Ο “δαίμων” των αρχαίων Ελλήνων δεν είχε καμία απολύτως σχέση με αυτό που σήμερα αντιλαμβανόμαστε, ο διάβολος άλλωστε δεν είχε ακόμα εφευρεθεί! Ο “δαίμων εαυτού” ήταν η θεότητα που ζούσε μέσα στον άνθρωπο για την ευημερία και την πρόοδό του, αυτό που σήμερα θα ονομάζαμε “φύλακα – άγγελο”, αν και περισσότερο ταυτιζόταν μάλλον με τη συνείδηση και, σε μια διασταλτική ερμηνεία, αυτό που θεωρούνταν σωστό για τον καθένα.
Κι αν τον καιρό εκείνο ο άνθρωπος έπραττε ελεύθερα κατά το δαίμονα εαυτού, στις μέρες μας η πολιτική ορθότητα, το φορτικό κριτήριο της κοινωνικής ανέλιξης και οι διαρκώς αυξανόμενες απαιτήσεις εξειδίκευσης και απόκτησης ακαδημαϊκών προσόντων, φαίνεται πως αγνοούν δραματικά τον μέσα μας δαίμονα! Το επιβαλλόμενο σιωπητήριο της συνείδησης είναι πια ο κανόνας μέσα σ’ έναν κόσμο που αδυνατεί να αντιληφθεί πως η απληστία τής κοινωνικής καταξίωσης, η προερχόμενη από τον θεσμοθετημένα πια έντονο ανταγωνισμό, ούτε είναι, ούτε ποτέ υπήρξε φυσική επιταγή.
Το «ανάστημα» κάθε εποχής ενδεχομένως να διακρίνεται, αλλά και να κρίνεται, από το επίπεδο της ωριμότητας της κοινωνίας και της ικανότητάς της να διασφαλίσει τη δια-χρονική της συνέχεια. Πρωτεύοντα ρόλο για την ικανοποίηση αυτής της συνθήκης αποτελεί η δυνατότητα μετατροπής των πολιτικών και κοινωνικών στοχεύσεων σε πρότυπα, τα οποία, απαλλαγμένα από ψευδαισθήσεις και υποκατάστατα, εγχέονται στον ψυχικό και πνευματικό κόσμο των νέων ανθρώπων.
Στο σύγχρονο απαιτητικό γίγνεσθαι του παγκοσμιοποιημένου μας πλανήτη όμως, το υπάρχειν και το ζειν ως παιδί και ως έφηβος θυσιάζεται στο βωμό της ”πολεμικής” προετοιμασίας τού κυρίαρχου πλέον και αγχώδους ανταγωνιστικού αύριο, το οποίο δυστυχώς έχει εν τοις πράγμασι μετατρέψει τη νέα γενιά σε εργαλείο οικονομικής ωφελημοθηρίας. Τα παιδιά του καιρού μας γεννιούνται ενήλικες!
Οι νέοι δεν μπορούν να αντιληφθούν σε εμπειρικό επίπεδο τι σημαίνει ανεμελιά, φιλία κι έρωτας, καθόσον δεν έχουν διαθέσιμο χρόνο για να το κατανοήσουν βιωματικά, κυρίως επειδή η πραγμάτωση της απόκτησης πιστοποιημένων γνώσεων και δεξιοτήτων έχει γίνει αυτοσκοπός τους μα και αυτοσκοπός τής ίδιας κοινωνίας.
Ακόμα και το εκπαιδευτικό σύστημα, παρασυρμένο από την έμμισθη πολιτική υποταγή στις απαιτήσεις τής εντατικοποίησης της παραγωγής και της κατανάλωσης, ασφυκτιά μην μπορώντας να ακολουθήσει τον παράλογο ρυθμό τής επικίνδυνης αδιαφορίας για την ποιότητα και την ανθρωποκεντρική θεώρηση των πραγμάτων.
Η κοινωνία μοιάζει να αδιαφορεί πια για τη συναισθηματική οντότητα παιδιών κι εφήβων σερβίροντάς τους ελεγχόμενα συναισθήματα ανικανοποίητων απαιτήσεων και υστέρησης έναντι του ανταγωνισμού των συνομηλίκων τους, συναισθήματα τα οποία αυτοτροφοδοτούν το εξοντωτικό άγχος της ήδη απαιτητικής και επιβαρυμένης καθημερινότητάς τους.
Το ρητόρευμα της προσωπικής επιτυχίας (με κάθε κόστος) είναι το κυρίαρχο ζητούμενο της εποχής. Η αποτυχία απαγορεύεται να επισυμβεί ούτε καν ως μάθημα ζωής. Η συνειδητή ζωή ενός παιδιού μοιάζει στην εποχή μας σαν ένας μονόδρομος υπερβατικής υστερίας, αποκομμένος από τις σοβαρές αισθητηριακές αντιλήψεις της σκέψης, της λογικής αλλά και της παιδικής - εφηβικής αθωότητας.
Η εμπέδωση και η πιστοποίηση της γνώσης υποκαθιστούν την πραγματικότητα της ζωής και της κοινωνικής αλληλεπίδρασης με αποτέλεσμα να επιφέρουν μια τραγικά ακατάσχετη μοναχικότητα. Διότι είναι άλλο πράγμα να κατανοήσει κανείς θεωρητικά τι εστί παιδική και εφηβική ηλικία κι άλλο να τη γνωρίσει βιώνοντάς τη, με τα θετικά και τα αρνητικά της.
Η απουσία τού παιδικού βιώματος, όπως αυτό πραγματικά εκ της φύσεως είναι προσδιορισμένο για να ολοκληρωθεί η προσωπικότητα κάθε ανθρώπου, δημιουργεί ψυχολογικά κενά που οδηγούν τελικά στην παρακμή τής ίδιας της συνείδησης. Κι επειδή κανένα παιδί δεν μπορεί να υπερασπίσει τον εαυτό του απέναντι στην πανίσχυρη αποφασιστική αρμοδιότητα (και ικανότητα) της πολιτικής, δεν χωρά αποποίηση ευθύνης των ενηλίκων. Αν μη τι άλλο, ας δώσουμε στα παιδιά και τους εφήβους αυτό που δικαιωματικά τους ανήκει και τους το έχουμε καταληστέψει. Το δικαίωμα να πράττουν κατά το δαίμονα εαυτού, έστω κι αν τούτο στις μέρες είναι… δαιμονοποιημένο!
***
Κώστας Θερμογιάννης