Το 2023 υπήρξε μια πολύ σημαντική χρονιά για τον εξορυκτικό κλάδο, τόνισε ο πρόεδρος του Συνδέσμου Μεταλλευτικών Επιχειρήσεων (ΣΜΕ), Κωνσταντίνος Γιαζιτζόγλου, στο πλαίσιο μηνύματός του στη Γενική Συνέλευση του Συνδέσμου, υπογραμμίζοντας πως μετά από προσπάθειες και πιέσεις χρόνων, η Ευρωπαϊκή Ένωση αναγνώρισε έμπρακτα την σημασία των ορυκτών πρώτων υλών τόσο για την οικονομική όσο και για τη γεωπολιτική της σταθερότητα.
« Το αποτέλεσμα είναι η πρώτη ουσιαστική νομοθετική παρέμβαση προς την κατεύθυνση της εξασφάλισης στοιχειώδους αυτονομίας, με τον κανονισμό CRMA» τονισε ο κ Κ.Γιαζιτζόγλου. «Παρότι, όπως τονίσαμε και στην συνάντηση με το Προεδρείο της EUROMINES, η πρωτοβουλία αυτή αποτελεί ένα μικρό πρώτο βήμα, την χαιρετίζουμε και ελπίζουμε να ακολουθήσουν και άλλα, τολμηρότερα και ουσιαστικότερα. Σε μια περίοδο που η αλλαγή τεχνολογικού μοντέλου, τουλάχιστον στην ενέργεια και τις μετακινήσεις, δημιουργεί προϋποθέσεις εκτίναξης της ζήτησης συγκεκριμένων ορυκτών, η υπερ- εξάρτηση της Ευρωπαϊκής Ένωσης από τρίτες χώρες σαφώς εγκυμονεί κινδύνους» πρόσθεσε.
Εξίσου ενδιαφέρον χαρακτηριστικό της προηγούμενης χρονιάς, ανέφερε, είναι και η συνέχιση της αβεβαιότητας σε σχέση με τα μεγέθη της ζήτησης ορισμένων πρώτων υλών. «Οι αστάθμητοι παράγοντες που εμφανίστηκαν τα τελευταία 3 - 4 χρόνια (πανδημία, πόλεμος στην Ουκρανία, ατύχημα στο Σουέζ, εχθροπραξίες στη Μέση Ανατολή) οδήγησαν σε σοβαρές διαταραχές των εφοδιαστικών αλυσίδων και απρόβλεπτες ελλείψεις. Την ίδια στιγμή, οι διάφορες εξαγγελίες για τους στόχους και το χρονοδιάγραμμα της απαλλαγής από τα ορυκτά καύσιμα οδηγούν σε ουτοπικές εκτιμήσεις για την εξέλιξη της ζήτησης. Ο συνδυασμός των δυο προκαλεί έντονες αυξομειώσεις των τιμών, κάτι το οποίο σίγουρα δεν βοηθάει το μακροπρόθεσμο σχεδιασμό των επιχειρήσεων του κλάδου μας. Το “διάλειμμα από την ιστορία”, όπως χαρακτηρίστηκαν οι προηγούμενες δεκαετίες, μοιάζει να έχει τελειώσει οριστικά. Ο πόλεμος στη Μέση Ανατολή, η ανασφάλεια στις θαλάσσιες διόδους προς την Ευρώπη, η κάμψη των ρυθμών ανάπτυξης σε οικονομίες τις θεωρούσαμε ”ατμομηχανές”, αλλά και τα ενδεχόμενα αποτελέσματα των εκλογών σε Ευρώπη και Ηνωμένες Πολιτείες, συνθέτουν ένα σκηνικό για το άμεσο μέλλον, που αν μη τι άλλο χαρακτηρίζεται από έντονη αβεβαιότητα. Οι εκτιμήσεις για εκτόξευση της ζήτησης ορισμένων πρώτων υλών, ή και για γεωπολιτικά παιχνίδια με τη διαθεσιμότητά τους, εκτός των άλλων, δημιουργούν και προσδοκίες για εύκολα και γρήγορα κέρδη, κάτι μάλλον άγνωστο για τον κλάδο μας. Την ίδια στιγμή, οι εξορυκτικές επιχειρήσεις – κυρίως στη Δύση- καλούνται να πάρουν σημαντικές αποφάσεις για το μέλλον τους. Θα πρέπει να γίνει σαφές προς κάθε κατεύθυνση, ότι οι αρχές του lessaiz-fair (ελεύθερη οικονομία χωρίς παρεμβατισμούς) δεν μπορούν να ισχύουν μονομερώς. Η σημερινή συγκυρία απαιτεί προσεκτική διαχείριση. Οι ευκαιρίες, οι προοπτικές, η ζήτηση υπάρχουν. Ταυτόχρονα όμως, διαμορφώνεται και ένα νέο σκηνικό, εν πολλοίς άγνωστο, τουλάχιστον σε έναν κλάδο που απαιτεί μακροχρόνιο σχεδιασμό και είναι εξαιρετικής εντάσεως κεφαλαίου».
Η εγχώρια εξορυκτική δραστηριότητα
Όσον αφορά στην εγχώρια εξορυκτική δραστηριότητα, ο κ. Γιαζιτζόγλου είπε πως το 2023, όπως συμβαίνει τα τελευταία χρόνια, τα αποτελέσματα των μελών του ΣΜΕ διαφοροποιήθηκαν ανάλογα με ορυκτά και τις αγορές στις οποίες δραστηριοποιούνται: «Τα αδρανή και τα περισσότερο βιομηχανικά ορυκτά είχαν θετική πορεία. Επίσης, θετική πορεία είχαν αρκετά μεταλλεύματα. Είναι σημαντικό να παρατηρήσουμε ότι εκεί που σημειώθηκε πτώση (βωξίτης, λιγνίτης, νικέλιο), δεν προήλθε από την επιχειρηματική δράση ή την πραγματικότητα της αγοράς. Εξωγενείς προς την αγορά παράγοντες προκάλεσαν τις συγκεκριμένες μειώσεις στην παραγωγή.Στην ελληνική αγορά η κατανάλωση ορυκτών, κυρίως αδρανών υλικών, είχε αυξητικές τάσεις (της τάξεως του 15%) λόγω της αύξησης της οικοδομικής δραστηριότητας. Οι πρώτες εκτιμήσεις για την τρέχουσα χρονιά είναι εξίσου θετικές».
«Η παραγωγή λιγνίτη συνέχισε την πτωτική της πορεία λόγω της εφαρμογής του προγράμματος απολιγνιτοποίησης αλλά και της μείωσης της ζήτησης λόγω πτώσης της τιμής του φυσικού αερίου. Στα αξιοσημείωτα της χρονιάς πρέπει να σημειωθεί η εκκίνηση της λειτουργίας του νέου ΑΗΣ Πτολεμαΐδα V. Πρόκειται για έναν σταθμό με σημαντικά καλύτερη απόδοση έναντι των παλιών (μείωση κατά περίπου 40% τόσο στην ειδική κατανάλωση όσο και στην εκπομπή ρύπων). Δυστυχώς, όπως και πολλά πράγματα στον τόπο μας, ήρθε “κατόπιν εορτής”»
«Σε ότι αφορά τις εξαγωγές, η εικόνα είναι μεικτή. Τα μέταλλα λόγω αυξημένης ζήτησης σταθεροποιούνται σε υψηλές τιμές (23.000$/τόνο νικελίου και 2.300$/τόνο αλουμινίου). Παρατηρήθηκε μεγάλη αύξηση της τιμής του χρυσού (1.840$/ουγκιά) που παράσυρε και τα αντίστοιχα συμπυκνώματα όπως του χρυσοφόρου πυρίτη. Τα μαγνησιακά προϊόντα διατηρούν τις αυξημένες τιμές τους, παρά τις πιέσεις λόγω της μείωσης του κόστους παραγωγής και του έντονου ανταγωνισμού. Η ζήτηση παρουσιάζει αύξηση σε κάποιες αγορές και μείωση σε ορισμένες άλλες. Στον τομέα των μεταλλευμάτων θα πρέπει να σημειώσουμε την επιτυχή ολοκλήρωση των διαπραγματεύσεων της χρηματοδότησης για τα έργα της “ΕΛΛΗΝΙΚΟΣ ΧΡΥΣΟΣ” στις Σκουριές, καθώς και την εξαγορά της “Imerys Βωξίτες” από τον όμιλο “Μυτιληναίος”».
«Τα βιομηχανικά ορυκτά είχαν σημαντικές αυξήσεις σε όγκους και σε κύκλο εργασιών το 2023. Το 2024 προβλέπεται σχετικώς αβέβαιο καθώς ο κατασκευαστικός τομέας της Ε.Ε. εμφανίζει αισθητή ύφεση. Στο μάρμαρο συνεχίζεται η σημαντική υστέρηση εξαγωγών στην Κίνα, λόγω των προβλημάτων στον κατασκευαστικό τους κλάδο. Αυτό οδήγησε τις ελληνικές εταιρείες σε νέους εξαγωγικούς προορισμούς σε ΗΠΑ και Μέση Ανατολή, με θετικά αποτελέσματα. Η στροφή σε ποιοτική εξόρυξη και η διάθεση επεξεργασμένων προϊόντων αρχίζει να αποδίδει».
«Στον τομέα της ασφάλειας οι επιδόσεις μας – παρότι υπήρξαν λίγο χειρότερες από 2022 - παραμένουν εντός των στόχων, αφού πάνω από το 50% των μελών μας συνεχίζει να μην έχει ατυχήματα για 6ο χρόνο ενώ και φέτος δεν είχαμε πολύ σοβαρό ατύχημα στον κλάδο. Σε ότι αφορά τους δείκτες βιώσιμης ανάπτυξης, τα μέλη μας συνεχίζουν τη συστηματική προσπάθεια της βελτίωσης των επιδόσεών τους. Είναι σημαντικό να υπενθυμίσουμε ότι ως Σύνδεσμος έχουμε υιοθετήσει Κώδικα Βιώσιμης Ανάπτυξης εδώ και 18 χρόνια και τα μέλη μας αναφέρουν σε ετήσια βάση τις επιδόσεις τους σε βασικούς δείκτες. Τα στοιχεία είναι δημοσιοποιημένα και στη διάθεση κάθε ενδιαφερομένου».
Θεσμικές παρεμβάσεις
Ο σύνδεσμος συνέχισε τις παρεμβάσεις του προς την Πολιτεία για τα θέματα που απασχολούν τον κλάδο: «Η εκλογική αναμέτρηση του Ιουνίου μας έδωσε την ευκαιρία να παρουσιάσουμε τις θέσεις μας στα κόμματα. Ο σχηματισμός νέας κυβέρνησης, μοιραία έφερε μια υστέρηση στο διάλογο με την πολιτεία. Από την άλλη πλευρά, η συνέχεια στην ηγεσία του Υπουργείου Περιβάλλοντος και Ενέργειας αλλά και η αναθέρμανση του ενδιαφέροντος της πολιτείας λόγω του ζητήματος των κρίσιμων ΟΠΥ, οδήγησαν σε μια σειρά από γόνιμες και ουσιαστικές συναντήσεις το δεύτερο μισό του 2023».
Η βασική ατζέντα του συνδέσμου περιλάμβανε τα εξής:
- Προτάσεις για επιτάχυνση και απλοποίηση των διαδικασιών περιβαλλοντικής αδειοδότησης.
- Παρέμβαση για τη Στρατηγική Μελέτη Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων (ΣΜΠΕ) του Ειδικού Χωροταξικού για τις ΟΠΥ καθώς και για τα σχέδια Ειδικών Περιβαλλοντικών Μελετών με στόχο την ισότιμη αλλά και ξεκάθαρη αντιμετώπιση της εξόρυξης.
- Διευκρίνιση του καθεστώτος εξόρυξης μέσα σε προστατευόμενες περιοχές και εφαρμογή της Κοινοτικής Νομοθεσίας.
- Αναθεώρηση της Εθνικής Πολιτικής για τις ΟΠΥ και ουσιαστική εφαρμογή της μέσα από συγκεκριμένες Νομοθετικές πρωτοβουλίες.
- Αναθεώρηση του Μεταλλευτικού Κώδικα με στοχευμένες παρεμβάσεις στα σημεία που απαιτούν εκσυγχρονισμό.
- Εκπαίδευση και αδειοδότηση των χειριστών μηχανημάτων έργου.
- Παρεμβάσεις σε θέματα Ευρωπαϊκής Νομοθεσίας:
Οδηγία για την έκθεση εργαζομένων σε NOx
Οδηγία για τις εκπομπές βιομηχανικών ρύπων (Industrial Emissions Directive)
Net Zero Industry Act (NZIA)
Critical Raw Materials Act
Σχετικά με την «επόμενη ημέρα», ο κ. Γιαζιτζόγλου υπογράμμισε πως το κυρίαρχο στοιχείο για το 2024 είναι η δεδηλωμένη πολιτική βούληση τόσο στην Ελλάδα όσο και στην Ευρώπη να γίνουν βήματα που θα βοηθήσουν την ανάπτυξη του κλάδου, με στόχο τη μείωση της εξάρτησης της ΕΕ σε ορυκτές πρώτες ύλες από τρίτες χώρες: «Ως σύνδεσμος έχουμε δεσμευτεί να εργαστούμε με όλες μας τις δυνάμεις, προτείνοντας λύσεις και ιδέες για να μπορέσουμε να αξιοποιήσουμε αυτό το παράθυρο ευκαιρίας. Δυστυχώς, εκτός από τις συστημικές παθογένειες, πρέπει να αντιμετωπιστούν και μείζονα οικονομικά ζητήματα. Η Ευρωπαϊκή οικονομία έζησε για πολλά χρόνια στηριζόμενη σε φθηνά εισαγόμενα αγαθά και η Ευρωπαϊκή κοινωνία συνήθισε αυτή την εύκολη λύση. Θα χρειαστεί ειλικρίνεια, τόλμη σταθερότητα αλλά και φαντασία για να σχεδιαστεί η επόμενη μέρα μιας Ευρώπης που θα πρέπει να επαναπατρίσει τουλάχιστον μέρος της πρωτογενούς και της δευτερογενούς παραγωγής της, για να μπορέσει να προσφέρει την ποιότητα ζωής που απαιτούν οι πολίτες. Για τη χώρα μας εδώ υπάρχει μια ευκαιρία. Η γεωγραφική μας θέση, το κλίμα, το φυσικό κάλλος, η ιστορία, αλλά και το υπέδαφος αποτελούν εθνικό πλούτο ο οποίος πρέπει να αξιοποιηθεί ισόρροπα. Η Ελλάδα δεν έχει την πολυτέλεια να στηρίζει το μέλλον της σε ενάμιση κλάδο. Οπωσδήποτε θα πρέπει να είναι ξεκάθαροι οι κανόνες συνύπαρξης και η κατανομή του οφέλους από την κάθε δραστηριότητα. Ας συνειδητοποιήσουμε επιτέλους, ότι δεν γίνεται ομελέτα αν δεν σπάσουν αυγά».