Η αναπάντεχη έκρηξη του επί 50 χρόνια «κοιμισμένου» ηφαιστείου στη Λα Πάλμα στα Κανάρια Νησιά της Ισπανίας, αλλά και το ξύπνημα της Αίτνα στην Ιταλία, λίγες ημέρες μετά, επανέφερε στην επιφάνεια το ενδιαφέρον για τα ηφαίστεια, και ιδιαίτερα εκείνα στον ελλαδικό χώρο.
Στην Ελλάδα υπάρχουν 39 ηφαίστεια. Ωστόσο, τα θεωρούμενα ενεργά είναι διατεταγμένα σε ένα τόξο, το λεγόμενο Ελληνικό Ηφαιστειακό Τόξο. Περιλαμβάνει από Δυτικά προς Ανατολικά τα εξής ηφαίστεια: Σουσάκι, Μέθανα, Μήλος, Σαντορίνη, Γυαλί, Νίσυρος και Κως. Όλα αυτά τα ηφαιστειακά κέντρα βρίσκονται κατανεμημένα κατά μήκος μιας ζώνης, η οποία ξεκινά από τον Ισθμό της Κορίνθου και καταλήγει στη Νίσυρο. Υπάρχουν επίσης ηφαίστεια στη Βόρεια Εύβοια, στη Σκύρο, στη Χίο, στη Λήμνο, στη Θήβα, στον Έβρο και στην Έδεσσα.
Οι ειδικοί ωστόσο επαναλαμβάνουν συνεχώς ότι όλα παρακολουθούνται και ότι κανένα από αυτά δεν προκαλεί ανησυχία, ούτε καν αυτό της Σαντορίνης, που η τελευταία του έκρηξη σημειώθηκε το 1950.
Σαντορίνη
Το πιο σημαντικό ηφαίστειο της Ελλάδας είναι φυσικά της Σαντορίνης. Είναι από τα μεγαλύτερα υποθαλάσσια ενεργά ηφαίστεια στο κόσμο, το οποίο διαθέτει τον μεγαλύτερο κρατήρα παγκοσμίως. Ένα από τα ξεχωριστά χαρακτηριστικά του είναι ότι η Καλντέρα του φθάνει μέχρι τη θάλασσα.
Η πιο μεγάλη και καταστροφική έκρηξη έγινε περί το 1.600 π.Χ. Ήταν μια απ’ τις μεγαλύτερες στα τελευταία 10.000 χρόνια που άλλαξε άλλαξε τη γεωγραφία του νησιού και μάλιστα ενοχοποιήθηκε για την κατάρρευση του Μινωικού Πολιτισμού στην Κρήτη. Σήκωσε ένα τεράστιο τσουνάμι ενώ η τέφρα σκέπασε μια μεγάλη έκταση στην Ανατολική Μεσόγειο και την Τουρκία.
Έκτοτε η Σαντορίνη έχει δώσει εκρήξεις μετρίου μεγέθους όπως εκείνες το 1866-1870 μ.Χ., το 1925-28 μ.Χ., το 1939-41 μ.Χ. και τελευταία το 1950. Αυτή η τελευταία κράτησε λιγότερο από ένα μήνα. Το αποτέλεσμά της ήταν η δημιουργία θόλου κι η παραγωγή λάβας.
Σήμερα, πιο επικίνδυνο θεωρείται το υποθαλάσσιο ηφαίστειο «Κολούμπος» ανοικτά του ΒΑ άκρου της Σαντορίνης.
Πιθανά, η έκρηξη να ήταν η αιτία για το. Έχουν γίνει τουλάχιστον 12 μεγάλες ισχυρές εκρήξεις στα τελευταία 200.000 χρόνια, στο νησί. Επίσης, 11 εκρήξεις έγιναν μέχρι το 197 π.Χ., στα δυο νησιά, τη Σαντορίνη και τη Νέα Καμένη. Η πιο πρόσφατη ήταν το 1950 και
Με πιο γνωστή την προϊστορική έκρηξη που άλλαξε τη γεωγραφία του νησιού και ενοχοποιήθηκε για την κατάρρευση των Μινωικών Ανακτορικών Κέντρων,
Νίσυρος
Η Νίσυρος έχει συνολικά 5 κρατήρες με μεγαλύτερο τον «Στέφανο», βάθους 30 μέτρων και διαμέτρου 260 μέτρων και βάθους 30 μέτρων. Οι πέντε κρατήρες του ηφαιστείου σχηματίζουν το οροπέδιο του Λακκίου, το οποίο δημιουργήθηκε από την έκρηξη του ηφαιστείου το 1552. Ο τελευταίος κρατήρας του ηφαιστείου, ο «Μικρός Πολυβώτης», δημιουργήθηκε το 1887, όταν σημειώθηκε και η τελευταία -μέχρι στιγμής- υδροθερμική έκρηξη του ηφαιστείου.
Το ηφαίστειο της Νισύρου θεωρείται ενεργό και λόγω της εύκολης προσπέλασης στους κρατήρες του, το επισκέπτεται κάθε χρόνο πολύς κόσμος αλλά και ειδικοί επιστήμονες.
Μήλος
H Mήλος είναι σχεδόν εξ ολοκλήρου ένα ηφαιστειακό νησί.
Στο νησί υπάρχουν δύο σβηστά ηφαίστεια, το ηφαίστειο της Φυριπλάκας στο κεντρικό νότιο τμήμα του νησιού, που έχει ένα εντυπωσιακό κρατήρα με διάμετρο 1700 μέτρα και ύψος 220 μέτρα περίπου, και το ηφαίστειο του Tράχηλα βόρεια-βορειοδυτικά. Επίσης στο νησί υπάρχουν πολλοί ηφαιστειακοί δόμοι, όπως είναι το κάστρο της χώρας, και η ψηλότερη κορυφή του νησιού, ο Προφήτης Ηλίας. Αποτελούνται από λάβα που στερεοποιήθηκε πριν χυθεί.Οι ηφαιστειακοί βράχοι στο Σαρακίνικο έχουν λευκό χρώμα και δημιουργήθηκαν με την εναπόθεση επαναλαμβανόμενων στρώσεων υλικού.
Η ηφαιστειακή δραστηριότητα ξεκίνησε πριν 2-3 εκατομμύρια χρόνια και σταμάτησε πριν 90.000 χρόνια. Στο νησί είναι έντονη η παρουσία του θείου σε αρκετές περιοχές, ενώ στην Μήλο θα βρείτε και θερμές πηγές, με θερμοκρασία μέχρι 55 °C.
Μέθανα
Το ενεργό ηφαίστειο των Μεθάνων, που βρίσκεται στον Σαρωνικό κόλπο, σε απόσταση μόνο 50 χιλιομέτρων από την Αθήνα. Η έκρηξή που άλλαξε τη γεωμορφολογία της χερσονήσου αναφέρθηκε για πρώτη φορά από τον Στράβωνα, τον Παυσανία αλλά και τον Οβίδιο και τοποθετείται μεταξύ του 277-240 π.Χ.
Το ηφαίστειο των Μεθάνων απαριθμεί τριάντα κρατήρες. Ο πιο γνωστός από τους κρατήρες του ηφαιστείου αυτού βρίσκεται βορειοδυτικά, πάνω από το χωριό της Καημένης Χώρας και δεν είναι πια ενεργός. Ο κρατήρας της Καημένης Χώρας έχει βάθος περίπου 50μ., διάμετρο 100μ. και το ανώτερο ύψος του κώνου είναι 425μ. Στη βορειοανατολική πλευρά του διακρίνονται άλλοι δυο - παρασιτικοί - κρατήρες.
Κως
Μικρότερο και λιγότερο γνωστό από τα άλλα ηφαίστεια των ελληνικών νησιών.
Ένα από τα υποθαλάσσια ηφαίστεια της Ελλάδας είχε προκαλέσει στην περιοχή των Δωδεκανήσων μια τεράστια έκρηξη πριν από 160.000 χρόνια. Βρισκόταν στον πυθμένα της θάλασσας, ανάμεσα στην Κω και τη Νίσυρο, σε βάθος μεγαλύτερο από 600 μέτρα, σύμφωνα με τους επιστήμονες που πρόσφατα το ανακάλυψαν.
Το πανάρχαιο ηφαίστειο σίγησε ύστερα από εκείνη τη σφοδρή έκρηξη και με το πέρασμα του καιρού σκεπάστηκε από ιζήματα πάχους δεκάδων μέτρων. Πολλές χιλιετίες αργότερα δημιουργήθηκε στη θέση του ένας άλλος υποθαλάσσιος κρατήρας, ο οποίος ονομάστηκε «Άβυσσος» που συνεχίζει να είναι ενεργός, χωρίς όμως να αποτελεί κίνδυνο για τα γύρω νησιά.
Όταν έγινε η έκρηξη, η Κως αποτελείτο από δύο ξεχωριστά νησιά (τον Κέφαλο και τον Δίκαιο) και στη θαλάσσια περιοχή ανάμεσα στην Κω και την Τήλο δεν υπήρχε άλλο νησί, καθώς όλα τα γύρω νησιά (Νίσυρος, Γυαλί, Περγούσα, Παχειά και Στρογγυλή) δημιουργήθηκαν από την ηφαιστειακή δράση αργότερα. Τα πυροκλαστικά υλικά που εκτοξεύτηκαν «ένωσαν» τον Κέφαλο και τον Δίκαιο προσδίδοντας στην Κω τη μορφή που έχει σήμερα.
Σουσάκι
Το Σουσάκι, αποτελεί το βόρειο άκρο του ηφαιστειακού «τόξου». Είναι στην περιοχή των Αγίων Θεοδώρων, στα σύνορα της Αττικής με την Κορινθία. Πρόκειται για ένα ηφαίστειο χωρίς κρατήρα που διατηρεί έντονη μεταηφαιστειακή δραστηριότητα. Βρίσκεται σε υψόμετρο 180 μέτρων από την επιφάνεια της θάλασσας και σήμερα, περίπου 2,5 εκατομμύρια χρόνια μετά την τελευταία του έκρηξη διατηρεί εντονότατη δραστηριότητα καθώς από αυτό εκλύονται στην ατμόσφαιρα πολλά δεκάδες χιλιάδες κυβικά διοξειδίου του άνθρακα, μεθανίου και υδροθείου ενώ η θερμοκρασία στην πλαγιά του φτάνει ακόμη και τους 42 βαθμούς Κελσίου
Πηγές: WikiPedia, Τμήμα Γεωλογίας ΑΠΘ.