Eύκολα κάποιοι, εντός και εκτός της χώρας, μπορούν να ρίξουν ευθύνη στον Βαρουφάκη επειδή θύμωσε τους πιστωτές στο Eurogroup και δεν πήγε στο δείπνο των υπουργών οικονομικών, στέλνοντας το μήνυμα ότι ο ίδιος και η χώρα έχουν απομονωθεί. Αυτή, ωστόσο, είναι μια ανάγνωση των γεγονότων μέσα από το πρίσμα του φόβου και της αβεβαιότητας που καλλιεργήθηκε συστηματικά τα προηγούμενα χρόνια στην ελληνική κοινωνία.
Σήμερα στη χώρα κυριαρχούν ο φόβος και η ανασφάλεια του ενάμιση εκατομμυρίου ανθρώπων που δεν έχουν δουλειά, η αβεβαιότητα όσων εργάζονται με δραστικά μειωμένες αποδοχές, καλύπτοντας μόνο τα βασικά τους έξοδα και χωρίς να γνωρίζουν αν θα έχουν δουλειά την επόμενη μέρα, οι νεόπτωχοι που εργάζονται σε προσωρινές θέσεις με εξαντλητικά ωράρια και πολύ χαμηλό μισθό που δεν τους εξασφαλίζει ούτε τα στοιχειώδη. Οι αιτίες για όλα αυτά βρίσκονται στο πρόσφατο παρελθόν και αποτελούν επιπτώσεις των προηγούμενων διαπραγματεύσεων.
Τα τελευταία χρόνια, οι άνθρωποι μετατράπηκαν σε αριθμούς στα αμφισβητούμενης αποτελεσματικότητας προγράμματα λιτότητας που επεδίωξαν ένα ψευδεπίγραφο πλεόνασμα. Οι κοινωνικές ανισότητες αυξήθηκαν δραματικά, με αποτέλεσμα οι πλούσιοι να γίνονται πλουσιότεροι και οι φτωχοί φτωχότεροι. Η ανθρώπινη αξιοπρέπεια τέθηκε υπό αμφισβήτηση και αποδυναμώθηκαν οι μηχανισμοί προστασίας και διαφύλαξή της, σε ένα περιβάλλον που ενίσχυσε την υποβάθμιση, την προσβολή, την απογοήτευση και την ταπείνωση. Οι άνθρωποι που αναζητούν τροφή στους κάδους απορριμμάτων και στα συσσίτια φιλανθρωπικών οργανώσεων, οι άστεγοι στους δρόμους της πόλης, είναι η σκληρή εικόνα του ανθρώπου που έχει χάσει την αξιοπρέπειά του. Μια εικόνα που ενισχύει τους φόβους των υπόλοιπων πολιτών ότι μπορεί σύντομα να χάσουν και τη δική τους αξιοπρέπεια.
Απαντώντας στο πρόβλημα η προηγούμενη κυβέρνηση εφάρμοσε πρακτικές απομάκρυνσης των θυμάτων της κρίσης από το κέντρο της πόλης, δημιουργώντας μια ψεύτικη αίσθηση αποτελεσματικότητας. Τα προβλήματα, όμως, συνεχίζουν να υπάρχουν και να οξύνονται όσο συνεχίζονται οι πολιτικές λιτότητας. Το θέμα προφανώς δεν είναι να συγκαλύπτεται η πραγματικότητα, αλλά να διαμορφωθούν πολιτικές που θα καλύπτουν τις ανάγκες με κοινωνικά μέτρα για την αντιμετώπιση της ανθρωπιστικής κρίσης.
*Τουρκική Παροιμία
Σήμερα δεν είμαστε μόνο αντιμέτωποι με τις ορατές και μετρήσιμες επιπτώσεις της λιτότητας στην κοινωνία -που είναι ούτως ή άλλως οδυνηρές σε πολλούς τομείς, στην ψυχική και σωματική υγεία, στη διατροφή, στη στέγαση, στην καθημερινότητα. Αυτό που κυριαρχεί και διαποτίζει την ελληνική κοινωνία είναι η αίσθηση του φόβου, της αβεβαιότητας και της ανασφάλειας για την επόμενη μέρα, η οποία αυξάνεται όσο παραμένει ανοικτό το θέμα της επαναδιαπραγμάτευσης με τους δανειστές. Η μη συμμετοχή σε ένα ανεπίσημο γεύμα στο πλαίσιο του Eurogroup ερμηνεύεται ως απώλεια της διαπραγματευτικής ικανότητας της χώρας, ως απομόνωση και σημάδι εθνικής καταστροφής, ενώ παραβλέπεται το γεγονός ότι η διαπραγμάτευση για την ανατροπή των όρων του μνημονίου προϋποθέτει σκληρή και επίπονη αντιπαράθεση.
Το να κλείσει η διαπραγμάτευση στο «εδώ και τώρα», κάτω από τις ασφυκτικές πιέσεις που ασκούνται από τους δανειστές, σημαίνει συμφωνία με τους όρους που επιβάλλουν και κατά συνέπεια αποδοχή και συνέχιση της ανθρωπιστικής κρίσης που έφερε η πολιτική της λιτότητας. Οι πιστωτές πιέζουν επενδύοντας στην αντίδραση που δημιουργεί στο εσωτερικό της χώρας ο διογκούμενος φόβους μιας πιθανής χρεωκοπίας. Ο φόβος που καλλιεργείται στο εσωτερικό αξιοποιείται για να πιεστεί η ελληνική κυβέρνηση και περιοριστεί η αντιπαράθεση, για να καμφθούν οι προσπάθειες αντίστασης της ελληνικής διαπραγματευτικής ομάδας και να υπονομευθεί η διαμόρφωση μιας οπτικής διαφορετικής από αυτήν της λιτότητας.
Τα προηγούμενα χρόνια οι δανειστές, με επαναλαμβανόμενα κτυπήματα, πιέσεις για συνεχή μέτρα και αυταρχικές πολιτικές λιτότητας, κατάφεραν να επιβάλλουν τη θέλησή τους και να οδηγήσουν σε ψυχική εξουθένωση και φόβο την ελληνική κοινωνία. Τώρα πλέον οι δανειστές απαιτούν οι πολίτες αυτής της χώρας να επαφίενται στη φιλανθρωπία τους και να νοιώθουν ευγνωμοσύνη για τα ψίχουλα που τους παραχωρούνται, μάλιστα, τα πληρώνουν με υψηλό τίμημα. Ποντάρουν στο αδιέξοδο και εμφανίζονται ως «σωτήρες» σε μια κατάσταση που οι ίδιοι έχουν δημιουργήσει.
Αν συμφωνούσε μαζί τους ο Βαρουφάκης, θα είχε κάθε λόγο να συμμετάσχει στο οπωσδήποτε υπέροχο δείπνο που παρατέθηκε, δίνοντας την ευκαιρία στα μέσα ενημέρωσης που τον λοιδορούν, να γράψουν λεπτομέρειες για το εξαιρετικό μενού της Λετονίας, την ώρα που στην Ελλάδα συνεχίζουν να σχηματίζονται οι μακριές ουρές των συσσιτίων. Προφανώς ο Βαρουφάκης και η ελληνική διαπραγματευτική ομάδα αυτή τη στιγμή σκέφτονται τι θα ταΐσουν και όχι τι θα «φάνε».