Όπως λέμε στο crisis management, ο πετυχημένος spokesperson σκέφτεται και με την καρδιά, όχι μόνο με τον εγκέφαλο! Αυτό δεν σημαίνει προσποίηση. Αν απελευθερώσεις το συναίσθημα - που ως άνθρωπος διαθέτεις - απέναντι σε μία τραγωδία (όσο πρέπει και όπως πρέπει) οι άλλοι καταλαβαίνουν ότι συμμερίζεσαι και νοιάζεσαι και δεν είσαι μια «ομιλούσα κεφαλή» που ακολουθεί μια κεντρική στρατηγική, ή ακόμα χειρότερα το εγχειρίδιο με τις ερωτοαπαντήσεις.
Είτε μας αρέσει, είτε όχι, η εικόνα των κυβερνόντων τις πρώτες ημέρες της τραγωδίας, ήταν κακή. Ήταν η εικόνα ανθρώπων που δεν αναλογίζονται τι είχε συμβεί, αλλά τι ΤΟΥΣ είχε συμβεί! Επισημαίνω αυτό για τις πρώτες ημέρες, καθώς μετά τα πράγματα εξελίσσονται κάπως αλλιώς, χωρίς ακόμα να έχει αλλάξει την εικόνα συνολικά, αφού υπάρχουν παράλληλα, και σωστές, και σπασμωδικές αντιδράσεις.
Το άρθρο αυτό με τη βασική του σκέψη είχε αρχίσει να γράφεται πριν από το περιβόητο SMS και ουδόλως το λαμβάνει υπόψη (αν ισχύει, είναι fake κλπ). Ούτως ή άλλως οι κινήσεις και τα λόγια των αρμοδίων, έδειχναν πως η κυρίαρχη σκέψη δεν ήταν πως θα διαχειριστούν το θέμα επιχειρησιακά, αλλά πως θα το διαχειριστούν επικοινωνιακά. Και τα δύο είναι απαραίτητα, αλλά το βάρος είναι στο πρώτο, όχι στο δεύτερο. Και τα δύο είναι απαραίτητα, αλλά το δεύτερο υποστηρίζει το πρώτο. Και τα δύο είναι απαραίτητα αλλά το δεύτερο είναι αφανές. Και πάνω από όλα προτεραιότητα είναι να είναι κυρίαρχη η εικόνα της ανθρωπιάς.
Οι κυβερνώντες προσπάθησαν συμβολικά και κυριολεκτικά να μείνουν σε «απόσταση ασφαλείας», να αναζητήσουν ενόχους και να υποβαθμίσουν, παραβλέποντας βασικούς κανόνες στη διαχείριση κρίσεων που θέλει επιτόπου παρουσία, ανάληψη ευθύνης (στο μέτρο που αρμόζει) και αναγνώριση της πραγματικότητας που αντιλαμβάνεται ο πολύς κόσμος.
Γιατί όμως η τόσο πετυχημένη – εκ του αποτελέσματος και μέχρι σήμερα - στρατηγική επικοινωνίας της κυβέρνησης, απέτυχε παταγωδώς κατά τη γνώμη μου στην συγκεκριμένη περίπτωση; Αρχικά γιατί υπήρχε αιφνιδιασμός. Μεσοκαλόκαιρο και ταχύτατη εξέλιξη. Δεύτερον η απουσία εμπειρίας. Οι άνθρωποι του ΣΥΡΙΖΑ δεν είναι συνηθισμένοι να βρίσκονται στην πλευρά των διαχειριστών μιας τραγωδίας. Τρίτον η σχετική αλαζονεία, (είμαστε καλύτεροι) και η παρεπόμενη σιγουριά της εξουσίας, που όταν κάποιοι θεωρούν ότι την έχουν «νυμφευθεί» αποκτούν έναν ασφαλή τρόπο διαζυγίου μαζί της. Κι αυτό φάνηκε σε πολλές δηλώσεις που θόλωσαν την όποια «γυαλάδα» της ευαισθησίας που ιστορικά διαθέτει η αριστερά στην εικόνα και το λεξιλόγιό της. Και ναι, η φράση του Παύλου Πολάκη, που προφανώς του ξέφυγε στην απόπειρα να βρει ερμηνείες, ήταν απόλυτα εύστοχη. Το ότι το είπε όμως, ήταν απόλυτα άστοχο. Δεν λες, ότι οι νεκροί θολώνουν την εικόνα της κυβέρνησης, γιατί η εικόνα της ανθρωπιάς πάει περίπατο.
Να θυμίσω ότι η δεύτερη κυβέρνηση Σημίτη, όταν είχαμε την τραγωδία του Σάμινα τον Οκτώβριο του 2000, είχε υποπέσει σε αντίστοιχα λάθη. Και τότε οι χειρισμοί της κρατικής μηχανής είχε δηλωθεί αρχικά πως ήταν αψεγάδιαστοι, αλλά είχαμε 81 πνιγμένους! Τότε βεβαίως υπήρχαν φυσικά πρόσωπα που είχαν το μεγάλο μερίδιο ευθύνης και το ΠΑΣΟΚ ήταν ακόμα δυνατό.
Η αίσθηση της παντοδυναμίας είναι γενικώς κακός σύμβουλος κι όταν αρνείσαι την ύπαρξη ζημιάς, ή την υποβαθμίζεις τότε η ζημιά θα γίνει μεγαλύτερη. Χρειάζεται ανάλυση, αναγνώριση, αποδοχή και όχι πασάλειμμα, υπεροψία, στρουθοκαμηλισμό. Οι αδυναμίες της κρατικής μηχανής είναι δεδομένες, η φύση «εκδικείται» κι ο κόσμος στο βάθος αυτά τα ξέρει και τα καταλαβαίνει, δεν περιμένει θαύματα, αλλά εξοργίζεται όταν βλέπει από τους αρμοδίους, αναλγησία, ψελλίσματα, αμηχανία, ακόμα και πανικό.
Κι αυτή την αίσθηση του κοινού την εισπράττουν οι κυβερνώντες και αντιδρούν άτσαλα γιατί αντιλαμβάνονται - για πρώτη φορά - την απώλεια του «βηματισμού» και του ορισμού της ατζέντας. Να θυμίσω ότι στο γνωστό μοντέλο της ψυχολογίας περί απώλειας, τα πέντε στάδια είναι: Θυμός, Άρνηση, Διαπραγμάτευση, Κατάθλιψη, Αποδοχή. Ανάλογα με το στέλεχος του ΣΥΡΙΖΑ και την προσωπικότητα που κουβαλάει, ο καθένας βρίσκεται και σε κάποιο άλλο στάδιο (!) όπως φαίνεται από τις διάφορες δηλώσεις τους. Αν ο Μέσος Όρος των στελεχών κινηθεί γρήγορα προς το στάδιο της αποδοχής μπορούν να μελετήσουν τους τρόπους επανάκαμψης.
Η πείρα με έχει διδάξει ότι ένα ταχύτατο και εμφατικό συγνώμη, χωρίς μισόλογα που χρειάζονται μετάφραση (!) και με ότι μια πραγματική συγνώμη συνεπάγεται, έχει μεσομακροπρόθεσμα θετικά αποτελέσματα. Αυτό γιατί εκλαμβάνεται και ιστορείται ως μια τίμια και ειλικρινής αντιμετώπιση, και γιατί σε πρώτη φάση αφοπλίζει σε κάποιο βαθμό, τα επιχειρήματα των αντιπάλων, ή/και των καλοθελητών. Προσοχή, δεν εννοώ ότι αλλάζει τη γνώμη αυτών που ούτως ή άλλως στέκονται απέναντι, αλλά συγκρατεί όσους βρίσκονται ενδιάμεσα και επηρεάζονται, απογοητεύονται, αν δεν εξοργίζονται κιόλας με τη μεσοβέζικη στάση που έχει αναδυθεί. Όσοι δεν το βλέπουν, εθελοτυφλούν και θα κάνουν το δεύτερο λάθος πάνω στο πρώτο. Όσοι ψάχνουν φαντάσματα κάνουν λάθος διάγνωση, και δεδομένα θα είναι λανθασμένη και η θεραπεία.
Η κυβέρνηση συνεχίζει να βρίσκεται στο «Μάτι» της κρίσης, το περιβόητο timing μάλλον έχει χαθεί, αλλά οι μεγάλοι πολιτικοί σε κάποιο βαθμό μπορούν να φτιάχνουν …timing! Τονίζω: Σε κάποιο βαθμό, οι μεγάλοι πολιτικοί και με την εύνοια των συγκυριών!
Πάντως όταν φθάνεις στο σημείο να διαβάζεις στα social media την μονολεκτική και με κεφαλαία γράμματα απάντηση «ΝΑΙ», στην γνωστή ερώτηση «γιατί οι άλλοι ήταν καλύτεροι;», φράση που έθρεψε τα επιχειρήματα των υπερασπιστών του ΣΥΡΙΖΑ σε κάθε λάθος της κυβέρνησης τα τελευταία 3,5 χρόνια, τότε κάτι μπορεί να αλλάζει. Ας το μετρήσουν όσοι ενδιαφέρονται.