Σε μια διάλεξή του το 1995, ο Kurt Vonnegut σημείωσε διάφορες εξελίξεις μιας ιστορίας σε έναν μαυροπίνακα, εξηγώντας πως θα αλλάξει η μοίρα του πρωταγωνιστή από «καλή» σε «κακή». Μια είναι το «Man in a hole» (Άντρας σε λάκκο) οπού ο πρωταγωνιστής μπλέκει σε μια κακοτοπία και τελικά ξεμπλέκει («Ο κόσμος λατρεύει αυτή την ιστορία, δεν τη βαριέται ποτέ!», είχε πει), μια άλλη το «αγόρι που κατακτά κορίτσι», και ούτω καθεξής.
Χάρη σε μια ψηφιακή τεχνική, η έρευνα έχει πλέον ολοκληρωθεί από τον Καθηγητή Matthew Jockers στο Πανεπιστήμιο της Νεμπράσκα, μαζί με το Computational Story Lab του Πανεπιστημίου του Βερμόντ, οι οποίοι ανέλυσαν χιλιάδες μυθιστορήματα και κατέληξαν σε έξι βασικές πλοκές – ας τα πούμε αρχέτυπα αφηγήσεων – που διαμορφώνουν τη ραχοκοκαλιά ακόμη και των πιο περίπλοκων ιστοριών. Οι ερευνητές ανέλυσαν πάνω από 1700 μυθιστορήματα για να αποκαλύψουν έξι κατηγορίες μυθιστορίας, όπως γράφει το BBC.
1. Από τα χαμηλά στα ψηλά – μια εξέλιξη από την κακή στην καλή τύχη
2. Από τα πλούτη στην ένδεια – μια τραγωδία όταν χάνει κανείς τα πάντα
3. Ίκαρος – πρώτα λίγη καλή τύχη και μετά η απόλυτη πτώση
4. Οιδίποδας – πτώση, άνοδος και ξανά πτώση
5. Σταχτοπούτα – άνοδος, πτώση, άνοδος
6. Man in a hole: Κακοτοπιά που τελικά ξεμπλέκει – πτώση, άνοδος
Οι ερευνητές χρησιμοποίησαν συναισθηματική ανάλυση για να αποκομίσουν αυτές τις πληροφορίες – μια τεχνική στατιστικής που συχνά χρησιμοποιούν μαρκετίστες για να αναλύσουν αναρτήσεις στα κοινωνικά δίκτυα. Ανάλογα με το λεξιλόγιο που χρησιμοποιείται, κάθε λέξη μπορεί να κατηγοριοποιηθεί ως θετική ή αρνητική, λ.χ. Η λέξη χαρά σημαίνει εμπιστοσύνη και ευχαρίστηση, ενώ η λέξη κατάργηση συσχετίζεται με θυμό.
Το BBC εξέτασε μερικά από τα δημοφιλέστερα βιβλία και συνέταξε μια λίστα με τις ιστορίες που έχουν σχηματίσει τον σύγχρονο πολιτισμό.
Η Θεία Κωμωδία (Δάντης Αλιγκέρι, 1308-1320)
Τύπος ιστορίας: Από τα χαμηλά στα ψηλά
Το άριστα δομημένο και συμμετρικό επικό ποίημα του Δάντη, περιγράφει το φανταστικό του ταξίδι από την Κόλαση, περνά μετά στο Καθαρτήριο και καταλήγει στον Παράδεισο και μάλιστα, με σύντροφο την Βεατρίκη, την αγαπημένη του.
Μαντάμ Μποβαρί (Γκυστάβ Φλωμπέρ, 1856)
Τύπος ιστορίας: Από τα πλούτη στην ένδεια
Η Έμμα Μποβαρί βρίσκει προσωρινή θαλπωρή στις εξωσυζυγικές της σχέσεις, αποκτά τεράστια χρέη και καταλήγει να αυτοκτονεί πίνοντας δηλητήριο. Ο σύζυγός της έπειτα πεθαίνει από τη θλίψη του και η μικρή τους κόρη καταλήγει στο σπίτι μιας φτωχής θεία που τη στέλνει να εργαστεί σε εργοστάσιο.
Ρωμαίος και Ιουλιέτα (Ουίλιαμ Σαίξπηρ,1597)
Τύπος ιστορίας: Ίκαρος
Ο Ρωμαίος και η Ιουλιέτα είναι μια τραγωδία που έχει μείνει στην ιστορία: Πρώτα ερωτεύονται βαθιά αλλά έπειτα ξετυλίγονται μόνο διενέξεις . Πρώτα σκοτώνεται ο Μερκούτιος, φίλος του Ρωμαίου από τον Τυβάλδο, ξάδελφο της Ιουλιέτας και ο Ρωμαίος σκοτώνει τον Τυβάλδο. Η Ιουλιέτα καταστρώνει ένα σχέδιο για να φαίνεται νεκρή, ο Ρωμαίος όμως νομίζει ότι όντως έχει πεθάνει κι έτσι αυτοκτονεί. Όταν ξυπνά η Ιουλιέτα και βρίσκει τον αγαπημένο της νεκρό, αυτοκτονεί κι αυτή. Μέχρι σήμερα, παραμένει το αρχέτυπο των νέων εραστών.
Περηφάνια και Προκατάληψη (Τζέιν Ώστεν, 1813)
Τύπος ιστορίας: Σταχτοπούτα ή Άντρας σε λάκκο
Το ειδύλλιο του εμβληματικού πρωταγωνιστή κου Ντάρσι με την Ελίζαμπεθ ξεκινά με μια παρεξήγηση φυσικά. Στην πορεία βέβαια, αποδεικνύεται πόσο τζέντλεμαν είναι και στο τέλος έχουμε ένα πολύ ευχάριστο τέλος, οπού όλοι έχουν ωριμάσει αρκετά.
Φρανκενστάιν ή ο Σύγχρονος Προμηθέας (Μαίρη Σέλλεϋ, 1818)
Τύπος ιστορίας: Οιδίποδας
Είναι ένα μυθιστόρημα που άλλαξε τον ρου της αφήγησης: το έργο της Μέρι Σέλεϊ αφηγείται την τραγική ιστορία του Βίκτορα Φρανκενστάιν που έμαθε πως να δώσει ζωή σε άψυχη ύλη χρησιμοποιώντας πτώματα και δημιουργεί το Τέρας. Το Τέρας μαθαίνει να μιλά, παρακαλά τον δόκτωρ να του φτιάξει ένα ταίρι για συντροφιά, κάτι που τελικά δεν ολοκλήρωσε. Ο Φρανκενστάιν παντρεύεται την αγαπημένη του Ελίζαμπεθ, αλλά το Τέρας την σκοτώνει. Ο Φρανκενστάιν πεθαίνει και δεν βλέπουμε ποτέ ξανά το Τέρας.
Το Ασχημόπαπο (Χανς Κρίστιαν Άντερσεν, 1843)
Τύπος ιστορίας: Λίγο απ′ όλα
Παρότι ξεκινά ως ασχημόπαπο, στην πορεία η τύχη του βελτιώνεται πολύ, ωστόσο όχι χωρίς αντιξοότητες: πρώτα τον κακομεταχειρίζονται επειδή είναι διαφορετικό, καταλήγει να απομονώνεται γιατί κανείς δεν το θέλει, αλλά μετά μεταμορφώνεται σε έναν πανέμορφο, δυνατό κύκνο και δημιουργεί τη δική του οικογένεια.