Το 1995, ο Γάλλος ανθρωπολόγος Marc Auge χαρακτήρισε τα αεροδρόμια ως «μη μέρη». Τα λεγόμενα «μη μέρη» θεωρητικά στερούνται ταυτότητας -ομοιόμορφος σχεδιασμός που παραμένει ο ίδιος ανεξάρτητα από το πού βρίσκονται. Σύμφωνα με αυτόν τον ορισμό, τα αεροδρόμια δεν είναι κάτι άλλο παρά αρχιτεκτονικές μηχανές, σχεδιασμένες με μόνο σκοπό να μετακινούνται οι επιβάτες από τον ένα τόπο στον άλλο.
Όμως, κάθε ένα μέρος ενός αεροδρομίου είναι σχεδιασμένο στρατηγικά, όπως αναφέρει το BBC σε αφιέρωμά του. Αυτό γιατί, παρόλο που το αεροδρόμιο είναι «μη μέρος», είναι εξαιρετικά σημαντικό σε ψυχολογικό επίπεδο.
Το έχετε σκεφτεί ποτέ ότι από τη στιγμή που θα μπείτε, χάνετε την αυτονομία σας, είστε υποχρεωμένοι να επιδείξετε ταυτότητα και με τη συγκατάθεσή σας πρέπει να υποστείτε σωματικό έλεγχο;
Σε έναν βαθμό κάποιος θα μπορούσε να πει ότι χάνεται η ελεύθερη βούληση μέχρι να φτάσετε στην πύλη σας.
Όλη αυτή η κατάσταση μπορεί να προκαλεί άγχος και στρες, κάτι που αυξάνεται αν συμπεριλάβουμε τα όποια προβλήματα μπορεί να προκύψουν με χαμένες βαλίτσες, καθυστερήσεις ή ακυρώσεις πτήσεων, ή ακόμη και μόνο η ιδέα του ταξιδιού με αεροπλάνο, που σε κάποιους προκαλεί φόβο. Γι′ αυτό λοιπόν είναι χώρος που θα πρέπει να προκαλεί ηρεμία. Και όσοι σχεδιάζουν αεροδρόμια, έχουν κάποια κόλπα για να το πετύχουν αυτό.
Ένα βασικό είναι το λεγόμενο wayfinding (βρίσκοντας τον δρόμο): σημάνσεις για να οδηγηθούν γρήγορα οι επιβάτες στην πύλη τους χωρίς να αντιλαμβάνονται τον τόσο συνωστισμό. «Το τέλειο αεροδρόμιο είναι αυτό στο οποίο καθοδηγούμαστε φυσικά από τον περιβάλλοντα χώρο», λέει ο Alejandro Puebla, σχεδιαστής αεροδρομίων στην Jacobs. Για παράδειγμα τα χρώματα και τα σχήματα διαφέρουν από σημείο σε σημείο και από τερματικό σταθμό σε τερματικό σταθμό, ή αλλάζουν τα μοτίβα στις μοκέτας. Όλα αυτά χρησιμεύουν σημάδια για να βοηθούν τον προσανατολισμό. Έτσι, εάν ποτέ περπατάτε μέσα από ένα αεροδρόμιο και ξαφνικά αισθανθείτε ότι πηγαίνετε λάθος, πιθανότατα έχει κάνει υποσυνείδητα τη δουλειά του το wayfinding.
Μια ακόμη στρεσογόνα διαδικασία είναι ο σωματικός έλεγχος και έχει γίνει χειρότερο από την 11η Σεπτεμβρίου και μετά. Δίνουμε τη συγκατάθεσή μας για σωματικό έλεγχο, ενώ είμαστε υποχρεωμένοι να απαντήσουμε σε όλες τις ερωτήσεις που αφορούν τα προσωπικά μας αντικείμενα που έχουμε στις βαλίτσες και τις τσάντες μας, τη φαρμακευτική αγωγή που ενδεχομένως μεταφέρουμε ή να μοιραζόμαστε άλλα προσωπικά δεδομένα. Αυτό μετατρέπει τους επιβάτες σε δημόσιους υπαλλήλους που προωθούν την υποβολή ολοκληρωμένης επιτήρησης, γράφει η Rachel Hall, συγγραφέας.
Ενώ στο παρελθόν οι επιβάτες ήταν απλώς επιβάτες, σήμερα αναμένεται να ενεργούν ως αξιωματούχοι ασφαλείας, με το έργο τους να επεκτείνεται και πέρα από το σημείο ελέγχου. Σημάνσεις σε όλα τα αεροδρόμια των ΗΠΑ υπενθυμίζουν συνεχώς στους επιβάτες ότι είναι «η τελευταία γραμμή άμυνας κατά των τρομοκρατών», τους προτρέπουν «αν δείτε κάτι, πείτε κάτι» και άλλα τέτοια. Αν και αυτή η κουλτούρα που κάνει τους επιβάτες εθελοντές στη διατήρηση της ασφάλειας, δεν είναι και τόσο αποτελεσματικοί. Έρευνες έχουν δείξει ότι όλοι αυτοί οι έλεγχοι, που έχουν σχεδιαστεί για να κάνουν τους επιβάτες να αισθάνονται ασφαλείς και να θέλουν να ξαναπάνε σε ένα αεροδρόμιο, δεν τους κάνουν τελικά να αισθάνονται πιο ασφαλείς.
Καταστήματα
Και ένας από τους βασικούς λόγους που οι σχεδιαστές των αεροδρομίων θέλουν οι επιβάτες να αισθάνονται ασφαλείς είναι για αυτό που ακολουθεί τον έλεγχο: τα ψώνια. Εδώ είναι που οι άνθρωποι μετατρέπονται από στρεσαρισμένους επιβάτες σε «πολύτιμους πελάτες». Δεν είναι τυχαίο επίσης ότι τα εμπορικά είναι πάντα τοποθετημένα στο σημείο ανάμεσα στον έλεγχο και την πύλη, ώστε οι επιβάτες να είναι πάντα αναγκασμένοι να περάσουν από εκεί για να φτάσουν στο αεροπλάνο. Επίσης πολλά καταστήματα είναι τοποθετημένα στα δεξιά, γιατί πολλοί είναι δεξιόχειρες και τείνουν να κοιτούν περισσότερο προς αυτή την κατεύθυνση.
Ο λόγος που γίνεται τόση δουλειά στον σχεδιασμό των καταστημάτων είναι γιατί οι επιβάτες είναι οι τέλειοι πελάτες. Τις περισσότερες φορές έχουν χρόνο να σκοτώσουν (εάν δεν έχουν καθυστερήσει για την πτήση τους) και όλο και κάποια ψώνια της τελευταίας στιγμής θα χρειαστεί να κάνουν.
Είναι η λεγόμενη «χρυσή ώρα» του ταξιδιού, όπου δεν έχεις πουθενά αλλού να πας παρά να περιφέρεσαι στα καταστήματα μέχρι να έρθει η ώρα να φτάσεις στην πύλη. Και πολλά αεροδρόμια προσπαθούν να εκμεταλλευτούν και το τελευταίο λεπτό. Για παράδειγμα στο Gatwick και το Heathrow, ανακοινώνουν την πύλη μόλις 25 λεπτά πριν την πτήση, άρα αναγκαστικά μένει άπλετος χρόνος για τα καταστήματα.
Τα aerotropolis
Τέλος είναι το aerotropolis, το σημείο που ακόμη δεν έχουν φτάσει πολλά αεροδρόμια, αλλά όσα το έχουν καταφέρει, από «μη μέρος», έγιναν ένα ξεχωριστό μέρος. Αναφερόμαστε για αυτά τα αεροδρόμια που πας ακόμη και αν δεν χρειάζεται να πετάξεις. Κάποια έχουν σινεμά, άλλα παγοδρόμιο. Το Arlanda στην Στοκχόλμη, έχει ακόμη και εκκλησάκι για γάμους. Και τα aerotropolis είναι το μέλλον στον σχεδιασμό των αεροδρομίων.