Μία νέα έννοια στο ελληνικό επιχειρείν είναι αυτή των startups χωρίς όμως να είναι πλήρως αποσαφηνισμένο τι εννοούμε με αυτή την μορφή εταιρειών. Στην ελληνική γλώσσα έχουμε αποδώσει τον όρο startup με τον όρο “νεοφυής επιχείρηση’’ με ίδιο τρόπο όπως έχουμε μεταφράσει και τον web browser (το λογισμικό που χρησιμοποιεί κανείς για να επισκέπτεται ιστοσελίδες) σε “φυλλομετρητή”. Αυτού του τύπου οι μεταφράσεις τείνουν να γενικεύουν το περιεχόμενο της οντότητας στην οποία αναφέρονται. Με τον τρόπο αυτό σήμερα προσδιορίζονται ως νεοφυείς επιχειρήσεις όλες οι επιχειρήσεις που είναι απλά καινούριες ή έχουν έναν καινοτόμο προσανατολισμό.
Ποια είναι τα βασικά χαρακτηριστικά των startup επιχειρήσεων;
Στο παρόν κείμενο θα επικεντρωθούμε στον όρο startup, τα χαρακτηριστικά μίας start-up επιχείρησης βασίζονται σε τρεις άξονες: είναι νέα, καινοτόμος και έχει προοπτικές να αυξήσει εκθετικά τις δραστηριότητες της σε σχέση με το ανθρώπινο δυναμικό που απασχολεί. Όλα τα παραπάνω στοιχεία συνηγορούν στο γεγονός πως μια startup είναι ,σχεδόν πάντα, μια εταιρεία που προσφέρει μια καινοτόμα τεχνολογική λύση μέσα από ένα εξίσου καινοτόμο επιχειρηματικό πλάνο. Με τον τρόπο αυτό startup εταιρείες που απασχολούν μερικές εκατοντάδες άτομα επιτυγχάνουν έσοδα δεκάδων εκατομμυρίων ενώ παράλληλα πολλαπλασιάζουν τον κύκλο εργασιών τους κάθε χρόνο. Έτσι εταιρείες που ιδρύονται με ελάχιστους πόρους καταλήγουν μέσα σε μερικά χρόνια να αξίζουν εκατοντάδες εκατομμύρια.
Δεσπόζουσα θέση στο επιχειρηματικό περιβάλλον των startup κατέχει η λέξη της καινοτομίας. Βασικός άξονας των δραστηριοτήτων αυτών των επιχειρήσεων είναι η τεχνολογία και η καινοτομία που προκαλείται μέσα από αυτή. Ειδικά σε ένα ανταγωνιστικό επιχειρηματικό περιβάλλον με την ραγδαία διάχυση της τεχνολογίας η δημιουργία νέων προϊόντων και υπηρεσιών δίνει προστιθέμενη αξία σε κάθε επιχειρηματική δραστηριότητα, περιορίζοντας έτσι το κορεσμένο υπάρχον επιχειρηματικό μοντέλο. Παράλληλα από την χρήση υψηλής τεχνολογίας δύναται να επωφεληθούν και οι υπόλοιπες εταιρείες μέσω της μεταφοράς τεχνογνωσίας. Η διάδοση αυτών των τεχνολογικών προϊόντων έχει διττή προσφορά καθώς πέρα από την διάδοση της έρευνας και ανάπτυξης σε υψηλό βαθμό, μέσα από το παραγόμενο αποτέλεσμα ευνοείται και η κοινωνία καθώς της παρέχεται ένα μεγάλο εύρος υπηρεσιών.
Το Ελληνικό startup οικοσύστημα.
Ιδιαίτερη είναι η συμβολή και στο ανθρώπινο δυναμικό κάθε χώρας, καθώς δημιουργούνται θέσεις εργασίας υψηλής εξειδίκευσης. Ειδικότερα σε μία περίοδο με υψηλή ανεργία, οι start-up επιχειρήσεις έχουν δημιουργήσει χιλιάδες νέες θέσεις εργασίας από το 2010 έως σήμερα. Αυτή την περίοδο εκτιμάται ότι οι startups στην Ελλάδα απασχολούν περισσότερους από 3,000 εργαζόμενους. Το ανθρώπινο δυναμικό που κατά βάση αποτελεί τον πυρήνα των startup είναι η γνωστή ως Generation Y, δηλαδή οι γεννημένοι μεταξύ του 1980-2000.
Επίσης, σημαντική συνεισφορά μπορεί να υπάρξει και στο brain-drain σε συνάρτηση με το ανθρώπινο δυναμικό. Λόγω της οικονομικής κρίσης και της απώλειας θέσεων εργασίας σχεδόν 200,000 νέοι επιστήμονες μετανάστευσαν στο εξωτερικό την περίοδο 2010-2015. Το μεγαλύτερο μέρος των επιστημόνων εργάζεται στον κλάδο της Πληροφορικής και στον Τεχνικό τομέα, ενώ είναι κάτοχοι Μεταπτυχιακών ή και Διδακτορικών. Συνεπώς, μέσα από τις θέσεις εργασίας υψηλής εξειδίκευσης που δημιουργούν οι start-ups μπορεί να περιοριστεί το brain-drain ή να επαναπατριστεί ένα μέρος των επιστημόνων που εργάζεται στο εξωτερικό.
Χρηματοδότηση
Για την δημιουργία μίας start-up επιχείρησης δεν αρκεί μόνο η καινοτόμος ιδέα αλλά απαιτείται και η εύρεση των οικονομικών πόρων που θα στηρίξουν κάθε εκκολαπτόμενο επιχειρηματία. Είναι σύνηθες το φαινόμενο μία νέα προσπάθεια να μην αποδίδει σε άμεσο χρονικό διάστημα και να απαιτείται μακροπρόθεσμος σχεδιασμός ώστε να αποδίδει οφέλη.
Σε αυτό το πλαίσιο η παροχή χρηματοδότησης μπορεί να αποτελείται είτε από ιδιωτικές πρωτοβουλίες όπου στην Ελλάδα δραστηριοποιούνται διάφορα επενδυτικά fund είτε από το πρόγραμμα Jeremie της Ε.Ε σε συνεργασία με την Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων. Το πρόγραμμα Jeremie συνδράμει για ένα ευρύ φάσμα δραστηριοτήτων όπως η σύσταση νέων επιχειρήσεων, η πρόσβαση ΜμΕ σε επενδυτικά κεφάλαια για εκσυγχρονισμό ή ανάπτυξη προϊόντων, η έρευνα και ανάπτυξη, η μεταφορά τεχνολογίας και η καινοτομία. Η Ελλάδα έχει υπογράψει συμβάσεις χρηματοδότησης ύψους 250εκ ευρώ.
Η Silicon Valley κι το παράδειγμα του Ισραήλ
Σε παγκόσμιο επίπεδο η κοιτίδα των επιχειρήσεων start-up βρίσκεται στην Καλιφόρνια και συγκεκριμένα στην περιοχή Silicon Valley όπου διατηρούν την έδρα τους οι μεγαλύτερες εταιρείες τεχνολογίας. Facebook, Twitter, Google είναι ορισμένες από τις κορυφαίες εταιρείες σε επίπεδο τεχνολογίας που δραστηριοποιούνται σε αυτή την περιοχή. Τρεις βασικοί λόγοι που η Silicon Valley διαθέτει τόσες μεγάλες εταιρείες είναι η δυνατότητα άμεσης δικτύωσης ,αναζήτησης χρηματοδότησης για το πρώιμο στάδιο των start-ups και ανεύρεσης υψηλά καταρτισμένου προσωπικού. Για αυτό τον λόγο 6 , μεταξύ άλλων, από τις πιο ανερχόμενες start-ups είναι εγκατεστημένες στην Silicon Valley. Αυτές είναι η Zipline, η Discord, η Segment, η Element Analytics, η Kiip και η Octane Al.
Όμως, αξιοσημείωτη παρουσία στον χώρο των start-up επιχειρήσεων κατέχει και το Ισραήλ. Το Ισραήλ στην κατάταξη παγκόσμιας καινοτομίας το 2014 βρισκόταν στην 3η θέση, ενώ ήταν 5ο στο οικοσύστημα των start-up. Συνολικά επενδύει περίπου 4,1 δις στην έρευνα και καινοτομία όταν ο μέσος όρος των χωρών του ΟΟΣΑ είναι 2%. Η διάχυση της τεχνολογικής γνώσης στο Ισραήλ προήλθε από το υψηλό επίπεδο έρευνας που υπάρχει στο στρατό, με αποτέλεσμα να δημιουργηθεί το κατάλληλο ανθρώπινο δυναμικό για να στηρίξει τις τεχνολογικές καινοτομίες.
Επίσης το κράτος παρέχει ευνοϊκούς όρους σε πολυεθνικές επιχειρήσεις όπως μηδενική φορολογία, ωστόσο επωφελείται από την δημιουργία θέσεων εργασίας. Εκτός από αυτό η κυβέρνηση προσφέρει το 50% του αρχικού κεφαλαίου και εάν η επιχείρηση δεν επιτύχει τότε αυτό δεν επιστρέφεται, έτσι ώστε να δοθούν τα απαραίτητα κίνητρα για την ανάπτυξη και στήριξη αυτών των επιχειρήσεων.
Αυτό το κλίμα έχει καταστήσει το Ισραήλ ελκυστικό προορισμό για τις start-ups, όπου λειτουργούν περισσότερες από 5,000 πλέον, με αποτέλεσμα η ανεργία να είναι κάτω από το 6%. Παράλληλα, 2,500 πολυεθνικές εταιρείες διατηρούν ερευνητικά κέντρα και βρίσκονται σε συνεργασία με τα πανεπιστήμια ώστε να ανιχνεύσουν τα σημαντικότερα ταλέντα.
Τι θα πρέπει να γίνει στην Ελλάδα;
Οι εταιρείες start-up αποτελούν σημαντικό γρανάζι του επιχειρείν και στον ελληνικό χώρο και θα πρέπει να διαμορφωθεί το κατάλληλο κλίμα ώστε να ευνοηθεί η ανάπτυξη και εδραίωσή τους. Για να γίνει αυτό πρωτίστως χρειάζεται να υπάρχει πολιτική σταθερότητα που θα ευνοεί την διατήρηση και ανάπτυξη επενδυτικών πρωτοβουλιών και θα στηρίζουν την καινοτομία. Ιδιαίτερα αποδοτική θα ήταν και η κατάρτιση σεμιναρίων επιχειρηματικότητας για τους νέους επιστήμονες στους τομείς των τεχνολογικών επιστημών δεδομένου ότι μπορεί να αδυνατούν να υλοποιήσουν την ιδέα τους σε επιχειρηματική δραστηριότητα.
Σε αυτό θα συμβάλλει και η συνδιοργάνωση ημερίδων μεταξύ πανεπιστημίων, ερευνητικών κέντρων και εταιρειών που θέλουν να επενδύσουν πάνω σε τεχνολογία και καινοτομία ώστε να καλύπτεται τόσο το κενό γνώσης όσο και αυτό της χρηματοδότησης σε εξαιρετικές περιπτώσεις. Στην Ελλάδα λειτουργούν περισσότερες από 130 start-ups και μπορούν να ιδρυθούν περισσότερες ώστε να απασχοληθεί περισσότερο ανθρώπινο δυναμικό, να μειωθεί το brain-drain και να συμβάλλουν στην μείωση της ανεργίας δημιουργώντας υψηλά καταρτισμένες θέσεις εργασίας.