Ως φοιτητής στο Πανεπιστήμιο Αθηνών πήγαινα σε ένα κεντρικό φροντιστήριο Αγγλικών στο οποίο κάποια χρόνια είχαμε Άγγλους καθηγητές. Μας ρώτησε ένας καθηγητής λοιπόν ποια ήταν η αγαπημένη μας ταινία. Έδραξα την ευκαιρία να του απαντήσω «The decline and fall of the British Empire», δηλαδή η κάθοδος και η πτώση της Βρετανικής Αυτοκρατορίας (μία ταινία που βέβαια ήταν αποκύημα της φαντασίας μου). Σας διαβεβαιώ ότι δεν του άρεσε το κακεντρεχές χιούμορ μου και έκανε μια γκριμάτσα που ταίριαζε με το γνωστό Βρετανικό φλέγμα. Επειδή ήταν εποχή Μελίνας, σε κάποια άλλη φάση συζητούσαμε με τον ίδιο για τα αγάλματα του Παρθενώνα. Η άποψη του Άγγλου καθηγητή Αγγλικών ήταν ο τρόπος που πρέπει να τα ζητήσουμε είναι σημαντικός. Μας είπε, πρέπει να πείτε «ευχαριστούμε που τα διασώσατε και τα προσέχατε τόσα χρόνια, και παρακαλούμε να τα επιστρέψετε τώρα που μπορούμε πλέον να τα προσέχουμε και να τα αναδεικνύουμε εμείς».
Κάποια φορά που πήγα στο Λονδίνο από Αμερική για Χριστούγεννα με την κόρη μου, ενθουσιάστηκε η μικρή από την νεοκλασική αρχιτεκτονική (που βέβαια έχει ακολουθηθεί σε πολλές άλλες μητροπόλεις) και αναφώνησε σε κάποια στιγμή «το Λονδίνο είναι πιο Ελληνικό από την Αθήνα!» Ευτυχώς που ήταν μαζί μου όταν επισκεφθήκαμε το Βρετανικό Μουσείο γιατί ήμουν έτοιμος να εκραγώ, όπως και όταν βρήκα τον τάφο του Μοροζίνη στη Βενετία, όπου η μικρή αλλά σοφή κόρη μου ήταν πάλι μαζί να με σώσει.
Τι θέλω να πω με τα ανωτέρω. Η Βρετανία δεν έχει ουσιαστική ιστορία πριν τον 11ο αιώνα. Αλλά μετά έγινε μια μεγάλη αυτοκρατορία που έκανε ότι ήθελε. Το γεγονός ότι δεν είναι πλέον δεν μπορεί να το ξεπεράσει και συμπεριφέρεται σε ένα βαθμό αποικιοκρατικά. Κάποιοι Αγγλοσάξονες ήταν αρχαιολάτρες προς τιμήν τους, και κάποιοι ήταν αρχαιογδάρτες και πλιατσικολόγοι. Κάποιοι ήταν και τα δύο. Αναγνωρίζουν πάντως ότι οφείλουν πολλά στο λίκνο του Δυτικού Πολιτισμού, την Ελλάδα. Οι Έλληνες είναι οι αριστοκράτες της ιστορίας, και το ξέρουν. Οι Αγγλοσάξονες είναι οι νεόπλουτοι της ιστορίας, και δεν το ξέρουν. Όποιος έχει επισκεφθεί το Βρετανικό Μουσείο θα έχει δει το μαγαζί με τα αγάλματα απέναντι που λέγεται «It’s All Greek”.
Για το θέμα έχω ξαναγράψει γιατί είμαι αρχαιολάτρης και λάτρης του πολιτισμού μας. Βλέπε, «Δεν είναι μόνο τα «Ελγίνεια»». Αν με ρωτήσετε τι θα ήθελα πραγματικά να ήμουν στη ζωή μου, η απάντηση είναι αρχαιολόγος. Κάθομαι και χαζεύω τα λαξεμένα μάρμαρα και απορώ με τα επιτεύγματα των προγόνων μας. Και τσαντίζομαι όταν πάω στο Βατικανό και βλέπω εντυπωσιακά αντίγραφα πολύπλοκων και περίτεχνων αρχαίων Ελληνικών αγαλμάτων, και απορώ τι έγιναν τα πρωτότυπα. Και εκνευρίζομαι σφόδρα με την Οθωμανική κατοχή που μας στέρησε και την Αναγέννηση και το Διαφωτισμό.
Το επιχείρημα της Μόνα Λίζα του κ. Πρωθυπουργού ήταν ισχυρό και εντυπωσιακό (δηλαδή, δεν κόβεται στα δύο). Και ήταν σε παραλληλισμό με το μωρό για το οποίο ο σοφός Σολομώντας έπρεπε να βρει τρόπο να ανακαλύψει την πραγματική μητέρα. Είπε λοιπόν να κοπεί το μωρό στα δύο με τη σπάθα, οπότε η πραγματική μητέρα αναφώνησε καλύτερα να το πάρει η άλλη παρά να κοπεί το μωρό μου στα δύο. Δεν είμαι όμως τόσο σίγουρος για τη δημόσια επίσημη τοποθέτηση του κ. Πρωθυπουργού περί κλοπής.
Η ψυχολογία του κλέφτη γενικώς είναι «γιατί αυτός και όχι εγώ» και «αν τα πρόσεχε, δεν θα μπορούσα να του τα κλέψω». Και τα δύο κάνουν τον κλέφτη να αισθάνεται καλύτερα με τον εαυτό του. Επίσης αισθάνεται καλύτερα ως αλτρουιστής και διασώστης, ιδίως όταν πρόκειται για έργα τέχνης και πολιτιστικής κληρονομιάς.
Λίγη περισσότερη διπλωματία δεν βλάπτει. Όταν είδα ότι ο κ. Πρωθυπουργός ήγειρε δημόσια το θέμα πάλι ευρισκόμενος στην Αγγλία είπα μέσα μου «ωχ», απλά και μόνο επειδή γνωρίζω την Αγγλοσαξονική νοοτροπία. Φαντάζομαι ο κ. Σούνακ, ο οποίος έχει πάμπολλα άλλα προβλήματα να αντιμετωπίσει, είπε «άντε πάλι τα ίδια». Και πιθανώς να είχε απαιτηθεί να μην συζητηθεί το θέμα δημόσια, παρά τις διαψεύσεις. Τώρα μπορεί ο ντόρος να στρέψει όντως περισσότερο την κοινή γνώμη στη Βρετανία. Αλλά η κίνηση αυτή ήταν μια ζαριά.
Ο Αμερικανοσπουδαγμένος κ. Πρωθυπουργός ξέρει από Αγγλοσαξονική νοοτροπία. Εκπλήσσομαι λοιπόν που αυτό συνέβη την ώρα που υπάρχει κάποια πρόοδος στο βάθος του τούνελ με το ίδιο το Βρετανικό Μουσείο. Η πολιτική οξυδέρκεια επιτάσσει να μην κάνεις δημόσιες τοποθετήσεις όταν υπάρχει κάποια σχετική πρόοδος στις διαπραγματεύσεις. Αυτά τα λέω καλοπροαίρετα γιατί στρατηγικά λάθη στη συγκεκριμένη περίπτωση μπορούν να αποβούν μοιραία για τα πολιτιστικά επιτεύγματά μας. Και μην ξεχνάμε ότι η Τουρκία ζητάει Eurofighter αυτή τη στιγμή, την ώρα που Άγγλοι, Ισπανοί και Γερμανοί δεν είναι και από τους πιο ένθερμους φίλους μας.
Το άλλο που μπορεί να κάνει ο κ. Πρωθυπουργός είναι να παίρνει την κόρη του μαζί του σε τέτοιες περιπτώσεις. Μπορεί να τον συγκρατήσει όπως συγκρατεί και μένα η δική μου.
* Ο Φάνης Τσουλουχάς, tsoulouhas.eu, είναι Καθηγητής Οικονομικών στο Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνιας, Μερσέντ. Αυτό το άρθρο περιέχει αυστηρά προσωπικές απόψεις που δεν αντιπροσωπεύουν το Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνιας.