Δεν ήταν το πρόσφατο δημοσίευμα του Economist ούτε ο τίτλος του («German submarines are giving Turkey an edge over Greece»- Γερμανικά υποβρύχια δίνουν στην Τουρκία προβάδισμα έναντι της Ελλάδας , 3/7/2021)1 που υπενθύμισε τις ελληνικές αιτιάσεις εναντίον της παράδοσης από τη Γερμανία των νέων υποβρυχίων στην Τουρκία.
Είχαν προηγηθεί οι σαφείς αναφορές του υπουργού Εξωτερικών Νίκου Δένδια καθώς και η επιστολή του, τον περασμένο Οκτώβριο, προς τον γερμανό ομόλογό του Heiko Maas με την οποία ζητούσε να σταματήσει η εξαγωγή γερμανικού στρατιωτικού εξοπλισμού (όπως τα έξι υποβρύχια κλάσης 214) στην Τουρκία. Επιστολές με το ανάλογο περιεχόμενο και αίτημα το εμπάργκο όπλων στην Τουρκία, είχαν σταλεί και στους υπουργούς εξωτερικών Ιταλίας, Luigi Di Maio και της Ισπανίας, Arancha Gonzalez-Laya.
Την ίδια περίοδο - και με νωπές ακόμη τις εντυπώσεις από τις προκλητικές κινήσεις του τουρκικού ερευνητικού Uruc Reis αλλά και την αυξημένη παρουσία των πολεμικών στόλων των δυο χωρών στο Αιγαίο - που λίγο έλλειψε να κλιμακωθεί επικίνδυνα - ο Νίκος Δένδιας, μιλώντας στη γερμανική εφημερίδα Welt (Νοέμβριος 2020) ζητούσε «να σταματήσει (η Γερμανία) την παράδοση αυτών των υποβρυχίων στην Τουρκία» εξηγώντας πως στην αντίθετη περίπτωση η Τουρκία «θα είναι σε θέση να αποσταθεροποιήσει ολόκληρη την Ανατολική Μεσόγειο» και να δημιουργήσει προβλήματα στην Ευρωπαϊκή Ένωση και στη Γερμανία.
Τις ελληνικές ανησυχίες συμμερίστηκαν και δυο κόμματα της γερμανικής Budestang, το κόμμα των Πρασίνων (Grunen) και το Αριστερό κόμμα (Die Linken) τα οποία ,με πρότασή τους στις αρχές του έτους (29/1/2021), ζήτησαν την ανάκληση της άδειας εξαγωγής υποβρυχίων στην Τουρκία.2
Το Γερμανικό και το Γαλλικό παράδειγμα
Η πρόταση των δύο γερμανικών κομμάτων ατύχησε όπως είχε γίνει και με το επίσημο αίτημα της Αθήνας (επιστολή Δένδια) που απορρίφθηκε. Ο επικεφαλής της γερμανικής διπλωματίας Heiko Maas ,που απάντησε αρνητικά , υπογράμμισε πως «Από στρατηγικής άποψης δεν ήταν στο σωστό δρόμο», και πως η επιβολή ενός embargo σε κράτος-μέλος του ΝΑΤΟ δεν είναι εύκολη. Εκτός αυτού , η Τουρκία θα αναζητούσε άλλους προμηθευτές».
Βέβαια, ο γερμανός υπουργός Εξωτερικών θα μπορούσε να θυμηθεί ένα άλλο παράδειγμα ανάκλησης εξαγωγής στρατιωτικού εξοπλισμού όπως αυτό ανάμεσα στη Γαλλία (του Francois Oland) και τη Ρωσία με επίδικο το ελικοπτεροφόρο (Mistral)3 που τελικά το Παρίσι δεν παρέδωσε στη Μόσχα, υπό το βάρος των πολιτικών συνθηκών (και των κυρώσεων της ΕΕ και της Δύσης γενικότερα) που προκάλεσε η προσάρτηση της Κριμαίας.
Η ακύρωση της παράδοσης υποχρέωσε τη Γαλλία να καταβάλει αποζημίωση 950 εκατ. ευρώ στη Ρωσία και να αναζητήσει νέο αγοραστή, ο οποίος βρέθηκε και μάλιστα γρήγορα.
Τα νέα συμβόλαια για την κατασκευή των δύο ελικοπτεροφόρων κλάσης Mistral με τα γαλλικά ναυπηγεία DCNS υπέγραψε , αντί του Βλάντιμιρ Πούτιν ο πρόεδρος της Αίγυπτου, Αμπντέλ Φατάχ αλ Σίσι Τα δύο πλοία αμφίβιων επιχειρήσεων εντάχθηκαν στη δύναμη του πολεμικού ναυτικού της Αιγύπτου, με διαφορά τεσσάρων ετών: Το 2016 το πρώτο (Gamal Abdel Nasser (L1010) και πέρυσι το AnwarEl Sadat (L1020).
Η επιλογή του παραδείγματος δείχνει τη, συχνά, «μυωπική πολιτική» της Γερμανικής διπλωματίας απέναντι στην Τουρκία, που αρκετές φορές επικρίνεται έντονα και από τα γερμανικά ΜΜΕ όπως η Die Welt 4.
Τα «ελληνικά υποβρύχια» της Νότιας Κορέας, της Πορτογαλίας και της Τουρκίας
Τα υποβρύχια κλάσης 214 σχεδιάστηκαν και αναπτύχτηκαν ,για πρώτη φορά, από τα ναυπηγεία του Κιέλου για λογαριασμό του ελληνικού ΠΝ και στη βάση των απαιτήσεων και των χαρακτηριστικών που είχαν καταρτίσει οι Έλληνες αξιωματικοί.
Τα προβλήματα που παρουσίασε το πρώτο υποβρύχιο «Παπανικολής» ανάγκασαν την Αθήνα να αρνηθεί την παραλαβή του τον Σεπτέμβριο του 2006 και οδήγησαν σε μια παρατεταμένη πολιτική αντιπαράθεση για «τα υποβρύχια που γέρνουν»5 η οποία και συνεχίστηκε για αρκετά χρόνια μετά την παραγγελία και την απόφαση του ΚΥΣΕΑ για την απόκτησή τους το 1997, στη «σκιά» της κρίσης των Ιμίων…
Όμως στο χρόνο που μεσολάβησε από το 2006 έως το 2010, οπότε και δόθηκε λύση στην μακρά διαπραγματευτική αντιπαράθεση μεταξύ των δυο μερών, η HDW παρέδωσε δύο «ελληνικά» υποβρύχια (ιδίου τύπου με τα 214 του ΠΝ) στην Πορτογαλία, εξασφάλισε παραγγελία για δύο όμοια υποβρύχια από τη Νότιο Κορέα (τα οποία τελικά έγιναν εννιά) και τελικά «έκλεισε» και συμφωνία με την Τουρκία για έξι νέα υποβρύχια 214, δηλαδή ιδίου τύπου με αυτά που πρώτη παρήγγειλε η χώρα μας!
Το εντυπωσιακό είναι ότι στη διάρκεια των τεσσάρων ετών που διαρκούσε η ελληνο-γερμανική «διαπραγμάτευση» οι Γερμανοί της HDW επέλυαν τα προβλήματα του πρώτου ελληνικού 214 με τεχνολογία αναερόβιας πρόωσης (AIP), αντιμετώπιζαν ατέλειες και δυσλειτουργίες , έδιναν λύσεις και ουσιαστικά αναβάθμιζαν το υποβρύχιο που σήμερα θεωρείται , αν όχι το καλύτερο, ένα από τα καλύτερα συμβατικά υποβρύχια στον κόσμο!6
Τα δύο νέα 214 και τα 209 που «ξεχάστηκαν»
Τον Οκτώβριο του 2010 η νέα σύμβαση, που θα «έλυνε το γόρδιο δεσμό» , περιεβλήθη το κύρος του νόμου (3885/2010) και πλέον περιελάμβανε την παραγγελία δύο νέων υποβρυχίων 214 αλλά και την «εγκατάλειψη» των υποβρυχίων αναερόβιου πρόωσης 209 που είχε η αρχική σύμβαση και μάλιστα κόντρα στην θέση που είχαν διατυπώσει αρκετοί ανώτατοι αξιωματικοί του όπλου, μέλη του Α.Ν.Σ. , ήδη από την Άνοιξη του 2010. Κάποια στιγμή, στους κόλπους της κυβέρνησης είχε προκριθεί και η «λύση» της πώλησης του «Παπανικολής», μια επιλογή απόλυτα καταστροφική, καθώς «ποια χώρα θα αγόραζε ένα υποβρύχιο που γέρνει και σε ποια τιμή;»
Ωστόσο, για να ολοκληρωθεί η ναυπήγηση (στα «Ελληνικά Ναυπηγεία» /Σκαραμαγκά) των ελληνικών υποβρυχίων, που «σήκωσαν» μεγάλο βάρος της αντιπαράθεσης στο Αιγαίο το προηγούμενο καλοκαίρι, χρειάστηκε να ληφθεί το 2014 μια κρίσιμη και υψηλού ρίσκου απόφαση από τον υπουργό Εθνικής Άμυνας, Δ.Αβραμόπουλο και τον τότε αρχηγό του Πολεμικού Ναυτικού Ε. Αποστολάκη.
Και αυτό γιατί είχε ωριμάσει πλέον η πρόταση για την ανάληψη του συντονισμού και της ουσιαστικής διαχείρισης, από το Πολεμικό Ναυτικό, του έργου της ολοκλήρωσης των τριών υποβρυχίων της ίδιας κλάσης («Πιπίνος», «Ματρώζος» και «Κατσώνης») και της αναβάθμισης του «Ωκεανός» (209) που σε διαφορετική περίπτωση κινδύνευαν , σοβαρά, να καταστραφούν.
Οι ανώτεροι και ανώτατοι αξιωματικοί του ΠΝ , όπως ο Αντιναύαρχος (Μηχανικός) Γ. Χριστόπουλος, έφεραν εις πέρας ένα εξόχως απαιτητικό έργο (έλλειψη ανταλλακτικών, αδυναμία ή απροθυμία κατασκευαστών κ.α) μαζί με το προσωπικό των Ναυπηγείων Σκαραμαγκά στο πλαίσιο ενός μοναδικού μοντέλου συνεργασίας που αν και «γεννήθηκε» υπό πίεση, απέδωσε πολλά πράγματα τόσο σε τεχνογνωσία όσο και με όρους οικονομίας και το οποίο, μάλλον, χρειάζεται να αποκτήσει διάρκεια και μιμητές.
Η υπόθεση της αγοράς των υποβρυχίων, εκτός των άλλων, συνιστά μια «υπόθεση εργασίας» χρήσιμη -και κυρίως διδακτική- για τις μελλοντικές παραγγελίες οπλικών συστημάτων που θα συνεχίσει να κάνει η χώρα μας καθώς είναι υποχρεωμένη να εξοπλίζεται έναντι ενός υπαρκτού και σοβαρού κινδύνου…
Το ζήτημα των υποβρυχίων θέτει εν προκειμένω και άλλα ζητήματα:
Α. Όπως αυτό της δυνατότητας από την πλευρά της Ελλάδας να απαιτήσει τη μη πώληση των υποβρυχίων που εκείνη παρήγγειλε (214), στην Τουρκία, ρήτρα (απαίτηση) που πολλές φορές μπορεί και επιβάλλει ο αγοραστής.
Β. Ή του οικονομικού κόστους της πρόσκτησης ενός ακριβού οπλικού συστήματος σε τιμή υψηλότερη 7 από αυτή στην οποία τα προμηθεύτηκε, η εχθρική και με ενεργό απειλή πολέμου εναντίον της χώρας μας, Τουρκία!
Φαίνεται λοιπόν πως η γερμανική εταιρία που ανέπτυξε ένα οπλικό σύστημα με χρήματα των …ελλήνων φορολογουμένων, αποφάσισε να «αφαιρέσει» το κόστος ανάπτυξης8 από τους Τούρκους…
Στον αντίλογο που διατυπώνουν όσοι υποστηρίζουν πως η Τουρκία πέτυχε καλύτερη τιμή επειδή παρήγγειλε έξι (6) υποβρύχια έναντι τριών της Ελλάδας (αρχικά, με προοπτική για ένα ακόμη) , ξεχνούν ότι αθροιστικά η χώρα μας έχει παραγγείλει επίσης έξι υποβρύχια 214 (3 +1+2). Και ακόμα, πως στην απίστευτη ελληνική «Οδύσσεια» των νέων υποβρυχίων «πρωταγωνίστησαν» και δυο υποβρύχια 209 αναερόβιας πρόωσης, χωρίς όμως να φτάσουν στο τέρμα … παρά το γεγονός ότι θεωρούνταν μια πολύ καλή , «γρήγορη» και προσιτή, οικονομικά, επιλογή.
Απαγόρευση εξαγωγής υποβρυχίων στην Τουρκία
Η σταδιακή ένταξη των γερμανικών υποβρυχίων στον τουρκικό στόλο «μπορεί να κάνει την ανατολική Μεσόγειο λιγότερο σταθερή» υποστήριξε στο δημοσίευμά του ο Economist. Αυτό ακριβώς είπε και ο Νίκος Δένδιας υποδεχόμενος , πριν λίγες ημέρες στην Αθήνα, τον υπεύθυνο εξωτερικών σχέσεων του γερμανικού σοσιαλδημοκρατικου κόμματος (SPD), Nils Schmid: «η παράδοση των υποβρυχίων σε μια χώρα που συνεχίζει να αποσταθεροποιεί την περιοχή, θα αλλάξει την ισορροπία δυνάμεων, εις βάρος των κρατών που επιθυμούν την σταθερότητα και σέβονται τους διεθνείς κανόνες».
Η Γερμανία θα μπορούσε να σταματήσει την παράδοση των υποβρυχίων στην Τουρκία άμεσα ή έμμεσα (αποσύροντας μηχανικούς ή να μπλοκάρει την εξαγωγή κρίσιμων ανταλλακτικών). Αυτό θα είχε ένα οικονομικό κόστος, σίγουρα. Όμως, η διεκδίκηση ενός ευρύτερου πολιτικού ρόλου απαιτεί και «θυσίες» . Η όπως είχε πει (29.01.2021) και η εισηγήτρια των «Grunen» (Πρασίνων), Katja Keul, η γερμανική κυβέρνηση θα πρέπει να ανακαλέσει την άδεια (εξαγωγής) - ακόμη και στην περίπτωση που θα αναγκαστεί να καταβάλει αποζημιώσεις, για να προσθέσει: «Η ευρωπαϊκή ασφάλεια και αλληλεγγύη προηγούνται».
1 .The Economist , German submarines are giving Turkey an edge over Greece (3.07.2021)
2 .DW, Εμπάργκο όπλων στην Τουρκία συζήτησε η γερμανική Βουλή (29.01.2021).
3 Η Ρωσία είχε παραγγείλει δύο ελικοπτεροφόρα και στο πλαίσιο αυτό είχε εξασφαλίσει και εγγυήσεις για μεταφορά τεχνογνωσίας και εκπαίδευσης, η οποία πάντως αξιοποιήθηκε σύμφωνα με το ρωσικό δίκτυο Sputnik (13.09.2019)
4 Was hinter Erdogans „Aktionsplan für Menschenrechte“ steckt, 3/3/2021
5 «Ήρθα να δω αν… γέρνει» (Καθημερινή, 10/6/2014)
6 Όπως αποδεικνύεται κάθε χρόνο , από το 2016 και μετά, στο πλαίσιο της ελληνικής συμμετοχής στην απαιτητική ΝΑΤΟϊκη άσκηση DYNAMIC MANTA που έχει ως κύριο στόχο την εκπαίδευση στον ανθυποβρυχιακό πόλεμο.
7 «Πληρώσαμε τα νέα υποβρύχια 50% παραπάνω από τους Τούρκους» (Πρώτο Θέμα , 13/2/2011)
8 Το κόστος ανάπτυξης ενός οπλικού συστήματος δεν είναι νεφελώδης όρος, αλλά συγκεκριμένο οικονομικό μέγεθος που παίζει εξαιρετικό ρόλο στη τελική έκβαση ανάληψης, συμμετοχής ή εμπλοκής ενός αγοραστή σε κοινοπραξίες (διακρατικές ή διεπιχειρησιακές).
Χρήσιμη για την αξία του κόστους ανάπτυξης είναι η αναφορά στο «ναυάγιο» της συμφωνίας μεταξύ της ίδιας εταιρίας (ThyssenKrupp) και του Σουηδικού ΠΝ , που αναζητούσε κατασκευαστή των νέων υποβρυχίων Α-26 :
Η απαίτηση του γερμανού κατασκευαστή (ιδιοκτήτη του ναυπηγείου) να τιμολογεί κάθε μονάδα με το κόστος ανάπτυξης συνάντησε την αντίδραση των Σουηδών που επιθυμούσαν τον επιμερισμό του κόστους ανάπτυξης του υποβρυχίου με άλλους πιθανούς αγοραστές. Βλ. σχετικά: «ThyssenKrupp agrees sale of Swedish submarine shipyard to Saab», (Reuters, 30/6/2014)