“Η αυτοπεποίθηση είναι σιωπηλή! Η ανασφάλεια κάνει θόρυβο!” (Διαδίκτυο).
Όλοι ως μαθητές είχαμε την συμπάθειά μας σε κάποια μαθήματα ή ενότητες, όπως στα Μαθηματικά ή στα Αρχαία Ελληνικά. Δίπλα στην συμπάθεια, όμως, υπήρχαν και κάποιες ενότητες-γνωστικά αντικείμενα που λειτουργούσαν ως εφιάλτες στον ανθρώπινο-νεανικό νου και ψυχισμό.
Από τα Αρχαία Ελληνικά πολλοί είναι αυτοί που θυμούνται με τρόμο κάποιους συντακτικούς ή γραμματικούς τύπους, όπως: Την δοτική αντικειμενική, την ευκτική του πλαγίου λόγου ή τους αρχικούς χρόνους κάποιου πολυθεματικού-ανώμαλου ρήματος (φέρω, οίσω, ήνεγκον, ενήνοχα ).
Οι Μαθηματικές Σταθερές
Από τα Μαθηματικά, αν και είχα εξαίρετους μαθηματικούς, εκείνα τα στοιχεία που ακόμη στροβιλίζουν στην μνήμη μου, δεκαετίες τώρα, είναι: Οι Γεωμετρικοί Τόποι και οι Μαθηματικές Σταθερές. Οι τελευταίες, όσο και τις απωθούσα, αυτές ως Ερινύες με κυνηγούσαν όχι για να με εκδικηθούν αλλά για να συμφιλιωθούν μαζί μου, γιατί είχαν πολλά να με διδάξουν. Κι αυτό γιατί τις χρησιμοποιώ πολλές φορές στα γραπτά μου κείμενα ως όρο, έστω και κάπως μεταφορικά (Σταθερά Σημεία Αναφοράς).
Η σταθερά π(pi) δεν έχει συγκινήσει μόνον τους μαθηματικούς, δεν έχει τρομάξει μόνον τα νεανικά-μαθητικά μυαλά, αλλά ενθουσίασε και πολλούς απλούς ανθρώπους που προσπαθούν ακόμη να κατανοήσουν το περιεχόμενό της, αλλά και το μυστήριο της αρμονίας που κρύβει μέσα της ως η πιο βασική σταθερά της ζωής μας και του σύμπαντος. Δεν είναι τυχαίο πως αυτή η σταθερά έχει και την δική της γιορτή (24 Μαρτίου, π=3,14).
“Αεί ο Θεός ο Μέγας γεωμετρεί, το κύκλου μήκος ίνα ορίση διαμέτρω, παρήγαγεν αριθμόν απέραντον, και ον, φευ, ουδέποτε όλον θνητοί θα εύρωσιν”
(Ν.Χατζηδάκης).
Μπορεί οι Μαθηματικοί να αδυνατούν να προσδιορίσουν με απόλυτη ακρίβεια την τιμή της σταθεράς του “π”(pi), ωστόσο στην ψυχολογία ο όρος-με την γενικότερη σημασία της σταθεράς- είναι γνωστός και σε μένα πολύ αγαπητός στην καταγραφή της προσπάθειας των εφήβων να δομήσουν την ταυτότητά τους και να απαλλαγούν από το ψυχοβόρο συναίσθημα της ανασφάλειας. Γενικότερα η έννοια της “σταθεράς” κυριαρχεί και λειτουργεί σύμφωνα με τις επιταγές του νόμου της ομοιόστασης ( Αχ! πώς με εκδικείται και η Χημεία,που δυσκολεύτηκα να την καταλάβω ως μαθητής…)
Οι Ψυχολογικές Σταθερές
Κάθε άτομο ή κοινωνία αναζητά την ισορροπία που θεμελιώνεται πάνω στα σταθερά σημεία. Οι διαχρονικές αξίες, οι ιδεολογίες και τα οράματα αποτελούν το σώμα των σταθερών σημείων αναφοράς για τους νέους. Αυτά χαρίζουν το αίσθημα της βεβαιότητας, της σιγουριάς και της δύναμης. Οπλίζουν το νέο με αισιοδοξία για το παρόν και το μέλλον. Τα σταθερά σημεία αναφοράς λειτουργούν ως το ριζικό σύστημά του. Αρκεί, όμως να μην γίνει φυλακή.
“Πρόσεχε μονάχα οι ρίζες σου μη γίνουν αλυσίδες”.
Ωστόσο στις μέρες μας έντονο είναι το αίσθημα υποχώρησης των ηθικών αξιών, έκπτωσης των ιδεολογιών και απουσίας των οραμάτων. Οι διαπιστώσεις αυτές αισθητοποιούν με τον πιο δραματικό τρόπο την αποδόμηση των σταθερών σημείων αναφοράς. Δημιουργείται, έτσι, ένα κενό μέσα στο οποίο οι νέοι βιώνουν την απογοήτευση, την απελπισία και την απόγνωση. Κατακλύζονται από αισθήματα αβεβαιότητας και ανασφάλειας και βυθίζονται στα αδιέξοδα του φόβου για το αύριο.
Η εσωτερική ανισορροπία μετασχηματίζεται σε αγωνία για το σήμερα και σε απογοήτευση από την έλλειψη προοπτικής ενός καλύτερου μέλλοντος και κόσμου. Μπορεί τα σταθερά σημεία αναφοράς (ηθικές αξίες, ιδεολογίες, οράματα),να μην εξασφαλίζουν για το νέο τις προϋποθέσεις μιας πλούσιας υλικής διαβίωσης, παρέχουν, όμως, όλα εκείνα τα εχέγγυα για την βίωση θετικών συναισθημάτων, όπως της σιγουριάς, της δύναμης και της αυτοεκτίμησης.
Ωστόσο, όταν αυτά εκλείπουν ο νέος αναζητά εναγωνίως διεξόδους σε χώρους και μέσα που του υπόσχονται-χαρίζουν μία φασματική ελευθερία. Έτσι επιβεβαιώνεται πως η αποδόμηση των παραδοσιακών σταθερών σημείων τρέφει και συντηρεί το αίσθημα της αβεβαιότητας για το σήμερα και του φόβου-αγωνίας για το αύριο.
“Μην κοιτάς ποτέ κάτω για να ελέγξεις το έδαφος, πριν κάνεις το επόμενο βήμα. Μόνο εκείνος που κρατά σταθερά τα μάτια του στον μακρινό ορίζοντα, θα βρει τον σωστό δρόμο”
(Θυμόσοφη ρήση).
Επιμύθιον
Μπορεί η σταθερότητα να δημιουργεί ένα κλίμα ασφάλειας, ωστόσο συνιστά και μέγιστο κίνδυνο όταν μάς εγκλωβίζει στην στασιμότητα και μάς καθιστά καχύποπτους σε κάθε προοπτική αλλαγής και εξέλιξης. Κι αυτό γιατί η αλλαγή δεν είναι κατ ανάγκην και το αντίθετο της σταθερότητας. Η αλλαγή των εποχών και ο κύκλος των δέντρων είναι το χαρακτηριστικότερο παράδειγμα για την σχέση σταθερότητας και αλλαγής. Αντίδοτο στον φόβο της αλλαγής είναι η προσαρμοστικότητα που συνθέτει και τις δύο καταστάσεις.
“ Ό,τι δεν εξελίσσεται παύει να υπάρχει” (Δαρβίνος).
Όπως, βέβαια, η αλλαγή και η εξέλιξη δεν είναι συνώνυμα της αστάθειας, άλλο τόσο και η σταθερότητα δεν είναι ταυτόσημη με την στασιμότητα. Κι αυτό γιατί άλλους η αστάθεια τους κινητοποιεί και τους κρατά σε εγρήγορση κι άλλους τους τρομάζει ο βάλτος της σιγουριάς που επωάζει η σταθερότητα.
Επιτυχία είναι να βρίσκουμε την σταθερότητα μέσα στην αστάθεια και μέσα στην σταθερότητα να επιζητούμε την αλλαγή και την εξέλιξη, όσο κι αν αυτά ενέχουν τον κίνδυνο της αστάθειας. Εξάλλου και η ρουτίνα της σταθερότητας ψαλιδίζει κάθε διάθεση για δημιουργία και ανανέωση.
Αναγκαίο, λοιπόν, είναι να βρούμε τις δικές μας σταθερές σε έναν κόσμο αενάως μεταβαλλόμενο. Να αγαπήσουμε και να συμβιβαστούμε με την αστάθειά μας και να την καταστήσουμε ορμητήριο για νέες δημιουργίες.
“Η ζωή είναι σαν το ποδήλατο. Για να διατηρηθείς σε ισορροπία, πρέπει να κινείσαι συνεχώς”.
(Αϊνστάιν)