Στον σύγχρονο κόσμο μας η γιόγκα συχνά θεωρείται άσκηση και τίποτα περισσότερο. Αυτή η αρχαία πνευματική επιστήμη έχει γίνει συνώνυμο της προπόνησης και έχει αποκοπεί από την φιλοσοφική της βάση. Αν πούμε ότι γυμναστική ορίζεται η σωματική και ψυχική άσκηση για τη βελτίωση της υγείας, τότε ναι, η γιόγκα συνεπάγεται σωματική και διανοητική άσκηση μέσω των asanas (στάσεις). Και βελτιώνει την υγεία. Αλλά η γιόγκα δεν είναι άσκηση. Η άσκηση μπορεί να είναι ο λόγος που μερικοί άνθρωποι ασκούν τη γιόγκα, αλλά η άσκηση δεν αποτελεί γιόγκα.
Τι είναι λοιπόν η γιόγκα; Ο Patanjali, ένας μελετητής που ζούσε πριν από 2000 χρόνια, πιστώνεται για τη συλλογή και τη σύνταξη των Yoga Sutras - 196 αφορισμοί που περιγράφουν τη φιλοσοφία της γιόγκα. Οι Sutras όχι μόνο παρέχουν στη γιόγκα μια ολοκληρωμένη και συνεπή φιλοσοφική βάση, αλλά διευκρινίζουν επίσης πολλές σημαντικές έννοιες. Η Sutra Ι.2 δηλώνει ότι: Yogah cittavrtti nirodhah, που μεταφράζεται ως «η γιόγκα είναι η παύση των κινήσεων της συνείδησης». Η συνείδηση (citta) είναι η ικανότητά μας να γνωρίζουμε και αποτελείται από το μυαλό, τη νοημοσύνη και το εγώ. Vrttis είναι οι διακυμάνσεις στη συνείδηση ή πιο ελεύθερα, τα κύματα σκέψης που διαταράσσουν συνεχώς το μυαλό μας. Άρα η γιόγκα είναι ο περιορισμός των διακυμάνσεων της συνείδησης ή η συγκράτηση της κυμαινόμενης σκέψης. Που θα βρούμε όμως τις μεθόδους εκείνες που θα μας επιτρέψουν να κατανοήσουμε και κατ’ επέκταση να ηρεμήσουμε το νου μας;
Για να βρούμε αυτές τις μεθόδους καλό είναι να ξεκινήσουμε από τη Sutra Ι.12 όπου δηλώνεται: abhyasa vairagyabhyam tannirodhah (Η πρακτική και η απόσπαση αποτελούν τα μέσα για να σταματήσουν οι κινήσεις της συνείδησης). Σύμφωνα με τον Patanjali, οι αρχές της Abhyasa (επαναλαμβανόμενη πνεματική πρακτκή) και της Vairagya (απελευθέρωση, αποδοχή, απόσπαση) αποτελούν τις δύο φτερούγες της Yoga Sadhana (πρακτική). Πρακτική και απόσπαση. Προσπάθεια και απελευθέρωση. Η λέξη κλειδί είναι το και. Προσπάθεια και απελευθέρωση. Όχι προσπάθεια για απελευθέρωση. Αυτά τα δύο αντίθετα λοιπόν, η πρακτική και η, ταυτόχρονη, απόσπαση, αποτελούν το νήμα με το οποίο έχει υφανθεί ολόκληρη η φιλοσοφία της Γιόγκα. Και στον συνεχή χορό μεταξύ τους βιώνεται το μυστικό της Γιόγκα.
Ας τα δούμε λίγο πιο αναλυτικά: Ο Patanjali μας λέει ότι οι διακυμάνσεις της συνείδησης πρέπει να ελέγχονται μέσω της πρακτικής (Abhyasa). Αυτή είναι η πρακτική εφαρμογή της φιλοσοφίας της γιόγκα. Αυτό σταματά τις κινήσεις της συνείδησης. Και πρέπει να εξασφαλίσουμε ένα επίπεδο έντασης στην πρακτική μας αν θέλουμε να δούμε αποτελέσματα. Πρέπει να προσπαθήσουμε. Πρέπει να καταβάλουμε μεγάλη προσπάθεια, διαφορετικά δεν θα υπάρξει καμία αλλαγή. Το να φέρνουμε το σώμα μας μέχρι το στρωματάκι και να αφήνουμε το μυαλό μας να ταξιδεύει δεν είναι αρκετό. Πρέπει να παραμείνουμε αφοσιωμένοι, εστιασμένοι, παρόντες!
Όσον αφορά τη Vairagya, ο Patanjali στη Sutra Ι.15 λέει: drsta anusravika visaya vitrsnasya vasikarasamjna vairagyam που μεταφράζεται ως «Η παραίτηση είναι η πρακτική της απόσπασης από τις επιθυμίες».
Η Vairagya αποσκοπεί στην αποτράβηξη της ενέργειας και την στροφή της προς τα μέσα. Το πρώτο στάδιο της Vairagya είναι να μάθουμε να παρατηρούμε τον εαυτό μας. Η γιόγκα είναι η μελέτη του εαυτού και η αυτο-μελέτη ξεκινά με την αυτοπαρατήρηση. Από το πρώτο μάθημα θα μας ζητηθεί να ξαπλώσουμε και να παρατηρήσουμε το σώμα μας - τα πόδια, το στήθος, τους ώμους και το πρόσωπό μας. Να παρατηρήσουμε που υπάρχει ένταση. Να παρατηρήσουμε την κατάσταση του μυαλού μας. Μαθαίνουμε να τα ηρεμούμε. Αυτή η πράξη αυτοπαρακολούθησης είναι η έναρξη της αυτο-μελέτης. Για να μελετήσουμε τον εαυτό μας πρέπει να κοιτάξουμε προς τα μέσα. Έτσι, η ενέργειά μας στρέφεται προς τα μέσα και αποσπόμαστε, εξισορροπώντας με αυτόν τον τρόπο την εξωτερική ενέργεια που παράγεται από την πρακτική των asanas.
Η εξάσκηση της Vairagya προωθεί μια διαδικασία μόρφωσης, το ραφινάρισμα του σώματος και του μυαλού μας. Το μυαλό μας γίνεται ήσυχο αλλά αιχμηρό. Επειδή εστιάζουμε τόσο βαθιά στην asana σε αυτό που κάνουμε στο παρόν – είτε πατώντας το μαξιλαράκι του μεγάλου δακτύλου, είτε στρίβοντας το μηρό και ούτω καθεξής, δεν έχουμε χρόνο ή χώρο για να αναρωτηθούμε τι θα κάνουμε στο μέλλον , τι θα μαγειρέψουμε για δείπνο, τις δουλειές που πρέπει να κάνουμε αύριο. Ή να σκεφτούμε τι συνέβη στο παρελθόν - τι συνέβη νωρίτερα την ημέρα ή τι έπρεπε να κάνουμε χθες. Είμαστε εντελώς απορροφημένοι από το εάν τα πόδια μας εκτείνονται στην Tadasana, αν οι ώμοι μας υψώνονται στη Sirsasana ή αν οι ωμοπλάτες μας είναι μέσα στην Sarvangasana. Αυτή η «απορροφητική» πτυχή της γιόγκα στρέφει την ενέργειά μας προς τα μέσα και μας οδηγεί στη Vairagya. Είναι αυτή η πτυχή που ηρεμεί το μυαλό μας και αισθανόμαστε αναπόφευκτα καλύτερα από ό, τι πριν ξεκινήσουμε.
Η Vairagya (αποποίηση) δεν σημαίνει ότι αποδεσμευόμαστε από τον κόσμο γύρω μας. Αντίθετα, η Vairagya μας επιτρέπει να αντιλαμβανόμαστε με σαφήνεια τις καταστάσεις και την πραγματική τους φύση και να κάνουμε επιλογές ή κινήσεις βάσει σωστής κατανόησης, λόγω της οξυμένης αντίληψής μας.
Όπως μπορούμε εύκολα να καταλάβουμε από τα παραπάνω, οι έννοιες των Abhyasa και Vairagya είναι σημαντικές καθώς παρέχουν τα θεμέλια της γιόγκα. Εάν ασκούμε τις asanas χωρίς Abhyasa, τότε εξασκούμαστε χωρίς πειθαρχία, διάκριση ή προσπάθεια. Εάν αυτές οι ιδιότητες απουσιάζουν, δεν υπάρχει αποτέλεσμα, δεν υπάρχει κανένα επίτευγμα στη γιόγκα. Μιμούμαστε απλώς το σχήμα της asana με το σώμα μας, αλλά η αλλαγή δεν συμβαίνει εσωτερικά και το μυαλό μας παραμένει απασχολημένο, ταραγμένο. Η γιόγκα γίνεται απλώς άσκηση.
Εάν εξασκούμαστε στην asana χωρίς Vairagya, δεν θεωρείται «γιογκική» η πρακτική μας. Η εξωτερική ενέργεια που δημιουργείται από την asana αυξάνεται και το Εγώ διογκώνεται, προκαλώντας εσφαλμένη αντίληψη για τον εαυτό μας. Υπάρχει μια διογκωμένη αίσθηση του εαυτού. Αυτή η εσφαλμένη αντίληψη μπορεί να οδηγήσει σε κακή συμπεριφορά, όπως παρατηρείται μερικές φορές σε ελίτ αθλητές, όπου η ενέργεια δεν στρέφεται προς τα μέσα για να εξισορροπηθεί η επίδραση των εξωτερικών δυνάμεων που δημιουργούνται από την άσκησή τους.
Ξεκινάμε τη γιόγκα ως αρχάριοι που ασχολούνται με την αμηχανία των ακαθόριστων σωμάτων μας. Μαθαίνουμε πώς να ισιώσουμε τα γόνατα, να επιμηκύνουμε τη σπονδυλική στήλη, να ανυψώσουμε το στήθος και να κινήσουμε τους ώμους πίσω. Αλλά δουλεύουμε προς μια μεγαλύτερη λεπτότητα. Το να πιέζω κάτω το μαξιλαράκι του μεγάλου δακτύλου απαιτεί πιο λεπτή κατανόηση από το να τεντώσω το γόνατο. Το να απλώσω το το μικρό δάχτυλο απαιτεί πιο λεπτή κατανόηση από το να πιέσω κάτω το μαξιλαράκι του μεγάλου δακτύλου. Ίσως δεν είναι αυτός ο στόχος μας. Μπορεί ο στόχος μας στη γιόγκα αρχικά να είναι η άσκηση. Μια προσπάθεια επίτευξης υγείας και καλύτερης φυσικής κατάστασης. Αλλά αν εφαρμόσουμε την Abhyasa και την Vairagya, θα κερδίσουμε αναπόφευκτα μια εκλεπτυσμένη ικανότητα στην πρακτική μας.
Όχι μόνο σωματικά αλλά και νοητικά.
(Για κάθε πληροφορία, ερώτηση ή διευκρίνιση μπορείτε να επικοινωνείτε με τη Μαρία Χρυσοχεράκη fb Maria Hrisoheraki, insta pureyoga_mariahrisoheraki ή στο maria@pureyoga.gr)