίζει κανείς χωρίς το προστατευτικό δίχτυ των παλιότερων του επιτυχιών, με τον φόβο του κενού αλλά και την ευλογία της ουσιαστικής δημιουργίας. Μιας δημιουργίας που θέλει να πάρει θέση σε αυτό που συμβαίνει σήμερα στον κόσμο και μπορεί να απευθυνθεί τίμια στον σύγχρονο θεατή αυτού του κόσμου. Έτσι πρέπει. Η τέχνη δεν είναι δημοσιοϋπαλληλία ούτε κι η ζωγραφική είναι απλή διακόσμηση με δεδομένους, τους κανόνες. Ο όποιος κανόνας στην αληθινή δημιουργία διατυπώνεται μετά από την ολοκλήρωση του έργου. Ποτέ πριν.
Με την παρούσα αναδρομή λοιπόν ο Αντωναρόπουλος εκθέτει το εύρος των κατακτήσεων του, τόσο στη φόρμα και την οργάνωση της όσο και στην αφηγηματικότητα των εικόνων - με όσα μυστικά αυτές διαθέτουν - αλλά και στην ”επανεφεύρεση” της συγκίνησης που a priori οφείλει να υπηρετεί το κάθε έργο τέχνης.
Πρόδρομος της παρούσας εργασίας του η οποία όπως είπαμε καλύπτει τα τελευταία δέκα χρόνια της έρευνας του, είναι ασφαλώς η Luminal Art της δεκαετίας του ’60 η οποία με τον Dan Flavin, τη δική μας Chryssa, τον δικό μας Stephen Antonakos και μερικούς ακόμα πιονιέρους, συνδυάζει ως φωτιστική πηγή το ηλεκτρικό ρεύμα και τους σωλήνες νέον μετατρέποντας τους σε εικαστική σύνθεση. Από την άλλη πλευρά, η γενικότερη αισθητική της ποπ αρτ, του ready made, του assemblage αλλά και του κινηματογράφου ή της τηλεόρασης είναι σαφώς σημεία αναφοράς της όλης του εργασίας. Πρόκειται για έναν γοητευτικό συνδυασμό τεχνολογίας αλλά και χειροποίητης, άμεσης κατασκευής, θεάτρου σκιών αλλά και led φωτισμών που δίνουν τα παρόντα, εντυπωσιακά αποτελέσματα. Ζωγραφική διαδικασία και μικτή τεχνική η οποία υπερασπίζεται το τελάρο επιχειρώντας όμως και να το ανανεώσει.
Από τις ”Ζωογραφίες” του 1986 και την πρώτη του ατομική έκθεση και την ”Αναφορά στον Ραφαήλ” του 2006 που είκοσι χρόνια μετά, αποτελεί το πιο φιλόδοξο του επίτευγμα στο χώρο του τελάρου. Θα έλεγα ακόμα πως η έμπνευση και τα έργα του Χρήστου Αντωναρόπουλου εκφράζουν την γενικότερη απελπισία, τη στέρηση της εποχής μας απέναντι σ′ εκείνα τα ασύγκριτα, τα απλησίαστα αριστουργήματα του παρελθόντος, και μοιάζει με τη δική του κατάθεση σαν να απολογείται ταπεινά προς αυτά. Σαν να θέλει να τα ξανασυστήσει, μέσω του προσωπικού, φανταστικού του Μουσείου - όπως διαπιστώνει επιτυχώς ο Θανάσης Μουτσόπουλος - προς ένα κοινό που δεν διαθέτει πια ούτε την ευαισθησία, ούτε τις προσλαμβάνουσες ώστε να τα προσεγγίσει άμεσα. Η τέχνη του δηλαδή λειτουργεί σαν ενδιάμεσος της μεγάλης δημιουργίας του παρελθόντος στο σήμερα. Από την Μόνα Λίζα ως την Μέριλιν Μονρόε και από το ornamentum, την θεατρικότητα και την σκηνογραφία στο πνευματικό περιεχόμενο και την αυθεντική συγκίνηση.
