Στην είδηση ότι ένας επιδημιολόγος, ο Καρλ Λάουτερμπαχ, αναλαμβάνει νέος υπουργός υγείας της Γερμανίας, μου ήρθαν αυτόματα στον νου οι παλιοί στίχοι του Σαββόπουλου:
Τα όνειρά σου μη τα λες
γιατί μια νύχτα κρύα
μπορεί και οι φροϋδιστές
να ’ρθουν στην εξουσία
Ο Κλεμανσώ τον καιρό του είχε προειδοποιήσει, «ο πόλεμος», είχε πει, «είναι πολύ σοβαρή υπόθεση για να τον αφήσουμε στα χέρια των στρατιωτικών». Και εννοούσε βέβαια ότι η πολιτική είναι εντελώς διαφορετική στο είδος της δραστηριότητα, ότι απαιτεί εντελώς ξεχωριστές δεξιότητες και αρετές από αυτές ενός εξειδικευμένου. Για την ακρίβεια, η πολιτική είναι το ακριβώς αντίθετο της εξειδίκευσης, προϋποθέτει καθολική ανθρώπινη πείρα, ευρύ αισθητήριο κοινωνικό και ψυχολογικό, προορατικότητα και ευελιξία, τριβή με την καθημερινότητα, πολυπραγμοσύνη και φιλοπεριέργεια, προπάντων όμως τον, τόσο σπάνιο φαίνεται, κοινό νου. Η πολιτική είναι φρόνηση, είναι σοφία. Και η σοφία εκ φύσεως δεν ειδικεύεται.
Σήμερα, δεν ακούει κανείς. Οι ειδήμονες έχουν μασκαρευτεί σε πολιτικούς και τα αποτελέσματα φυσικά είναι ανάλογα. Από τις τέχνες ώς την οικονομία, παντού κυβερνούν Fachidioten, άνθρωποι βιωματικά άτριφτοι, μονότροποι και μονομερείς, παρωπιδοφόροι της ειδικότητας, θιασώτες της μιας και μόνης αλήθειας – πού καιρός και πού μυαλό να διαπιστώσουν ότι η αλήθεια είναι πάντα πληθυντική...
Ο Τζωρτζ Στάινερ έχει αφιερώσει μερικές καλές γελοιογραφικές σελίδες σ’ αυτόν τον ανθρωπότυπο, του πανεπιστημιακού ιδίως ξερόλα, που διεκδικεί τον ύπατο λόγο για πράγματα που, ακριβώς λόγω της ειδίκευσής του, αδυνατεί να δει σφαιρικά, να τα σταθμίσει και να τα εντάξει στα κοινωνικά τους συμφραζόμενα. Όλη η ιστορία, από τον ”αποκλείεται να συμβεί” Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο ώς την ”ούτε μία στο εκατομμύριο” κρίση του 2008-2010, δεν είναι παρά ένα τεράστιο νεκροταφείο προβλέψεων ειδημόνων, που διαψεύστηκαν παταγωδώς, όχι όμως προτού προκαλέσουν με τις ”γνώσεις” τους απίστευτα δεινά.
Δεν ξέρω τι ψάρια θα πιάσει ο συμπαθής Λάουτερμπαχ, αν πέραν του επιδημιολογικού του πτυχίου έχει και στοιχειώδες τάλαντο πολιτικό. Το εύχομαι πάντως όσο τίποτε, διότι οι δικοί μας φωστήρες είναι περίπου βέβαιο ότι θα σπεύσουν να τον μιμηθούν, όπως κάνουν δυο χρόνια τώρα για ό,τι μας έρχεται, τρομάρα μας, από τη φωτισμένη Ευρώπη. Καλού καλού όμως, εκτός από την ευχή ας κάνουμε και καμιά προσευχή, παραφράζοντας και πάλι Σαββόπουλο:
«Του θεού η χάρη μάς φυλάει απ’ τους εξπέρ...»
* * *
Κάθε λεπτό που περνάει η Pfizer, η BioNTech και η Moderna κερδίζουν 65.000 δολλάρια από τα κορωνοεμβόλια που εμπορεύονται. Θα πει κανείς, τι το μεμπτόν; Έκαναν μια επένδυση, ανέπτυξαν ένα σκεύασμα κατόπιν έρευνας και τώρα νέμονται τα οφέλη της επιτυχίας τους. Το μεμπτόν είναι (ή θα έπρεπε να είναι για όσους ρητορεύουν υπέρ της ιδιωτικής πρωτοβουλίας) ότι οι φαρμακοεταιρείες στην ουσία δεν έκαναν καμία επένδυση ιδίου κεφαλαίου στα εμβόλια.
Μόνο το αμερικανικό κράτος επί Τραμπ έριξε με το πρόγραμμα Warp Speed Operation 18 δισ. ειδικά για την ανάπτυξη των εμβολίων αυτών. Και ανάλογα ποσά πολλές άλλες χώρες. Κατά δήλωση του Μπουρλά, ένα δισεκατομμύριο δολλάρια στοίχισε η έρευνα για το εμβόλιο της Pfizer-BioNTech. Από αυτά 119 εκ. δολλ. έβαλε η Ευρωπαϊκή Επιτροπή και η Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων και 445 εκ. δολλ. η γερμανική κυβέρνηση. Η δε αμερικανική κυβέρνηση, και πάλι επί Τραμπ, προκατέβαλε το καλοκαίρι του ‘20 γι’ αυτό δύο δισ. δολλάρια.
Ακόμη κι αν δεν προέκυπτε εμβόλιο δηλαδή, οι δύο εταιρείες θα κρατούσαν τις κρατικές ενισχύσεις που έλαβαν. Και όντως η Sanofi και η GlaxoSmithCline εισέπραξαν 2,1 δισ. από το αμερικανικό κράτος, και προϊόν ακόμα δεν έδωσαν.
Το δεύτερο μεμπτό, το εξοργιστικό για να είμαστε ακριβείς, είναι ότι οι πραγματικοί επενδυτές, τα κράτη και οι φορολογούμενοί τους, δεν πρόκειται να πάρουν τίποτα πίσω από τα τωρινά ιλιγγιώδη κέρδη των φαρμακοβιομηχάνων. Φρόντισαν οι κυβερνήσεις γι’ αυτό...
Και όχι μόνο δεν πρόκειται να πάρουν τίποτε πίσω, αλλά όταν ο Μπάιντεν, ο Μακρόν και άλλοι εκατό ηγέτες ζητούν να αρθεί η προστασία της πατέντας ώστε να εμβολιαστούν οι άποροι των αναπτυσσόμενων χωρών, (ας το σκεφτούμε λίγο, ζητούν την άδεια για να χρησιμοποιήσουν το προϊόν που οι ίδιοι χρηματοδότησαν πολλές φορές πάνω από το κόστος του!), όταν λοιπόν ζητούν την άρση της πατέντας αντιμετωπίζουν την αναιδή άρνηση των φαρμακοβιομηχάνων που με την αρωγή χωρών όπως η Γερμανία (φευ και η Ελλάδα...) σαμποτάρουν κάθε τέτοια πρόταση.
Από τη μια πλευρά επομένως έχουμε την ρητορεία υπέρ του καθολικού εμβολιασμού. Από την άλλη, κάμποσοι από τους ρήτορες αυτόν τον καθολικό εμβολιασμό στην πράξη τον τορπιλίζουν...
Οι ”επενδύσεις” στα εμβόλια, είναι σαν την ”επένδυση” στο Ελληνικό. Εκατοντάδες εκατομμύρια από δάνεια κρατικώς εγγυημένα συν δωρεάν δημόσια γη για να χτιστεί ένα… καζίνο και μετά (αλλά πολύ μετά!), και εφ’ όσον υπάρχουν κέρδη, κάνουμε και την ”ανάπλαση” να χαίρονται οι οπαδοί της ελευθέρας οικονομίας. Κορώνα-γράμματα οι ”επενδυτές” θησαυρίζουν. Αυτός που βγαίνει χαμένος είναι το δημόσιο συμφέρον και το ”κακό” κράτος.
Όλως τυχαίως, προβληματικά βρέθηκαν μόνο τα εμβόλια εκείνα που δεν ήταν κερδοσκοπικά, της Astra-Zeneca δηλαδή, που πωλείται σε τιμή υποδεκαπλάσια εκείνου της Pfizer, ή το Σπούτνικ, την πατέντα του οποίου οι Ρώσσοι παρέχουν δωρεάν στα ενδιαφερόμενα κράτη. Αλλά ό,τι πει η επιστήμη…
* * *
Ως παλιός απογραφέας, πίσω στα μεταφοιτητικά μου χρόνια, διαβάζω για την απορριπτική έως προσβλητική στάση πολλών συμπολιτών μας απέναντι στα στελέχη της τρέχουσας απογραφής και λυπάμαι. Ως παρατηρητής πάλι των κοινωνικών μας πραγμάτων κουνάω το κεφάλι μου με αυτούς που κουνούν το κεφάλι τους εμπρός σε τέτοια φαινόμενα. Ιδίως μάλιστα όταν αυτοί δηλώνουν ”φιλελεύθεροι”.
Αλήθεια, την συστηματική υπόσκαψη των δημοσίων υπηρεσιών και της αυθεντίας τους όλες αυτές τις προηγούμενες δεκαετίες, δεν την πήραν είδηση; Ήταν ποτέ δυνατό η λυσσαλέα επίθεση κατά της παρουσίας του κράτους στο πεδίο της οικονομίας, λ.χ., που γιγάντωσε τις ανισότητες και κατέστρεψε την ηθική και κοινωνική συνοχή των χωρών της Δύσης, να μην επισύρει την κατάρρευση του κύρους του και σε όλα τα άλλα πεδία, από τους απογραφικούς μηχανισμούς ώς τους εμβoλιασμoυς κατά της πανδημίας. Είναι δυνατό η έξαλλη ρητορική περί δικαιωμάτων να μην οδηγήσει στο συμπέρασμα ότι δικαίωμα του καθενός είναι να κάνει ό,τι θέλει, γράφοντας στα παλαιά του υποδήματα και νόμους και κανονισμούς και δημόσιες πρόνοιες;
Όταν το κράτος κατανοεί τον εαυτό του ως νυχτοφύλακα της ιδιωτικής πρωτοβουλίας, που επί ποινή ροπάλου του απαγορεύεται να εκφράσει γνώμη για το ποιόν αυτής της τελευταίας και τις αποφάσεις της, με ποιο ηθικό κύρος απαιτεί να νουθετήσει τον δείνα ή τον τάδε ξεροκέφαλο;
Το ευαγγέλιο του αποχαλινωμένου ατομικισμού που θεωρεί ότι οι επιθυμίες του ιδιώτη προέχουν παντού και πάντα του δημόσιου συμφέροντος, δεν ήταν επόμενο να οδηγήσει σε τέτοια φαινόμενα, ευθέως ανομικά; Εδώ δεν οδηγεί η καλπάζουσα εξατομίκευση και η ”κριτική” αποδόμηση των συλλογικών ”μύθων”, στην αυθαιρεσία και στην τυραννία ενός εκάστου; Όταν το αξιομίμητο πρότυπο που προβάλλει κάθε μορφή και είδος τέχνης εδώ κι έναν αιώνα είναι ο εξεγερμένος, ο καταπιεσμένος, ο εκκεντρικός, ο λοξός, ο maverick, γιατί απορούμε τώρα που οι διδαχές της έπιασαν τόπο;
Κ.ο.κ., κ.ο.κ. So viele Fragen, που έλεγε και ο Μπρεχτ. «Όταν κοπάζει ο ατομιστικός πολιτισμός ύστερα από την πρώτη ορμή του», έγραφε ο Φώτος Πολίτης στα 1931, και οι παρατηρήσεις του ισχύουν σήμερα περισσότερο από ποτέ, «καταντά αθλιότης και κακός ξεπεσημός. Λυτρώνει όχι τα ισχυρά άτομα, αλλά τις μετριότητες, τον όχλο. Και γεννά σιγά-σιγά την ηθική κατάπτωση, την εξαχρείωση, την αποτελμάτωση της ζωής. Γεννά τους γραικύλους και τους παλιάτσους».
Πόσο μάλλον όταν αυτοί οι ”παλιάτσοι” είναι, που συνήθως είναι, οι ”ψεκασμένοι” και οι “deplorables” που τόσο τσατίζουν τους ημετέρους ψηλομύτες ταγούς.