Τις τραπεζικές καταθέσεις των ευρωπαίων πολιτών “φλερτάρει” η ΕΕ, με στόχο να τις μετατρέψει σε επενδυτικό καύσιμο για την ενίσχυση της οικονομίας και πολύ περισσότερο της άμυνας.
Η ΕΕ στον επανασχεδιασμό της αμυντικής της πολιτικής, όπως προκύπτει από την παρουσίαση της Λευκής Βίβλου, το ReArm Europe και το νέο χρηματοδοτικό εργαλείο (SAFE) για παροχή δανείων 150 δισ ευρώ, παράλληλα στρέφει το βλέμμα της και στις αποταμιεύσεις των πολιτών. Με το σχέδιο για την Ένωση Αποταμιεύσεων και Επενδύσεων να παίρνει το «πράσινο» φως ανοίγει η συζήτηση για το ρόλο των ευρωπαίων πολιτών και των μικρομεσαίων επιχειρήσεων στην ενίσχυση όχι μόνο της ευρωπαϊκής ανταγωνιστικότητας αλλά και στην άμυνα της Ενωσης, με δυνητικά οφέλη αλλά και ρίσκο.
Εστιάζοντας στην ανάγκη ενίσχυσης της ευρωπαϊκής άμυνας, η πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν μιλώντας μετά το πέρας της Συνόδου Κορυφής (20/3) αναφέρθηκε στον ρόλο που καλείται να διαδραματίσει η ευρωπαϊκή ανταγωνιστικότητα και η κινητοποίηση όλων των διαθέσιμων πόρων — συμπεριλαμβανομένων των ιδιωτικών αποταμιεύσεων.
Ίσως δεν δόθηκε η απαιτούμενη προσοχή στις δηλώσεις της, όμως η φράση της φον ντερ Λάιεν ότι «χρειαζόμαστε έναν νέο τρόπο σκέψης για τη χρηματοδότηση της άμυνας, με συμμετοχή τόσο δημόσιου όσο και ιδιωτικού κεφαλαίου» μεταφέρει ένα μέρος της ευθύνης, αλλά και του κόστους, της ενίσχυσης της άμυνας στους πολίτες.
«Η ανταγωνιστικότητα και η άμυνα είναι οι δύο όψεις του ίδιου νομίσματος… εκτός από το νέο χρηματοδοτικό εργαλείο SAFE είναι και το σχέδιο για μια Ένωση Αποταμιεύσεων και Επενδύσεων, που κλείνει τον κύκλο» είπε.
Άλλωστε εκτός από τα συμπεράσματα της Συνόδου υπάρχει σαφής αναφορά και στη Λευκή Βίβλο για την άμυνα.
«Η Ένωση Αποταμιεύσεων και Επενδύσεων θα πρέπει να βοηθήσει στην κατεύθυνση επιπρόσθετων ιδιωτικών επενδύσεων προς τις προτεραιότητες της ΕΕ, συμπεριλαμβανομένου του τομέα της άμυνας. Από μόνη της, θα μπορούσε να προσελκύσει εκατοντάδες δισεκατομμύρια πρόσθετες επενδύσεις ετησίως στην ευρωπαϊκή οικονομία, ενισχύοντας την ανταγωνιστικότητά της».
Η Ένωση Αποταμιεύσεων και Επενδύσεων (SIU) παίρνει το πράσινο φως
Μόλις λίγες ημέρες νωρίτερα, η Κομισιόν παρουσίασε επίσημα το σχέδιο για την Ένωση Αποταμιεύσεων και Επενδύσεων (Savings and Investment Union - SIU). Πρόκειται για μια νέα ευρωπαϊκή πρωτοβουλία που, όπως αναφέρεται, στοχεύει «να μετατρέψει τις αποταμιεύσεις των πολιτών σε παραγωγικές επενδύσεις» και να προσφέρει «καλύτερες αποδόσεις» για τα χρήματα που σήμερα παραμένουν σε χαμηλότοκες τραπεζικές καταθέσεις.
ΕΕ vs ΗΠΑ
Η ΕΕ εκτιμά ότι περίπου 10 τρισ. ευρώ βρίσκονται «αδρανή» σε τραπεζικές καταθέσεις, και επιδιώκει να κατευθύνει μέρος αυτών των κεφαλαίων σε τομείς στρατηγικής σημασίας όπως η άμυνα, η πράσινη μετάβαση και η ψηφιακή καινοτομία.
«Είναι πολύ ενδιαφέρον το γεγονός ότι είμαστε, στην Ευρώπη, παγκόσμιοι πρωταθλητές σε ό,τι αφορά τις αποταμιεύσεις. Ανά έτος αποταμιεύονται 1,4 τρισεκατομμύρια ευρώ, κυρίως σε τραπεζικούς λογαριασμούς, ενώ συγκριτικά, για παράδειγμα, τα αμερικανικά νοικοκυριά αποταμιεύουν 800 δισεκατομμύρια δολάρια. Και δεν είναι η ευρωπαϊκή αγορά που επωφελείται από το γεγονός ότι είναι η παγκόσμια πρωταθλήτρια στην αποταμίευση, αλλά είναι κυρίως άλλες αγορές, συγκεκριμένα η αμερικανική αγορά. Γιατί; Επειδή η ευρωπαϊκή κεφαλαιαγορά εξακολουθεί να είναι κατακερματισμένη, περίπλοκη και αργή» είπε η φον ντερ Λάιεν.
Η ίδια συνέχισε λέγοντας ότι η Ένωση Αποταμιεύσεων και Επενδύσεων έχει ως στόχο οι πολίτες να έχουν μεγαλύτερη και καλύτερη απόδοση των χρημάτων τους, αλλά και οι νεοσύστατες επιχειρήσεις, οι επιχειρήσεις να έχουν πρόσβαση στο πολυπόθητο κεφάλαιο.
«Και τα κεφάλαια θα πάνε εκεί όπου υπάρχει επιχειρηματική προοπτική. Με άλλα λόγια, πρέπει να διασφαλίσουμε ότι αυτή η κατακερματισμένη αγορά θα μετατραπεί σε μια Ένωση Αποταμιεύσεων και Επενδύσεων με ένα σύνολο κανόνων...» .
Ελεύθερη επιλογή με ρίσκο
Αξίζει να σημειωθεί προς αποφυγή κάθε παρανόησης και κινδυνολογίας, ότι η συμμετοχή των πολιτών σε τέτοια επενδυτικά εργαλεία δεν είναι υποχρεωτική. Όπως σημειώνεται χαρακτηριστικά στα επίσημα έγγραφα της Επιτροπής:
«Οι πολίτες απολαμβάνουν πλήρη ελευθερία να επενδύουν με βάση τις προσωπικές τους επιλογές: θα έχουν πάντα τον πλήρη έλεγχο του πού θέλουν να κρατούν και να κατανέμουν τα χρήματά τους».
Ωστόσο η φράση αυτή παραπέμπει στην προσωπική ευθύνη του επενδυτή καθώς ουδείς μπορεί να εγγυηθεί την απόδοση των επενδύσεων και το ρίσκο, όπως συμβαίνει σε κάθε χρηματοπιστωτική τοποθέτηση, παραμένει υπαρκτό.
Η Κομισιόν, από την πλευρά της αντιλαμβάνεται ότι υπάρχει καχυποψία και κάνει λόγο για την ανάγκη βελτίωσης της χρηματοοικονομικής παιδείας των Ευρωπαίων, αναγνωρίζοντας ότι πολλοί πολίτες σήμερα δεν διαθέτουν τις απαραίτητες γνώσεις για να αξιολογούν τον επενδυτικό κίνδυνο.
Η πρόεδρος της Κομισιόν στην παρουσίαση της Ένωσης Αποταμιεύσεων και Επενδύσεων έκανε λόγο για διπλό όφελος υποσχόμενη πλούτο στα νοικοκυριά.
«Τα νοικοκυριά θα έχουν περισσότερες και ασφαλέστερες ευκαιρίες να επενδύσουν στις κεφαλαιαγορές και να αυξήσουν τον πλούτο τους. Ταυτόχρονα, οι επιχειρήσεις θα έχουν ευκολότερη πρόσβαση σε κεφάλαια, ώστε να καινοτομούν, να αναπτύσσονται και να δημιουργούν καλές θέσεις εργασίας στην Ευρώπη.».
Επιπρόσθετες ανησυχίες
Όμως παρότι η SIU δεν καταργεί τις τραπεζικές καταθέσεις ούτε τις αγγίζει άμεσα, η προσπάθεια της ΕΕ να προσελκύσει ιδιώτες επενδυτές, μεταξύ των οποίων και ασφαλιστικά ταμεία δημιουργεί εύλογα ερωτήματα και ανησυχίες.
Αυτές τις εντοπίζει η Κομισιόν και αναφέρει ότι η υλοποίηση της SIU αποτελεί κοινή ευθύνη των θεσμικών οργάνων της ΕΕ, των κρατών μελών και όλων των βασικών ενδιαφερόμενων μερών. Το δε χρονοδιάγραμμα υλοποίησης του είναι αρκετά φιλόδοξο και ξεκινά εντός του 2025.
Επιπλέον προβληματισμοί αφορούν το ενδεχόμενο τα όποια οφέλη να μην κατανεμηθούν ομοιόμορφα, ευνοώντας κράτη με ανεπτυγμένες αγορές ή πολίτες με μεγαλύτερη οικονομική δύναμη.
Κανείς δεν αμφισβητεί ότι όπως διαμορφώνονται τα νέα γεωπολιτικά δεδομένα απαιτούνται δραστικές αποφάσεις και λύσεις όμως όταν μιλάμε για αποταμιεύσεις των νοικοκυριών με στόχο την ενίσχυση της ασφάλειας, απαιτείται διαρκής διαφάνεια, χρηματοοικονομική παιδεία, αλλά και μια ρεαλιστική αποτίμηση των κινδύνων.