Και τώρα; Τι πιθανότητες έχει να μείνει ζωντανή η συμφωνία των Πρεσπών, μετά το δημοψήφισμα στα Σκόπια; Τις ίδιες, όπως και πριν; Ή λιγότερες;
Ας αρχίσουμε από τους αριθμούς. Το Σύνταγμα της χώρας αυτής απαιτεί συμμετοχή πάνω από 50% για να είναι δεσμευτικό το αποτέλεσμα ενός δημοψηφίσματος. Ο Ζάεφ, αλλά και οι αντίπαλοί του, γνώριζαν ότι από τους 1.806.000 εγγεγραμμένους ψηφοφόρους, τουλάχιστον οι 400.000 είναι φαντάσματα. Έχουν αποδημήσει- άλλοι εις Κύριον και άλλοι στο εξωτερικό. Στις τελευταίες εκλογές, άλλωστε, που ήταν δραματικά πολωμένες, συμμετείχαν 1.196.000 ψηφοφόροι. Σε αυτά τα μεγέθη κινείται το πραγματικό εκλογικό σώμα. Η συμμετοχή 903.000 ψηφοφόρων (το πλασματικό 50%) στο δημοψήφισμα, ήταν εντελώς απίθανο ενδεχόμενο. Τι προσδοκούσε, λοιπόν, ο Ζάεφ;
Ας ξαναδούμε τους αριθμούς. Από το 1.200.000 ψηφοφόρους των τελευταίων εκλογών, η αντιπολίτευση, το VMRO του Γκρουέφσκι, είχε πάρει 455.000 ψήφους. Αν, συνεπώς, το Ναι ξεπερνούσε το όριο των 750.000 (1.200.000 μείον 450.000) θα ήταν νίκη. Κάτι πάνω από 800.000 (τόσο περίμεναν) θα ήταν θρίαμβος. Αντίστοιχα, το Σοσιαλδημοκρατικό Κόμμα και τα Αλβανικά κόμματα που συμμαχούν μαζί του είχαν πάρει στις εκλογές 650.000 ψήφους, συνεπώς αν το Ναι έπεφτε κάτω από αυτόν τον αριθμό, θα ήταν ήττα, μεγάλη ήττα για το κυβερνητικό μπλοκ.
Τι συνέβη τελικά; Με την συμμετοχή λίγο πάνω από τις 660.000 και το Ναι στις 605.000, ο Ζάεφ ισορρόπησε πολύ κάτω από το όριο της νίκης, πολύ κοντά και λίγο πάνω από το όριο της ήττας. Έχει το ίδιο δίλημμα- να βρει τους 8-9 βουλευτές που λείπουν από την συνταγματική πλειοψηφία των δύο τρίτων ή να προκαλέσει πρόωρες εκλογές- που θα είχε ούτως ή άλλως. Μόνο που θα επιχειρήσει ό,τι επιχειρήσει, από πιο αδύναμη θέση. Τραυματισμένος.
Η πιθανότερη εξέλιξη τώρα είναι οι πρόωρες εκλογές, τις οποίες ο Ζάεφ τοποθέτησε στα τέλη Νοεμβρίου. Θα καταφέρει να φθάσει ως το τέλος, ως την αλλαγή του Συντάγματος και την ολοκλήρωση των διαδικασιών κύρωσης της συμφωνίας; Οι περισσότεροι εκτιμούν ότι, παρ’ όλα αυτά, οι πιθανότητες επιβίωσης της συμφωνίας (τουλάχιστον στην απ’ εδώ πλευρά των συνόρων) παραμένει μεγαλύτερες από τις πιθανότητες πρόωρου θανάτου της. Μόνο που είναι βέβαιο ότι ο χρόνος θα μακρύνει, θα περάσουν αρκετοί ακόμη μήνες, πριν έρθει η σειρά της Αθήνας να αντιμετωπίσει τα δικά της διλήμματα.
Στο μεταξύ, θα παραμένει ανοιχτό το ερώτημα πώς όλα αυτά επιδρούν στην ψυχή και στο μυαλό των ανθρώπων και από τις δύο πλευρές των συνόρων. Ειδικά, εδώ στα Σκόπια, αναρωτιέμαι τι θα αλλάξει στην στάση μιας μεγάλης μερίδας της σλαβομακεδονικής πλειοψηφίας που ένιωθε εγκλωβισμένη σ ένα αδιέξοδο δίλημμα. Όπως μου είπε κάποιος την παραμονή του δημοψηφίσματος, «δεν θέλω να πω Ναι, δεν μπορώ να πω Όχι, προτιμώ να σωπάσω». Αλλά η στιγμή της σιωπής πέρασε. Τώρα, ιδίως αν πάμε σε εκλογές, θα πρέπει να μιλήσουν.