Η ρωσική εισβολή στην Ουκρανία είναι ακόμα σε εξέλιξη και, παρά τις προβλέψεις πριν την έναρξή της, η Ρωσία δεν έχει αποκτήσει τον έλεγχο των ουρανών. Η ουκρανική αεροπορία, αν και αριθμητικά κατώτερη, με παλαιότερο υλικό και έχοντας υποστεί απώλειες, παραμένει στη μάχη, ενώ αντίστοιχα η ρωσική στην αρχή του πολέμου είχε «λάμψει δια της απουσίας της», ενώ φαίνεται πως είναι βαριές οι απώλειες που έχει υποστεί και η ίδια.
Δεδομένης της φύσης και της εξέλιξης των επιχειρήσεων, τύποι που έχουν αναφερθεί επανειλημμένα στο πλαίσιο της σύγκρουσης είναι το Su-25 και το MiG-29, που υπάρχουν στα οπλoστάσια και των δύο χωρών (οι αεροπορίες και των δύο χωρών βασίζονται στην «κληρονομιά» της Σοβιετικής Ένωσης άλλωστε) – ενώ στην περίπτωση των Ουκρανών αίσθηση έχουν προκαλέσει οι φημολογίες/ αστικός θρύλος για έναν πιλότο MiG-29 που υποτίθεται πως σημείωσε πολλές καταρρίψεις ρωσικών αεροσκαφών στην αρχή του πολέμου (το αποκαλούμενο «φάντασμα του Κιέβου»). Όσον αφορά στο Su-25, πρόκειται για ένα ιδιαίτερα «σκληρό» αεροσκάφος, ο ρόλος του οποίου είναι να χτυπά στόχους εδάφους, οπότε έχει αυξημένο ρόλο σε μια χερσαία σύγκρουση τέτοιας κλίμακας.
Πέραν αυτών, υπάρχει ένας άλλος τύπος που συναντάται και στις δύο αεροπορίες, και είναι ένα από τα πιο εμβληματικά αεροσκάφη του πρώην ανατολικού μπλοκ: Ο ρόλος για το Su-27 (ΝΑΤΟϊκός προσδιορισμός Flanker) που είχε σχεδιαστεί επί ΕΣΣΔ για να αντιμετωπίζει τα κορυφαία μαχητικά της Δύσης. Το συγκεκριμένο μαχητικό «πρωταγωνιστούσε» σε δημοσίευμα του περιοδικού Air and Space το 2020, που αναδημοσιεύεται στην ιστοσελίδα του Smithsonian Magazine, με αφορμή τα πρόσφατα γεγονότα- και μάλιστα, ένας από τους πιλότους που είχαν μιλήσει τότε ήταν ο Ολεκσάντρ Οκσαντσένκο, γνωστός Ουκρανός πιλότος και «θρύλος» των αιθέρων χάρη στις ικανότητές του στις επιδείξεις του Su-27, ο οποίος επέστρεψε στην ενεργό δράση με την έναρξη της ρωσικής εισβολής και καταρρίφθηκε πάνω από το Κίεβο στις 25 Φεβρουαρίου, υπερασπιζόμενος τους ουρανούς της χώρας του στο κόκπιτ του Flanker του.
Su-27 Flanker
Το βαρύ μαχητικό της Sukhoi πετά στην Ουκρανία εδώ και δεκαετίες, αρχικά ως σοβιετικό μαχητικό που σχεδιάστηκε για την αντιμετώπιση του F-15 και μετά ως ουκρανικό αναχαιτιστικό. Το «Flanker» είναι ο προσδιορισμός που το δόθηκε από το ΝΑΤΟ, με το αεροσκάφος να κάνει το ντεμπούτο του στη Δύση στο 1989 Paris Air Show, τέσσερα χρόνια μετά την ένταξή του σε υπηρεσία. Ο πιλότος δοκιμών Βίκτορ Πουγκάτσεφ είχε εκπλήξει το κοινό με τον εμβληματικό ελιγμό «Κόμπρα του Πουγκάτσεφ» (Pugachev’s Cobra), που ήταν εφικτός χάρη στο «super-maneuverability» του αεροσκάφους.
Ο στόχος του Su-27 εξαρχής ήταν να αποτελέσει ένα μαχητικό με καλύτερες επιδόσεις από το αμερικανικό F-15, ωστόσο οι πρώτες προσπάθειες ήταν ανεπιτυχείς, οπότε ο επικεφαλής σχεδιαστής Μιχαήλ Σιμόνοφ σταμάτησε την ανάπτυξή του το 1977 και άρχισε ξανά, εκ του μηδενός. Το αεροσκάφος άρχισε να εντάσσεται σε επιχειρησιακούς σχηματισμούς το 1985 και μόλις το 1990 έλαβε τον προσδιορισμό Su-27 (σημειώνεται πως υπήρχαν δύο εκδόσεις, το Su-27P που ήταν αναχαιτιστικό και το Su-27S που μπορούσε να χρησιμοποιεί μη κατευθυνόμενα όπλα αέρος-εδάφους). Η πρώτη σοβιετική μονάδα που έλαβε το Flanker ήταν το 831ο Σύνταγμα Μαχητικών, με έδρα στο Μιρχορόντ, που εθεωρείτο μία από τις καλύτερες μονάδες μαχητικών της ΕΣΣΔ.
Μετά την κατάρρευση της ΕΣΣΔ, 72 μαχητικά Su-27 που ήταν στην Ουκρανία έμειναν εκεί. Πολλά ήταν από πρώιμες, κατώτερες ομάδες παραγωγής. Το 2009, εν μέσω επιδείνωσης των σχέσεων με τη Ρωσία, η ουκρανική πολεμική αεροπορία άρχισε να αντιμετωπίζει δυσκολίες ως προς την προμήθεια ανταλλακτικών και η συντήρησή του δυσκόλεψαν. Αν και ο αριθμός των μονάδων έχει μειωθεί μόνο λίγο (πέντε αεροπλάνα έχουν χαθεί λόγω σφάλματος πιλότου και άλλα εννιά πωλήθηκαν), αρκετά εκ των αεροσκαφών έχουν γίνει πηγές ανταλλακτικών για αυτά που παραμένουν ενεργά. Το 2014, όταν η Ρωσία προσάρτησε την Κριμαία και άρχισε να υποστηρίζει τους αυτονομιστές στην ανατολική Ουκρανία, μόνο 19 Su-27 ήταν σε κατάσταση για επιχειρήσεις. Μεταξύ αυτών που έδρασαν ήταν αυτά του 831ου Συντάγματος.
Τα επόμενα χρόνια η ουκρανική αεροπορική βιομηχανία άρχισε να τα αναβαθμίζει: Το Su-27M1 έχει νέα συστήματα πλοήγησης, ραντάρ μεγαλύτερης εμβέλειας και αυξημένες δυνατότητες χρήσης όπλων αέρος-εδάφους. Αν και η Ουκρανία χρησιμοποιεί επίσης το MiG-29, το Flanker έχει πολύ μεγαλύτερη εμβέλεια, είναι πιο βαριά οπλισμένο και έχει ραντάρ μεγαλύτερης εμβέλειας, οπότε και αποτελεί βασικό επιθετικό και αμυντικό πυλώνα της ουκρανικής αεροπορίας, ενώ το MiG-29, με τη μικρότερη εμβέλειά του, είναι κυρίως για άμυνα σημείου.
Στο πλαίσιο της συνεργασίας της Ουκρανίας με το ΝΑΤΟ αμερικανικά αεροσκάφη (F-15, F-16) πετούσαν σε ασκήσεις με τα ουκρανικά Su-27. Αν και τα ουκρανικά Flanker είναι κατώτερα των νεότερων ρωσικών Su-27SM2, Su-30 Flanker-C, Su-35 Flanker-E, θεωρούνται αξιόπιστα ως πλατφόρμες, με αρκετά χρόνια ακόμα μπροστά τους, ειδικά με χρήση δυτικών συστημάτων.
Στο πλαίσιο του δημοσιεύματος πιλότοι μίλησαν για τις εμπειρίες τους: Ο πτέραρχος εν αποστρατεία Βλαντιμίρ Αλεξέγεφ είχε υπογραμμίσει τις πολύ καλές επιδόσεις σε ταχύτητα και επιτάχυνση, περιγράφοντας την εμπειρία που είχε ο Αμερικανός πτέραρχος Μάικ Ράιαν όταν δοκίμασε το Flanker το 1997, ο οποίος είχε δηλώσει εντυπωσιασμένος από το πόσο καλά μπορούσε να ελίσσεται το μεγάλο και ισχυρό μαχητικό. Ο σμήναρχος Γιούρι Μπουλάβκα είχε χαρακτηρίσει τις δυνατότητες ελιγμών του ως εξαιρετικές, σημειώνοντας πως σε ασκήσεις ελιγμών μάχης απέναντι σε F-15 το Su-27 είχε νικήσει- τονίζοντας ωστόσο πως «πρέπει να επιβιώσεις για αρκετά ώστε να φτάσεις σε ακτίνα οπτικής επαφής», δεδομένου ότι τα ηλεκτρονικά και ο εξοπλισμός του αμερικανικού μαχητικού είναι πολύ καλύτερα. Από πλευράς του ο σμήναρχος ε.α Οκσαντσένκο, ο οποίος καταρρίφθηκε πάνω από το Κίεβο, είχε πει ότι είχε πετάξει για πρώτη φορά με Su-27 το 1998, σχολιάζοντας πως «είναι δυνατό και επιταχύνει καλά. Είναι πολύ ευαίσθητο στον άξονα περιστροφής- κάνεις το χειριστήριο λίγο στο πλάι και ήδη θέλει να πραγματοποιήσει barrel roll.. Όταν ανεβαίνεις κάθετα, το Su-27 εκτοξεύεται στον ουρανό, λόγω της μεγάλης διαθέσιμης ώθησης».
Ο σμήναρχος ε.α Ντμίτρι Φισέρ περιέγραψε περιστατικά από την πρώτη σύγκρουση με τη Ρωσία: «αναχαίτισα ένα ρωσικό ελικοφόρο Il-20 ηλεκτρονικής παρακολούθησης στην περιοχή νότια του Ντονέτσκ. Δεν πλησίασα για να έχω οπτική επαφή, μα σύμφωνα με τα συστήματά μου παραβίασε τον εναέριο χώρο μας. Το είχα “κλειδώσει” και μπορούσα να εκτοξεύσω πύραυλο, μα έλαβα εντολή να μην ρίξω. Δεν άξιζε. Οι Ρώσοι θα είχαν χρησιμοποιήσει εκείνη την παραβίαση και τις συνέπειές της ως πρόσχημα για γενικευμένο πόλεμο. Δεν ήταν το μόνο “μη φιλικό” περιστατικό. Σε αρκετές περιπτώσεις ιχνηλατούσαμε ρωσικά μαχητικά με τα ραντάρ μας στη δική τους πλευρά των συνόρων. Για παράδειγμα, όταν τα An-26 μας πήγαιναν εφόδια στους συνοριοφύλακές μας, που ήταν περικυκλωμένοι από ελεγχόμενες από τη Ρωσία δυνάμεις στο Κρασνοντόν, οι Ρώσοι απογείωναν τα μαχητικά τους κάθε φορά. Υπάρχουν λόγοι να υποψιαζόμαστε πως ένα από τα Antonov καταρρίφθηκε από πύραυλο αέρος- αέρος που εκτοξεύτηκε από τη ρωσική επικράτεια. Η παρουσία μας τους απέτρεπε, σε έναν βαθμό».
Αναφερόμενος σε ασκήσεις ενάντια σε F-16, είπε πως το Flanker είναι ανώτερο σε αερομαχίες όπου υπάρχει οπτική επαφή, μα «πρέπει να θυμάσαι πως το Flanker και το F-16 ανήκουν σε διαφορετικές κατηγορίες μαχητικών- το Flanker είναι πιο δυνατό. Μα υπάρχει η άλλη όψη του νομίσματος. Πέταξα με ένα F-16 και συνειδητοποίησα ότι τα συστήματά μας ήταν πολύ παρωχημένα. Για αυτό το F-16 είναι ανώτερο στη μάχη πέραν του οπτικού ορίζοντα (BVR). Δεν μπορώ να έχω πληροφορίες για την τακτική κατάσταση στο Flanker, επειδή σχεδιάστηκε με βάση την αρχή πως θα λάμβανε τακτικές πληροφορίες από επίγειους σταθμούς ελέγχου. Με τέτοιους σταθμούς διαθέσιμους, θα έβλεπα πληροφορίες στην οθόνη του κόκπιτ μου. Τώρα τα συστήματα δεν υπάρχουν πλέον, και ο μόνος τρόπος να λαμβάνω τακτικά updates είναι φωνητικά μέσω ασυρμάτου από τον αξιωματικό εδάφους. Το F-16 είναι εντελώς διαφορετικό. Έχουν οθόνη τακτικών πληροφοριών και “βλέπουν” ο ένας τον άλλον χωρίς ηλεκτρονικές εκπομπές, όπως το να ανοίγουν το ραντάρ».
Ο σμήναρχος Σεργκέι ε.α. Ζουράβλεφ, συγκρίνοντάς το με το F-15, έχοντας την ευκαιρία να πετάξει και με το αμερικανικό μαχητικό το 1998, είπε πως «γενικά, το F-15 είναι πιο “μαλακό”. Τραβάς το χειριστήριο, και πηγαίνει ομαλά προς εκείνη την κατεύθυνση. Στο Flanker επιτυγχάνεις καλύτερες κάθετες ταχύτητες και γωνίες επίθεσης. Στη στροφή, το Su-27 είναι επίσης πιο ευέλικτο».