Η χρυσή ταμπακιέρα του Ιωάννη Καποδίστρια με παράσταση του αναγεννώμενου Φοίνικα, κατασκευασμένη το 1826 από τον διάσημο κοσμηματοποιό της Γενεύης και μεγάλο φιλέλληνα J. F. Bautte με την καθοδήγηση του μελλοντικού Κυβερνήτη, περιλαμβάνεται στη δημοπρασία Νεοελληνικής Ζωγραφικής, Φιλελληνικών και Ιστορικών Αντικειμένων του οίκου «Βέργος» θα πραγματοποιηθεί το Σάββατο, 15 Δεκεμβρίου, στο Ζάππειο Μέγαρο.
Η χρυσή ταμπακιέρα του Καποδίστρια βρισκόταν σε πολύ καλή ελβετική Συλλογή, η οποία εκποιήθηκε στο Λονδίνο, από όπου και αγοράστηκε από τον σημερινό της κάτοχο. Η τιμή εκτίμησης της ταμπακιέρας είναι 30.000-40.000 ευρώ.
Σύμφωνα με τον οίκο δημοπρασιών Βέργος, η ταμπακιέρα φέρει πλούσια φυτική διακόσμηση. Στο καπάκι υπάρχει παράσταση αναγεννώμενου Φοίνικα με χρονολογία «1821» και στη βάση μονόγραμμα του Κυβερνήτη: Ι. Α. Κ. Το βάθος είναι εγχάρακτο και σμαλτωμένο με μαύρο σμάλτο (τεχνική taille d’ epargne) και οι λεπτομέρειες τονισμένες με λευκό, χρυσός 18k, 69 x 44 x 14 mm., ενώ το βάρος είναι 52 gr.
Διαβάστε επίσης:
Αποκλειστικό: Oι απόγονοι του Καποδίστρια μιλούν για τον πρώτο Κυβερνήτη της Ελλάδας
Η γέννηση του πρώτου εθνοσήμου της ελεύθερης Ελλάδας
«Η ιδέα να χρησιμοποιηθεί η παράσταση του αναγεννώμενου Φοίνικα ως σύμβολο της αναγέννησης της Ελλάδας, φαίνεται πως γεννήθηκε πολύ πριν την Επανάσταση, στους κύκλους των Ελλήνων σπουδαστών των ιταλικών πανεπιστημίων. Δεν αποκλείεται λοιπόν ο Ιωάννης Καποδίστριας να γνώρισε το συσχετισμό αυτό του μυθικού πτηνού με την αναγέννηση της πατρίδας του, κατά τη διάρκεια των ιατρικών σπουδών του στο πανεπιστήμιο της Πάδοβας (1795-97). Ίσως τότε για πρώτη φορά να θεώρησε τον Φοίνικα που ξαναγεννιέται από τις στάχτες του, ως το καταλληλότερο έμβλημα στην περίπτωση που ποτέ η Ελλάδα ανακτούσε την ανεξαρτησία της.
Το 1800 διατυπώθηκε η πρόταση να τεθεί ο Φοίνικας στη σημαία της Επτανήσου, χωρίς όμως τελικά να υιοθετηθεί. Αντίθετα στις αρχές του Αγώνα, μετά από εισήγηση του Νικολάου Υψηλάντη και άλλων φιλικών, το μυθικό πτηνό γίνεται το σύμβολο στη σημαία του Αλέξανδρου Υψηλάντη και του Ιερού Λόχου, αργότερα δε στις σημαίες του Δημητρίου Υψηλάντη και των επαναστατημένων της Νάουσας και τη Χαλκιδικής. Η πορεία του ανακόπτεται εν τούτοις κατά την ψήφιση του Νόμου της Επιδαύρου, όταν στη συζήτηση για τον τύπο της ελληνικής σημαίας επικράτησε η άποψη ότι αυτή δεν θα έπρεπε να φέρει σύμβολα των φιλικών, για να μη θεωρηθεί από την Ευρώπη ότι η Επανάσταση ήταν υπόθεση κάποιας μυστικής εταιρίας.
Ερχόμαστε έτσι στο Νοέμβριο του 1827, όταν ο Καποδίστριας περιμένοντας στην Ανκόνα το αγγλικό πολεμικό που θα τον μετέφερε, κυβερνήτη πλέον, στην Ελλάδα, γράφει στον J. F. Bautte, τον καλύτερο ωρολογοποιό και κοσμηματοποιό της Γενεύης, και του ζητάει να κατασκευάσει για λογαριασμό του 6 ταμπακιέρες, 10 ανδρικά ρολόγια τσέπης και 3 ζευγάρια γυναικεία βραχιόλια, όλα χρυσά, σμαλτωμένα και με την παράσταση του αναγεννώμενου Φοίνικα και το μονόγραμμά του. Σκόπευε καθώς φαίνεται, προσφέροντάς τα σαν δώρα σε επιφανείς προσωπικότητες του τόπου, να προετοιμάσει το έδαφος για την καθιέρωση του Φοίνικα ως του επίσημου συμβόλου της Ελληνικής Πολιτείας.
Στην επιστολή του προς τον Bautte σημείωνε εξάλλου ότι οι ταμπακιέρες θα έπρεπε να είναι όπως αυτή που κατασκεύασε για τον ίδιο ένα χρόνο πριν. Από την καταγραφή των αντικειμένων του Κυβερνήτη που έγινε μετά το θάνατό του, προκύπτει ότι από τα πολυτελή αντικείμενα που είχε παραγγείλει στον Bautte, είχε προλάβει να δώσει δυο ταμπακιέρες, πέντε ρολόγια και ένα ζευγάρι βραχιόλια. Σήμερα σώζονται στο Εθνικό Ιστορικό Μουσείο μια ταμπακιέρα, δυο ρολόγια (χαρισμένα στον Θ. Κολοκοτρώνη και τον Ν. Ζαβιτσάνο) και ένα ζευγάρι βραχιόλια (γαμήλιο δώρο στη Φ. Τζαβέλα), ενώ μια δεύτερη ταμπακιέρα βρίσκεται σε ιδιωτική συλλογή στην Κέρκυρα. Δεδομένου ότι η ταμπακιέρα της δημοπρασίας μας υπερέχει σε ποιότητα από τα υπόλοιπα αντικείμενα που σώζονται από την παραγγελία του Καποδίστρια (είναι το μόνο στο οποίο το μαύρο σμάλτο συνδυάζεται με λευκό), μπορούμε να υποθέσουμε ότι πρόκειται για την ταμπακιέρα που παρήγγειλε ο Κυβερνήτης το 1826 για προσωπική του χρήση και που αποτέλεσε το πρότυπο για τις υπόλοιπες. Μια άλλη ταμπακιέρα του Bautte στο Εθνικό Ιστορικό Μουσείο με ανάλογη διακόσμηση και τα αρχικά «Α. Α. Κ. Κ.» θα πρέπει να ανήκε στον Αυγουστίνο Καποδίστρια («Α[υγουστίνος) Α[ντωνίου] Κ[όντε] Κ[αποδίστριας]»). Από την ιστοσελίδα του οίκου Δημοπρασιών Βέργος.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ:
Ι. Κ. Μαζαράκης-Αινιάν, Σημαίες ελευθερίας. Συλλογή του Εθνικού Ιστορικού Μουσείου, Αθήνα 1996.
Ν. Ζυγούρη, «Τα προσωπικά αντικείμενα του Ιωάννη Α. Καποδίστρια», Τεκμήρια ιστορίας. Μονογραφίες, τ. Ζ΄, Αθήνα 2015, σ. 41-74.
Ν. Ζυγούρη, Τα πολύτιμα δώρα του Ιωάννη Καποδίστρια και ο δημιουργός τους Jean François Bautte, Αθήνα 2016.
Η δημοπρασία περιλαμβάνει επίσης έργα 19ου και 20ού αιώνα που υπογράφουν εκπρόσωποι της νεοελληνικής τέχνης, όπως: Α. Ακριθάκης, Α. Αστεριάδης, Σπ. Βασιλείου, Γ. Γαΐτης, Ν. Εγγονόπουλος, Φ. Κόντογλου, Μ. Μακρουλάκης, Γ. Μόραλης, Χ. Μπότσογλου, Αι. Προσαλέντης, Γ. Σπυρόπουλος, Θ. Στάμος, Π. Τέτσης, Μ. Τόμπρος, Κ. Τσόκλης κ.ά.
Ενδεικτικά αναφέρονται:
• η Σπουδή για το μήνα Μάιο του Γιάννη Τσαρούχη
• Το πορτραίτο νέου του ιδίου καλλιτέχνη
• Το γεμάτο ευαισθησία Fleur του Τάκη
• Τα ασυνήθιστα Τρία λάστιχα του Παύλου
• Ο Ορνιθοκλέπτης του Γιαννούλη Χαλεπά
Στο δεύτερο μέρος της δημοπρασίας περιλαμβάνονται σπουδαία φιλελληνικά και ιστορικά έργα τέχνης και αντικείμενα, όπως:
• Ο ασημένιος δίσκος με το οικόσημο και τα αρχικά του Δ. Σολωμού
• Το πορτραίτο του Αλέξανδρου Μαυροκορδάτου, φιλοτεχνημένο από τον Διονύσιο Τσόκο (1849)