«Τα κτήματα των κίτρινων ρόδων» το νέο ποιητικό βιβλίο της Λέλης Μπέη (αρθρογράφου της HuffPost), από τις εκδόσεις Ίκαρος και εικονογραφημένο από τον Ακαδημαϊκό και πρόεδρο της Επιτροπής Συντηρήσεως Μνημείων Ακροπόλεως Μανόλη Κορρέ πρόσφατα βραβεύθηκε το 2022 με το βραβείο Σύγχρονης Ελληνικής ποίησης των Public.
Η σπουδαιότητα του βιβλίου επισημάνθηκε στην παρουσία των ποιημάτων που έγιναν στο Ελληνικό Ίδρυμα Πολιτισμού παρουσία του μεταξύ άλλων του πρόεδρου του Ιδρύματος κ. Νίκου Κούκη και της εκδότριας κυρίας Κατερίνα Καρύδη.
«Η σκέψη ότι διάφοροι τόποι μπορούν να παραμείνουν εσαεί ως συναίσθημα είπε η ποιήτρια, με οδήγησε στα «κτήματα των κίτρινων ρόδων» μια εγκατεστημένη δύναμη έλξης για αυτούς τους τόπους καθώς και για όσους υπήρξαν αναγνώστες του ίδιου Κοσμικού Χάρτη, του ίδιου λεπτεπίλεπτου μηχανισμού συγκίνησης ώστε να γίνουν περιβάλλον.
Η ζωή των σκέψεων είναι στα ευρήματα, στα μικρά επάλληλα φεγγάρια πάνω στις στέγες και στους δρόμους, στα Αρχαία μάρμαρα της Ακρόπολης όπου αγγίζεις τον άνεμο σε έναν άλλο χρόνο, στην πρώτη λέξη της ύπαρξης, στά 672.000 τετραγωνικά χιλιόμετρα μνήμης, στα 672.000 τετραγωνικά χιλιόμετρα σιωπής .Η Γεωγραφία είναι μόνο ένα σημαινόμενο για ταξίδια που έγιναν ή πρόκειται να γίνουν.
Ο χωροχρόνος όμως περιλαμβάνει και ταξίδια που κάνει κανείς με την φαντασία και τη σκέψη. Στην πραγματικότητα εσώτερα συνυπάρχουμε με όλα όσα δεν γνωρίζουμε ή δεν έχουν γίνει ακόμη. Άλλωστε αυτή είναι η αιωνιότητα. Με αυτόν τον τρόπο, η περιήγηση αποκτά αξία ακριβώς γιατί λειτουργεί σαν ένα ζωτικό ψεύδος,απαραίτητο για την ύπαρξη και την αναπνοή.
Η υποκειμενικότητα της περιήγησης γίνεται οίκουμενική όταν μετασχηματίζεται σε οπτική ποίηση. Και οι λέξεις είναι τόποι του οικείου και του αλλότριου, είναι τόποι αντίληψης και επιλογής, ένα απόκτημα χωρίς πέρατα» σημείωσε μεταξύ άλλων η κυρία Λέλη Μπέη.
«… Η Λέλη Μπέη ζει σε μιά χώρα και σε μια πόλη» , αναφέρει ο Ντίνος Σιώτης «που είναι πολύ μικρή και πολύ μακριά. Τόσο μακριά όσο είναι η Αίγυπτος, το Ομάν,η Παλαιστίνη,η Ινδία, η Βαλτική,η Θάλασσα Λάπτεφ, αλλά συγχρόνως και τόσο κοντά όσο είναιο Διόνυσος, το Σύνταγμα, η οδός Βουλής,η οδός Κολοκοτρώνη, ή ένας ιστότοπος όπουμπορεί να αναρτηθεί η ίδια σε ό,τι θέλει. Τα είκοσι ποιήματα είναι και τα είκοσι μεταφυσικά. Αλλά θα μπορούσαν να είναι και πολιτικά σχόλια στο σώμα της παγκόσμιας κατάστασης….». «Τέτοιου είδους ποίηση έχουμε ανάγκη» λέει ο Ντίνος Σιώτης«Ποίηση που στις δύσκολες εποχές που ζούμε ενσαρκώνει το ανέφικτο,αφήνοντας χώροόχι μόνο να χωρέσουν τα αδιέξοδα του πλανήτη αλλά και να ερμηνευτούν με νέοβλέμμα».
«Η ποιητική ενδοχώρα» όπως αναφέρει ο Παναγιώτης Βούζης, «αυτό το εσωτερικό καιατομικευμένο τοπίο, οδηγείται σε επέκταση με την προσάρτηση νέων περιοχών…Η προσάρτηση συνεπάγεται ταυτόχρονα,την επιστροφή του χρόνου…Μαζί με το χρόνο επιστρέφουν τα χρώματα,οι ευωδιές και τα ανθρώπινα σώματασυντελείται, συνεπώς, ο αποικισμός της ετερότητας…»Η εκδήλωση του συμβάντος, λοιπόν, όπως την προσέγγισαν, για παράδειγμα ,ο Martin Heidegger και ο αποδομισμός του Jacques Derrida, εξυπηρετεί, στηνποίηση της Μπέη, την ακόλουθη επιδίωξη: Μέσω της επιθετικής σιωπής, την οποίαεπιβάλλει καταργεί τις καθιερωμένες σχέσεις του λόγου, ώστε αυτός να αναδυθείμε μιά έκκεντρη και πρισματική φόρμα»
Για την εικονογράφηση και όχι μόνο, του βιβλίου μίλησε ο κ. Μανόλης Κορρές.
«Θα έλεγα ότι κυρίως στα ποιήματα αποτυπώνονται όχι μόνο ιδέες και αφηρημένες, προφανώς, έννοιες αλλά εικόνες. Και αν δεν ήταν έτσι, δεν θα μπορούσε να γίνει και μια, ας το πούμε, απεικόνιση ορισμένων απ’ αυτές με τα μέσα του σχεδίου, χαρτί δηλαδή και μολύβι ή μελάνι. Και βέβαια πρέπει να πούμε –επειδή λέγεται συχνά– ότι μία εικόνα χίλιες λέξεις –αυτό βέβαια δεν είναι κινέζικο, όπως όλα εδώ στη Δύση τα αποδίδουν στους Κινέζους έτσι αορίστως– ανήκε και αυτό στον Ντιντερό, όταν ετοίμαζε τη μεγάλη εκδοτική εποποιία της Encyclopedie μαζί τον Ντ′ Αλαμπέρ, αλλά εγώ το παραφράσσω λέγοντας: αν μια εικόνα είναι χίλιες λέξεις, κάθε λέξη μπορεί να είναι χίλιες εικόνες. Και έτσι μέσα στην ποίηση υπάρχουν –τι άλλο– και εικόνες, πολλές εικόνες. Έτσι δεν είναι και κανένα κατόρθωμα να πάρει κανείς το μολύβι και να σχεδιάσει. Στην πραγματικότητα δεν ξέρει τι να πρωτοκάνει διότι κάθε λέξη, όπως είπα, οδηγεί σε πολλές διαφορετικές εικόνες.
Εκείνη τη στιγμή λοιπόν και στα περιθώρια του λιγοστού μου χρόνου –φυσικά όπως κάθε φορά που είσαι μπροστά σε ένα τέτοιο δίλημμα, παρελαύνουν αυτά που συνήθως σου έχουν αφήσει ένα αποτύπωμα, μια εντύπωση– θυμήθηκα το πιο μινιμαλιστικό απ’ όλα: του Σημηριώτη τη μετάφραση των έργων, ποιημάτων του Έντγκαρ Άλαν Πόε, τα οποία είναι –ποιος δεν τα ξέρει– έμμετρα και η μετάφραση είναι επίσης έμμετρη. Με δυσκολία διότι οι αγγλικές λέξεις είναι συντομότερες, μονοσύλλαβες, δισύλλαβες το πολύ, και οι ελληνικές είναι πολυσύλλαβες. Είναι εξαιρετική αυτή η μετάφραση από τον ίδιο τον Σημηριώτη, και τα σχέδια που έκανε ο ίδιος. Είναι πολύ σπάνιο να έχουμε τον ποιητή, ο οποίος ταυτοχρόνως έχει και το χάρισμα του σχεδίου.
Έτσι λοιπόν, από τότε που ήμουν πολύ νέος, αυτό με είχε εντυπωσιάσει. Φυσικά δεν κατάφερα κάτι παρόμοιο αλλά ούτε, ευτυχώς, παρασύρθηκα και στην πλευρά του Γκιστάβ Ντορέ που εικονογράφησε τη Θεία Κωμωδία με πολύ αναλυτικούς πίνακες. Έπρεπε κάπου ανάμεσα να μείνω, που είναι και πιο εύκολο. Οπότε, έτσι έχει το πράγμα και μπορώ να σας πω δυο λόγια για τα σχέδια.
Το πιο απαιτητικό είναι στο τέλος, βλέπετε, όλο αυτό που λέγεται «Η ανώνυμη λίμνη». Και είναι πολύ απαιτητικό, περίπου το ήμισυ του περιεχομένου σε λέξεις και δυνατές, ας πούμε, εικόνες. Συντίθεται σ’ αυτή τη σελίδα, δεξιά από τους στίχους της Λέλης.
Και μετά, στο εξώφυλλο, είναι κάτι λιγοστό, το οποίο έρχεται βέβαια πάλι από ένα ποίημα, την «Αθήνα». Αθήνα-Αθηνά, ελαία, κλάδος ελαίας. Είναι πολύ απλό αλλά έχει τόσο πολλές συμπαραδηλώσεις. Δεν θα ήθελα να αναφερθώ στις ελληνικές, γιατί όλοι τις ξέρουμε εδώ στην Ελλάδα.
Η ελαία και ο κλάδος, όλα αυτά, αλλά και στη Βίβλο. Αλλά σκέφτομαι τοιχογραφίες στην Αίγυπτο την εποχή του Αχενατών, όπου δείχνει ακριβώς αυτό το είδος κλάδου ελαίας κι από πάνω τις ακτίνες του ήλιου, οι οποίες συμβολίζονται πάντα με γραμμές οι οποίες έρχονται από πάνω αριστερά, κατεβαίνουν προς τα κάτω δεξιά και οι οποίες αυτές γραμμές στο άκρον μεταμορφώνονται, σωματοποιούνται, και δεν είναι άλλο από μικρά χεράκια που χαϊδεύουν, και χαϊδεύουν τον κλάδο της ελαίας.
Ο Αχενατών ήταν ποιητής επίσης, ήταν για πολύ λίγο καιρό στην εξουσία και τόλμησε να αμφισβητήσει το πολυχρηστικό σύστημα της φαραωνικής Αιγύπτου. Και βέβαια, βλέπετε και το πλοίο με τη σκιά του. Βέβαια εκεί οι εικόνες ήταν πολύ ζωντανές, πολύ δυνατές από τους στίχους της Λέλης που διάβασα, ώστε αυτό βγήκε αβίαστα.
Φυσικά πίσω υπάρχουν αναμνήσεις από τον Άνσεντ, τον Αμούντσεν, τον Αντρέ και άλλους εξερευνητές. Πολλοί από αυτούς χάθηκαν και δεν επέστρεψαν ποτέ. Και χειρότερα θα ήταν, νομίζω, αν θέλαμε να μιλήσουμε για το υπερθετικόν της αυτοθυσίας, ο Μπέρινγκ –Βερίγγειος, ποιος δεν ξέρει τον Βερίγγειο–, τα στενά που συνδέουν τα νερά του Ειρηνικού με τον Βόρειο Ωκεανό. Ίσως δεν ξέρετε ότι ο Μπέρινγκ έζησε τον 18ο αιώνα, ήταν Δανός αλλά δούλεψε για τη Ρωσία, την τσαρική Ρωσία. Αφού δεν του έδινε η Δανία τα ποσά που ζητούσε από τον θρόνο για τρία πλοία με τα οποία θα εξερευνούσε τον Βόρειο Ωκεανό, αλλαξοπίστησε –να το πούμε έτσι–, έστρεψε την πλάτη στην πατρίδα του, άλλαξε πατρίδα και προσέφερε υπηρεσίες στον Τσάρο.
Το όνομά του δόθηκε αργότερα. Και πολύ αργότερα βρέθηκαν από Ρώσους εξερευνητές τα κατάλοιπα αυτά που σήμερα λέγονται το «μαύρο κουτί», διακόσια χρόνια μετά, και δημοσιεύτηκαν από μια ομάδα επιστημόνων, Δανών και Ρώσων, της Ρωσικής Ακαδημίας Επιστημών, κι έτσι έχουμε μάθει τι συνέβη τότε. Άρα σ’ αυτή τη Θάλασσα του Λάπτεφ, στην οποία ίσως έφτασε ο Μπέρινγκ –μάλλον δεν έφτασε, αλλά προς τα κει θα πήγαινε–, είναι ανατριχιαστική η ηρεμία, που πάλι παραπέμπει σε έναν άλλον ποιητή, θα έλεγα τον Έντγκαρ Άλαν Πόε, αλλά στο πεζό του, «Άρθουρ Γκόρντον Πιμ».
Η αλλόκοτη αυτή αφήγηση του Άρθουρ Γκόρντον Πιμ, που περιγράφει τον Νότο, την άλλη άκρη του πλανήτη, περιγράφει την απόλυτη ακινησία της ατμόσφαιρας, μια παγωμένη ατμόσφαιρα, κρύα, όλα λευκά και νεκρικά. Έτσι είναι στην άκρη της Γης στις βόρειες εσχατιές και τις νότιες. Οπότε, έτσι είναι αυτή η εικόνα...
Δεν θα σας πω για όλες τις εικόνες. Να, εδώ για την Ινδία, αυτό είναι ένα πολύ απλό και εύκολο, μ’ ένα χαρτονάκι κόψιμο, μετά με το μολυβάκι, δεν είναι άλλο από την πύλη προς τη Στούπα Σάντσι, που είναι το αρχαιότερο λίθινο μνημείο της Ινδίας. Ινδία... Όλοι λέμε πανάρχαια, πανάρχαια, πανάρχαια, αλλά αν αναζητήσετε μνημεία, το αρχαιότερο μνημείο της έγινε 200 χρόνια μετά τον Παρθενώνα! Αυτά που λέμε τώρα για χιλιάδες και χιλιάδες χρόνια είναι περισσότερο αυτή η φαντασία που έχουμε στη Δύση για καθετί στη Ανατολή. Εν πάση περιπτώσει, αυτό είναι το παλιότερο πέτρινο μνημείο τους. Είχαν μεγάλο πολιτισμό και πιο πριν, αλλά ήταν ξύλινα, κι έτσι το πέτρινο μνημείο στην πραγματικότητα διασώζει, στις μορφές του, τις λεπτομέρειες της ανεπιστρεπτί χαμένης αρχιτεκτονικής της Ινδίας.
Πάντως, η πύλη πάντοτε είναι συμβολική, είναι το σημείο εκείνο της μετάβασης, πριν είμαστε πριν και μετά είμαστε μετά, σε όλα τα επίπεδα, θα έλεγα, μετάβασης. Κι έτσι η Λέλη με αυτό το ποίημα με παρέσυρε προς την Ινδία και φαντάστηκα αυτό το πέρασμα και, τι καλύτερα, μια πόρτα, μια πύλη, με αυτό τον απλό τρόπο.
Δεν θέλω να σας κουράσω περισσότερο. Φαντάζομαι κι άλλες εικόνες μπορούν να παραχθούν από μια ανάγνωση των ποιημάτων της Λέλης και την ευχαριστώ που μου έδωσε μέσω αυτού του έργου της την ευκαιρία να ξαναβρεθούμε και να τα λέμε και να ανταλλάσσουμε σκέψεις. Αυτό ήταν ένα πάρα πολύ ωραίο μέρος της συνεργασίας μας.».