«Αμηχανία». Ήταν η λέξη που επαναλάμβαναν συχνότερα την Δευτέρα στα Σκόπια, όσοι συζητούσαν και προσπαθούσαν να αναλύσουν το εκλογικό αποτέλεσμα.
Οι προεδρικές εκλογές της Κυριακής ήταν ένα σημαντικό τεστ. Ήταν οι πρώτες εκλογές μετά την αλλαγή του ονόματος της χώρας σε «Βόρεια Μακεδονία» και το κοινοβουλευτικό δράμα των ψηφοφοριών για την συνταγματική αναθεώρηση, που κρίθηκαν από την μετατόπιση 8 βουλευτών της αντιπολίτευσης. Ήταν, κατα κάποιο τρόπο, ένα «δημοψήφισμα μετά το δημοψήφισμα».
Οι δημοσκοπήσεις προέβλεπαν μια σχετικά καθαρή νίκη του κυβερνητικού υποψηφίου, του καθηγητή Στέβο Πενταρόφσκι, με διαφορές που κυμαίνονταν από 3% έως 8%. Τελικά, η διαφορά από την υποψήφια του εθνικιστικού VMRO, την επίσης καθηγήτρια Γιορντάνα Σιλιάκοβα, ήταν μόλις 0,6%. Κάτι λιγότερο από 5000 ψήφοι.
Αλλά το σημαντικότερο ήταν ότι η συμμετοχή στις εκλογές ήταν και πάλι απογοητευτικά χαμηλή. Επισήμως, η συμμετοχή ήταν κάτι λιγότερο από 42% του συνόλου των εγγεγραμμένων. Το ποσοστό είναι εντελώς πλασματικό, αφού στους εκλογικούς καταλόγους είναι γραμμένοι 1.800.000 πολίτες, από τους οποίους σχεδόν 400.000 υπολογίζεται ότι έχουν εγκαταλείψει μια χώρα σε οικονομικό μαρασμό, με ανεργία 20%, για να βρούν δουλειά κάπου στο εξωτερικό. Αλλά, έστω και πλασματικό, το ποσοστό έχει την σημασία του, αφού για να είναι έγκυρη η εκλογή Προέδρου στον δεύτερο γύρο της 5 Μαϊου, θα πρέπει η συμμετοχή να ξεπεράσει το 40%.
Οι κάλπες δεν συγκίνησαν
Στις εκλογές της Κυριακής συμμετείχαν 755.816 πολίτες. Ελάχιστα περισσότεροι απ ότι στο δημοψήφισμα του Σεπτεμβρίου (666.344)- στο οποίο όμως η αντιπολίτευση είχε κηρύξει μποϋκοτάζ! Κατά 120.000 λιγότεροι απ ότι στις προηγούμενες προεδρικές εκλογές του 2014. Κατά 420.000 λιγότεροι απ ότι στις εθνικές εκλογές του 2016, εκείνες στις οποίες ο εθνικιστής Γκρούεφσκι εκθρονίστηκε από την συμμαχία των Σοσιαλδημοκρατών του Ζάεφ με το Αλβανικό κόμμα του Αλί Αχμέτι.
Είναι φανερό ότι οι κάλπες δεν συγκίνησαν. Και το αποτέλεσμά τους- μια ισοπαλία μπροστά σε άδειες εξέδρες- θέτει ερωτήματα. Όχι τόσο για τον δεύτερο γύρο, τον οποίο όλοι προεξοφλούν ότι θα κερδίσει ο εκλεκτός του Ζόραν Ζάεφ (αν και αναρωτιούνται αν η συμμετοχή θα ξεπεράσει το κατώφλι του 40%). Όσο για την μακροπρόθεσμη ισορροπία και σταθερότητα σε μια χώρα που, προς το παρόν, μοιάζει με ψηφίδα ηρεμίας σε ένα ταραγμένο βαλκανικό παζλ.
Δύο ερωτήματα
Ένα πρώτο ερώτημα είναι αν οι Πρέσπες και η αλλαγή ονόματος πέρασαν το εκλογικό τεστ. Η χαμηλή συμμετοχή (όπως και στο δημοψήφισμα του Σεπτεμβρίου) και το πολύ μικρό προβάδισμα του Στέβο Πενταρόφσκι δικαιολογούν αμφιβολίες. Μα από την άλλη, το άθροισμα των ψήφων στους δύο βασικούς υποψηφίους είναι σχεδόν ίσο με τον αριθμό των ψήφων υπέρ του «Ναι» στο δημοψήφισμα του Σεπτεμβρίου. Και ασφαλώς, η υποψήφια του VMRO, η καθηγήτρια Σιλιάνοφσκα, δεν έχει καμμιά σχέση με τον απερχόμενο Πρόεδρο Ιβάνοφ, αυθεντικό κατάλοιπο του καθεστώτος Γκρουέφσκι. Εκείνος αρνήθηκε να κυρώσει την συμφωνία των Πρεσπών και την συνταγματική αναθεώρηση. Εκείνη έχει δηλώσει πως, αν εκλεγεί, θα σεβαστεί την συμφωνία και θα επιδιώξει την δια της νομικής οδού «διόρθωσή» της.
Το δεύτερο και κρισιμότερο ερώτημα είναι αν η γειτονική μας χώρα έχει εξασφαλισμένη την εσωτερική, πολιτική και εθνοτική της σταθερότητα και ασφαλή τον «δυτικό» της προσανατολισμό (για τα οποία εκδηλώθηκε πληθωρικό το ευρωπαϊκό και αμερικανικό ενδοαφέρον τα τελευταία δύο χρόνια). Ή αν απειλείται να συρθεί στην βαλκανική μαύρη τρύπα που ανοίγει ο «ορίζοντας γεγονότων» των τελευταίων μηνών.
Τα Βαλκάνια φλέγονται
Απορροφημένοι καθώς είμαστε στα οικεία δεινά και την εωτερική μας πολιτική πόλωση που χτυπάει κόκκινο, ελάχιστα ασχολούμαστε με την μεγάλη αναταραχή στην βαλκανική ενδοχώρα.
Στην Σερβία, οι διαδηλωτές επιστρέφουν κάθε εβδομάδα ζητώντας την ελευθερία των μίντια και την παραίτηση του Προέδρου Βούτσιτς. Στα Τίρανα το ίδιο, με στόχο τον Εντι Ράμα. Και στο Μαυροβούνιο, ένας σκοτεινός ολιγάρχης, φίλος του επί τρεις δεκαετίες προέδρου Τζουγκάνοβιτς, που έπεσε σε δυσμένεια, έδωσε - για να εκδικηθεί- στην δημοσιότητα ένα βίντεο στο οποίο φαίνεται να δίνει χρήματα σε κυβερνητικούς αξιωματούχους. Ήταν η αφορμή για ένα κύμα διαδηλώσεων κατά της διαφθοράς.
Κάποιοι μιλούν για «βαλκανική άνοιξη». Το βέβαιο είναι ότι τα δυτικά Βαλκάνια φλέγονται, με δύο εστίες πυρός. Η μία είναι το Κόσοβο και οι προτάσεις για επίλυση αυτής της τελευταίας εθνοτικής εκκρεμότητας των γιουγκοσλαβικών πολέμων. Και η άλλη είναι η δραματική απογοήτευση από την Δημοκρατία των λαών μιας περιοχής που δυναστεύεται από οικονομική στασιμότητα, βαριά διαφθορά και την βαθμιαία έκλειψη της ελπίδας για ένα ευρωπαϊκό μέλλον, όπου όλα θα γίνουν καλύτερα - έκλειψη που αφήνει έδαφος σε ρωσικές κινήσεις αποσταθεροποίησης.
Θα γίνει, εν τέλει, και παρά τις Πρέσπες, η Βόρεια Μακεδονία μέρος αυτού του σκηνικού ή όχι; Το ερώτημα είναι κρίσιμο για εκείνους, προφανώς. Αλλά και για εμάς.