Όταν σκεφτόμαστε το πορτοκάλι, το μυαλό μας συνήθως πηγαίνει σε ένα φρούτο με γλυκιά και ζουμερή σάρκα, που έχει το χαρακτηριστικό πορτοκαλί χρώμα του, όπως υποδηλώνει το όνομά του. Είναι ένα φρούτο που καταναλώνεται σε όλο τον κόσμο και αποτελεί τον πιο διαδεδομένο χυμό διεθνώς.
Ωστόσο, τα πορτοκάλια δεν ήταν πάντα τόσο ευρέως διαδεδομένα ή τόσο γνωστά με την εικόνα που έχουμε σήμερα. Στην πραγματικότητα, τα πορτοκάλια που γνωρίζουμε είναι το αποτέλεσμα πολλών αιώνων καλλιέργειας και προσεκτικής επιλογής για την παραγωγή της μορφής τους, όπως την ξέρουμε σήμερα.
Η προέλευση των πορτοκαλιών
Τα πορτοκάλια, όπως και όλα τα εσπεριδοειδή, προέρχονται από τις περιοχές στους νοτιοανατολικούς πρόποδες των Ιμαλαΐων. Σύμφωνα με αναλύσεις DNA, τα πρώτα εσπεριδοειδή εμφανίστηκαν εκεί περίπου 8 εκατομμύρια χρόνια πριν. Από εκεί διαδόθηκαν στην ινδική χερσόνησο και αργότερα στη νοτιοκεντρική Κίνα.
Αυτά τα πρώτα εσπεριδοειδή, όμως, δεν έμοιαζαν καθόλου με τα πορτοκάλια που γνωρίζουμε σήμερα. Ήταν μικρότερα, συχνά πικρά, και παρουσίαζαν ποικιλία σε σχήματα και χρώματα, με εξογκώματα στην εξωτερική τους επιφάνεια. Κάποια ήταν κίτρινα και έμοιαζαν με το σύγχρονο κίτρο, ενώ άλλα είχαν μεγάλες πράσινες φλούδες και θύμιζαν το σύγχρονο πομέλο, γνωστό και ως φράπα.
Όλα τα σύγχρονα εσπεριδοειδή που καταναλώνουμε σήμερα – πορτοκάλια, λεμόνια, λάιμ και γκρέιπφρουτ – είναι απόγονοι μιας μικρής ομάδας αρχαίων ειδών: του κίτρου, του πομέλο και του μανταρινιού, τα οποία προέρχονται από τη Νότια και Ανατολική Ασία.
Το γλυκό πορτοκάλι που γνωρίζουμε και καταναλώνουμε, το οποίο αποτελεί περίπου το 70% της παγκόσμιας παραγωγής πορτοκαλιών, είναι το αποτέλεσμα διασταύρωσης του αρχαίου πομέλο – ενός μεγάλου φρούτου με παχύ φλοιό, συνήθως ανοιχτό πράσινου ή κίτρινου χρώματος – και των αρχαίων μανταρινιών, που τότε ήταν μόλις λίγο μεγαλύτερα από τις ελιές.
Αυτό το πρώτο υβρίδιο, όμως, διαφέρει σημαντικά από τα πορτοκάλια που καταναλώνουμε σήμερα.
Καλλιέργεια και επιλεκτική «αναπαραγωγή»
Τα σύγχρονα πορτοκάλια είναι το αποτέλεσμα χιλιετηρίδων επιλεκτικής καλλιέργειας και αναπαραγωγής. Τα πρώιμα πορτοκάλια δεν είχαν την ομοιομορφία που γνωρίζουμε σήμερα και πιθανότατα ήταν μικρότερα, με πιο χαλαρή φλούδα και εξογκώματα.
Η γεύση τους θα μπορούσε να κυμαίνεται από πικρή έως γλυκιά, ή να είναι κάτι ενδιάμεσο. Η πρώτη αναφορά σε γλυκό πορτοκάλι εμφανίζεται στην κινεζική λογοτεχνία γύρω στο 314 π.Χ.
Όσον αφορά το χρώμα, τα πρώτα πορτοκάλια δεν ήταν πάντα πορτοκαλί, καθώς οι αποχρώσεις τους κυμαίνονταν από ανοιχτό κίτρινο μέχρι πράσινο. Μάλιστα, πολλά πορτοκάλια σήμερα παραμένουν πράσινα ακόμα και όταν είναι ώριμα, ειδικά σε θερμότερα κλίματα, καθώς το χρώμα τους εξαρτάται από τη θερμοκρασία και το περιβάλλον, όχι μόνο από την ωριμότητα.
Τα πορτοκάλια παίρνουν το χαρακτηριστικό πορτοκαλί τους χρώμα όταν εκτίθενται στο κρύο, και ορισμένα πορτοκάλια από θερμότερα κλίματα συλλέγονται όταν είναι πράσινα και υποβάλλονται σε επεξεργασία με αιθυλένιο για να αποκτήσουν το πορτοκαλί τους χρώμα, μια διαδικασία που ονομάζεται αποχρωματισμός.
Πορτοκαλί ...πορτοκάλια
Μέχρι τον 11ο αιώνα, τα πορτοκάλια καλλιεργούνταν στη Νότια Ευρώπη, αν και είχαν πικρή γεύση και χρησιμοποιούνταν κυρίως για ιατρικούς σκοπούς. Τα γλυκά πορτοκάλια, όπως τα γνωρίζουμε σήμερα, έφτασαν στην Ευρώπη τον 16ο αιώνα.
Αυτά τα γλυκά πορτοκάλια γρήγορα απέκτησαν δημοτικότητα, οδηγώντας σε εκτεταμένα προγράμματα αναπαραγωγής και καλλιέργειας, που μεταμόρφωσαν το πορτοκάλι σε μια πιο σύγχρονη και ομοιόμορφη μορφή. Ωστόσο, ακόμα και τότε, τα πορτοκάλια δεν ήταν απαραίτητα τόσο μεγάλα, ομοιόμορφα ή έντονα πορτοκαλί όπως τα γνωρίζουμε σήμερα, αλλά ήταν ήδη αναγνωρίσιμα.
Υπάρχουν πολλές αποδείξεις για την παρουσία των πορτοκαλιών στην τέχνη από τον 16ο αιώνα και μετά, όπως φαίνεται σε πίνακες διακεκριμένων καλλιτεχνών. Για παράδειγμα, ο πίνακας «Χειμώνας» του Τζουζέπε Αρκιμπόλντο (1563), το έργο «Ποτήρι κρασιού και ένα μπολ με φρούτα» του Βίλεμ Καλφ (1663), η «Νεκρή φύση με λεμόνια και πορτοκάλια» του Λουίς Μελέντεθ (περίπου 1760) και η «Νεκρή φύση με καλάθι και έξι πορτοκάλια» του Βίνσεντ Βαν Γκογκ (1888) είναι μόνο μερικά παραδείγματα.
Η λέξη «πορτοκάλι» αρχικά χρησιμοποιήθηκε για να περιγράψει το φρούτο και αργότερα το χρώμα. Προέρχεται από την παλαιά γαλλική λέξη pomme d’orenge, η οποία με τη σειρά της πιστεύεται ότι έχει τις ρίζες της στη σανσκριτική λέξη nāraṅga, μέσω της περσικής και αραβικής γλώσσας (γι′ αυτό και η ισπανική λέξη για το πορτοκάλι είναι naranja).
Η χρήση του όρου «πορτοκαλί» για να περιγράψει το χρώμα άρχισε να καταγράφεται στα αγγλικά τον 16ο αιώνα, δηλαδή αρκετούς αιώνες αφότου οι άνθρωποι άρχισαν να καταναλώνουν τα πορτοκάλια.
Πηγή: History Facts