Νέα Υόρκη-- Το 2014, η παγκόσμια οικονομία παρέμεινε εγκλωβισμένη στο ίδιο τέλμα στο οποίο ήδη είχε βρεθεί από τη στιγμή που ξέσπασε η οικονομική κρίση το 2008. Παρά τη φαινομενικά ισχυρή κυβερνητική δράση σε Ευρώπη και Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής, και οι δύο οικονομίες υπέφεραν από βαθιά και παρατεταμένη ύφεση. Το χάσμα ανάμεσα στο πού βρίσκονται και στο πού θα μπορούσαν να είναι εάν η κρίση δεν είχε ξεσπάσει είναι τεράστιο. Στην Ευρώπη αυξήθηκε μάλιστα κατά τη διάρκεια του έτους.
Οι αναπτυσσόμενες χώρες τα πήγαν καλύτερα, αλλά και εκεί τα νέα ήταν ζοφερά. Η μεγαλύτερη επιτυχία των οικονομιών αυτών, έχοντας βασίσει την ανάπτυξή τους στις εξαγωγές, συνέχισε να επεκτείνεται στον απόηχο της ευρωπαϊκής κρίσης, ακόμη κι αν οι αγορές των εξαγωγών τους αντιμετώπιζαν δυσκολίες. Αλλά και οι επιδόσεις αυτών άρχισαν να μειώνονται σημαντικά το 2014.
Το 1992, ο Μπιλ Κλίντον βάσισε την επιτυχημένη του προεκλογική καμπάνια για τον προεδρικό θώκο σε ένα απλό μότο: «Η οικονομία είναι ανόητη». Από μία σημερινή οπτική γωνία, τα πράγματα τότε δεν έδειχναν τόσο άσχημα. Το εισόδημα σε ένα μέσο αμερικανικό νοικοκυριό είναι σήμερα χαμηλότερο. Αλλά μπορούμε να εμπνευστούμε από το παράδειγμα της προσπάθειας Κλίντον. Το αρρωστημένο κλίμα το οποίο ταλανίζει την παγκόσμια οικονομία σήμερα θα πρέπει ίσως να περιγραφεί με δύο απλά μότο: «Είναι η πολιτική, ανόητε» και «Ζήτηση, ζήτηση, ζήτηση».
Η χαμηλή οικονομική ανάπτυξη σχεδόν σε όλο τον κόσμο η οποία καταγράφηκε το 2014 είναι συνέπεια χειρισμών. Είναι συνέπεια της πολιτικής (politics) και πολιτικών (policies) σε αρκετές μεγάλες οικονομίες - πολιτική και πολιτικές οι οποίες έπνιξαν τη ζήτηση. Όταν η ζήτηση απουσιάζει, επενδύσεις δεν υλοποιούνται και θέσεις εργασίας δεν δημιουργούνται. Είναι τόσο απλό.
Αυτό δεν είναι πουθενά πιο ορατό από ότι είναι στην Ευρωζώνη, η οποία έχει επισήμως υιοθετήσει την πολιτική της λιτότητας - περικοπές στις κυβερνητικές δαπάνες οι οποίες αυξάνουν τις αδυναμίες στις ιδιωτικές δαπάνες. Η δομή της ζώνης του ευρώ μπορεί να κατηγορηθεί εν μέρει για την παρεμπόδιση της προσαρμογής στο σοκ το οποίο δημιουργήθηκε από την κρίση. Εν απουσία της τραπεζικής ένωσης δεν αποτελεί έκπληξη ότι τα χρήματα τα οποία διέφυγαν αποτέλεσαν χτύπημα για τις χώρες, αποδυναμώνοντας τα οικονομικά τους συστήματα και περιορίζοντας τη δυνατότητα δανεισμού και τις επενδύσεις.
Στην Ιαπωνία, ένας από τους τρεις άξονες του προγράμματος του πρωθυπουργού της χώρας Σίνζο Άμπε για την οικονομική ανάκαμψη άρχισε στη λάθος κατεύθυνση. Η μείωση του ΑΕΠ η οποία ακολούθησε την αύξηση του φόρου κατανάλωσης τον Απρίλιο παρείχε περισσότερα στοιχεία υπέρ των οικονομικών συνταγών του Κεϋνσιανισμού, λες και δεν υπήρχαν πολλά ήδη.
Οι ΗΠΑ εισηγήθηκαν λιγότερες δόσεις λιτότητας και απολαμβάνουν καλύτερη οικονομική απόδοση. Αλλά ακόμη και στις ΗΠΑ υπάρχουν περίπου 650.000 δημόσιοι υπάλληλοι λιγότεροι εν συγκρίσει με την περίοδο πριν την κρίση. Κανονικά θα αναμέναμε να είναι κατά 2 εκατομμύρια περισσότεροι. Ως αποτέλεσμα και οι ΗΠΑ υποφέρουν επίσης με την ανάπτυξη να είναι τόσο αναιμική που οι μισθοί να παραμένουν ουσιαστικά στάσιμοι.
Το μεγάλο μέρος της επιβράδυνσης στις αναδυόμενες οικονομίες και αναπτυσσόμενες χώρες αντικατοπτρίζεται στην οικονομική επιβράδυνση της Κίνας. Η Κίνα είναι σήμερα η μεγαλύτερη οικονομία (σε όρους ισοτιμίας αγοραστικής δύναμης - PPP) και είναι εδώ και καιρό εκείνη η οποία συνεισφέρει περισσότερο στην παγκόσμια ανάπτυξη. Ωστόσο, η πιο αξιοσημείωτη επιτυχία της Κίνας έχει δημιουργήσει τα δικά της προβλήματα, τα οποία πρέπει να αντιμετωπιστούν τώρα παρά αργότερα.
Η μετάβαση της κινεζικής οικονομίας από την ποσότητα στην ποιότητα είναι ευπρόσδεκτη - σχεδόν απαραίτητη. Και, μολονότι η πάλη του προέδρου Σι Τζινπίνγκ κατά της διαφθοράς μπορεί να προκαλέσει την περαιτέρω επιβράδυνση της οικονομικής ανάπτυξης, καθώς η παράλυση εμποδίζει την πρόοδο για τα δημόσια έργα, δεν συνίσταται λόγος ο Σι Τζινπίνγκ να τα παρατήσει. Εν αντιθέσει, άλλες δυνάμεις υπονομεύουν την εμπιστοσύνη στην κυβέρνηση του- εκτεταμένα περιβαλλοντολογικά προβλήματα, υψηλά και αυξανόμενα επίπεδα ανισότητας και η υπεξαίρεση στον ιδιωτικό τομέα, πρέπει να αντιμετωπιστούν με τον ίδιο ζήλο.
Με λίγα λόγια, η παγκόσμια κοινότητα δεν θα πρέπει να περιμένει την Κίνα να καλύψει την παγκόσμια συνολική ζήτηση το 2015. Αν μη τι άλλο, θα υπάρξει ένα ακόμη μεγαλύτερο κενό να καλύψει.
Εν τω μεταξύ, στη Ρωσία, μπορούμε να αναμένουμε νέες κυρώσεις από τη Δύση με σκοπό να επιβραδυνθεί η ανάπτυξη της, με δυσμενείς επιπτώσεις και στην ήδη αποδυναμωμένη Ευρώπη. (Αυτό δεν αποτελεί ένα επιχείρημα ενάντια στις κυρώσεις: Ο κόσμος πρέπει να ανταποκριθεί στην εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία, και οι CEOs στη Δύση οι οποίοι υποστηρίζουν το αντίθετο, προκειμένου να προστατεύσουν τις επενδύσεις τους, επιδεικνύουν μία ανησυχητική έλλειψη αρχής).
Τα τελευταία έξι χρόνια, η Δύση πιστεύει ότι η νομισματική πολιτική αποτελεί τη λύση. Η οικονομική κρίση έχει οδηγήσει σε τεράστια δημοσιονομικά ελλείμματα και σε ολοένα αυξανόμενο χρέος, και η ανάγκη για απομόχλευση (deleveraging) σημαίνει ότι η δημοσιονομική πολιτική πρέπει να μείνει στην άκρη.
Το πρόβλημα είναι ότι τα χαμηλά επιτόκια δεν θα αποτελέσουν κίνητρο για τις επιχειρήσεις να επενδύσουν εάν δεν υπάρχει ζήτηση για τα προϊόντα τους. Ούτε τα χαμηλά επιτόκια θα εμπνεύσουν τους πολίτες να δανειστούν ώστε να καταναλώσουν εάν αισθάνονται ανασφαλείς για το μέλλον τους (για το οποίο όντως θα έπρεπε να ανησυχούν). Αυτό που θα μπορούσε να κάνει η νομισματική πολιτική θα ήταν να δημιουργήσει φούσκες αξιών. Θα μπορούσε ακόμη να στηρίξει και τις τιμές των κρατικών ομολόγων στην Ευρώπη, προλαμβάνοντας έτσι μία κρίση χρέους. Είναι όμως σημαντικό να είμαστε σαφείς: η πιθανότητα οι χαλαρές πολιτικές να αποκαταστήσουν την παγκόσμια ευημερία είναι μηδενική.
Αυτό μας φέρνει πίσω στη συζήτηση για την πολιτική και τις πολιτικές. Η ζήτηση είναι αυτό που χρειάζεται περισσότερο ο κόσμος. Ο ιδιωτικός τομέας - ακόμη και με τη γενναιόδωρη υποστήριξη των νομισματικών αρχών- δεν μπορεί να τη διοχετεύσει. Η δημοσιονομική όμως πολιτική μπορεί. Στη διάθεσή μας έχουμε άφθονες επιλογές για δημόσιες επενδύσεις οι οποίες θα αποφέρουν υψηλά κέρδη - ακόμη μεγαλύτερες αποδόσεις από ότι το πραγματικό κόστος του κεφαλαίου - και αυτό θα μπορούσε να ισχυροποιήσει τους ισολογισμούς των χωρών που τις αναλαμβάνουν.
Το μεγαλύτερο πρόβλημα το οποίο αντιμετωπίζει ο κόσμος το 2015 δεν είναι οικονομικό. Ξέρουμε τον τρόπο για να δραπετεύσουμε από το αρρωστημένο κλίμα. Το πρόβλημα είναι η ανόητη πολιτική.