Λόγω πανδημίας ήρθα το καλοκαίρι στην πατρίδα μετά από μακρά απουσία. Όταν λείπεις για αρκετό καιρό είναι εύκολο να παρατηρήσεις και τις αλλαγές και τα πράγματα που δεν αλλάζουν με τίποτα μα τίποτα.
Ξεκινάμε από τα θετικά πάντα.
Τα διαχρονικά θετικά είναι η ιστορία και οι αρχαιότητες. Είμαστε οι γαλαζοαίματοι της ιστορίας. Τα νησιά μας είναι αξεπέραστα. Η Ελληνική κουζίνα και τα γλυκά είναι απαράμιλλα. Οι μυρωδιές είναι απίθανες. Και βέβαια το Ελληνικό φιλότιμο δεν μεταφράζεται σε ξένες γλώσσες.
Βρήκα τους δρόμους στην Αττική πρωτόγνωρα καθαρούς ως επί το πλείστον.
Η Αττική οδός εξακολουθεί να είναι ένας από τους πιό ωραίους αυτοκινητόδρομους όπου έχω οδηγήσει.
Το αεροδρόμιο στα Σπάτα είναι πολύ λειτουργικό.
Το μετρό εξακολουθεί να είναι καταπληκτικό και χαίρομαι που επεκτείνεται συνεχώς.
Και η εξυπηρέτηση στο λιμάνι του Πειραιά αρκετά αποτελεσματική παρά την πανδημία.
Οι ιδιωτικές εταιρίες στην Ελλάδα δουλεύουν σωστά. Αγοράζεις ένα ερκοντίσιον, επί παραδείγματι, το οποίο παραδίδεται σε μία μέρα και τοποθετείτε σε δύο-τρείς. Κανένα πρόβλημα.
“Ας μου εξηγήσει κάποιος τι νόημα έχει το γκράφιτι στους κάδους σκουπιδιών. Είναι μία προσπάθεια οικειοποίησής των;”
Συνεχίζουμε με κάποια προβληματάκια.
Βέβαια δεν χρειάζεται να σας τα πω εγώ. Τα ξέρετε καλύτερα από εμένα. Απλά τα υπενθυμίζω. Το γκράφιτι παντού, σε τοίχους, σε μάντρες, σε όλα τα τηλεφωνικά κουτιά, σε διατηρητέα κτίρια και ακόμα και στα αρχαία. Ας μου εξηγήσει κάποιος τι νόημα έχει το γκράφιτι στους κάδους σκουπιδιών. Είναι μία προσπάθεια οικειοποίησής των; Αυτοκόλλητα και παράνομες διαφημίσεις παντού. Γιατί τόσες διαφημίσεις; Γιατί ακόμα και τα πολιτικά κόμματα διαφημίζουν συγκεντρώσεις και εκδηλώσεις πάνω σε στύλους και κολόνες ενώ αυτό είναι παράνομο;
Γενικώς έλλειψη συντήρησης. Για παράδειγμα, το ακριβό Ολυμπιακό Στάδιο. Οι κολώνες φωτισμού στη Μεσογείων έχουν να βαφτούν από όταν τοποθετήθηκαν, κάτι που συνέβη όταν ήμουν παιδί.
“Οι κακοτεχνίες στους περιφερειακούς δρόμους παραμένουν ως έχουν εδώ και πενήντα χρόνια”
Δεν υπάρχουν πεζοδρόμια για πεζούς. Στα πεζοδρόμια είτε παρκάρουν αυτοκίνητα, είτε οι πλάκες είναι ξεκολλημένες, είτε υπάρχουν λακκούβες από παλιές εργασίες. Άντε να περάσει παιδικό καρότσι. Είχα την τύχη να το δοκιμάσω στο παρελθόν. Και τι κάνεις αν είσαι σε αναπηρικό αμαξίδιο;
Να μην πούμε για τους δρόμους. Οι κακοτεχνίες στους περιφερειακούς δρόμους παραμένουν ως έχουν εδώ και πενήντα χρόνια. Τους κεντρικούς δρόμους στο Μαρκόπουλο, ας πούμε, τους θυμάμαι έτσι κατεστραμμένους και χωρίς διαγράμμιση από παιδί. Δεν ξέρεις αν είναι μονής ή διπλής κατεύθυνσης. Δεν υπάρχει επαρκής σήμανση, και αυτή που υπάρχει είναι κρυμμένη. Οδηγείς σε μεγάλο δρόμο με τρεις λωρίδες και ξαφνικά, δια μαγείας, γίνονται δύο χωρίς προειδοποίηση.
Δεν υπάρχουν αντανακλαστήρες στις γραμμές των εθνικών οδών. Οδηγείς το βράδυ και δεν ξέρεις που είναι οι γραμμές. Και αυτά τα φρεάτια στους δρόμους μήπως μπορούμε να τα ανεβάσουμε ώστε να είναι στο ίδιο επίπεδο με την άσφαλτο;
Την ασφάλεια συνεχίζουμε σε κάποιο βαθμό γενικώς να την παίρνουμε στην πλάκα. Να υπενθυμίσω δε ότι πράσινο για πεζούς και αυτοκίνητα σε διασταυρώσεις σημαίνει ότι προτεραιότητα έχουν οι πεζοί, πολλοί από τους οποίους είναι ηλικιωμένοι και δεν μπορούν να τρέξουν, ή γονείς με παιδιά. Ελπίζω να το θυμούνται όσοι κατεβαίνουν την Φανερωμένης και στρίβουν δεξιά στη Μεσογείων.
Μήπως φταίει η οικονομική κρίση για όλα αυτά; Όχι διότι τα ίδια συνέβαιναν ανέκαθεν, άρπα-κόλλα. Γιατί όλες οι υπηρεσίες κοινής ωφέλειας περνάνε κάτω από το οδόστρωμα προκαλώντας το ράβε-ξήλωνε;
Γιατί δεν υπάρχουν κανάλια στις άκρες του δρόμου ή κάτω από τα πεζοδρόμια τουλάχιστον όπου είναι πλατιά ώστε να περνάνε τα καλώδια και οι σωληνώσεις; Γιατί ποτέ δεν έγινε μια πρόβλεψη; Στο Βερολίνο, π.χ., είδα ιδίοις όμμασι αυτά τα κανάλια που φτιάχτηκαν δεκαετίες πρίν. Στην Αμερική, στα προάστια τουλάχιστον, τα καλώδια περνάνε μπροστά στην αυλή κοντά στο δρόμο. Όταν χρειάζονται οι υπηρεσίες κοινής ωφέλειας να δουλέψουν, απλά σκάβουν το χώμα και όταν τελειώσουν αποκαθιστούν ότι έχουν πειράξει, χώμα, θάμνους, λουλούδια, γκαζόν. Πολλές φορές αυθημερόν.
Ο Έλληνας είναι πολύ έξυπνος για το δικό του το καλό. Επειδή λόγω εξυπνάδας μπορεί να επιβιώνει κάτω από δύσκολες συνθήκες, επιτρέπει να δημιουργηθούν αυτές οι συνθήκες. Σου λέει, παραδείγματος χάριν, θα τα καταφέρω και χωρίς επαρκή σήμανση στους δρόμους, άρα δεν απαιτώ σήμανση. Επίσης, ο Έλληνας έχει συνηθίσει σε κακές υπηρεσίες από το κράτος και δεν μιλάει.
“Στην Ελλάδα το κράτος σε αγαπάει και θέλει να σε βλέπει αυτοπροσώπως. Αλλά δεν σε εμπιστεύεται μέχρις αποδείξεως του εναντίον. Είναι σαν την ζηλότυπη ερωμένη. Και για να το πείσεις πρέπει να κουβαλάς πολλά έγγραφα μαζί σου”
Ας πάμε και στο μεγάλο τέρας που λέγεται γραφειοκρατία. Σε τόσες δεκαετίες που είμαι στην Αμερική, είναι ζήτημα αν έχει τύχει να πάω σε δημόσιες υπηρεσίες πάνω από πέντε-έξη φορές. Αλλά όχι στην Ελλάδα. Στην Ελλάδα το κράτος σε αγαπάει και θέλει να σε βλέπει αυτοπροσώπως. Αλλά δεν σε εμπιστεύεται μέχρις αποδείξεως του εναντίον. Είναι σαν την ζηλότυπη ερωμένη. Και για να το πείσεις πρέπει να κουβαλάς πολλά έγγραφα μαζί σου. Απανωτά έγγραφα που πρέπει να είναι επίκαιρα και πρόσφατα. Ζήτησαν από συγγενή μου να φέρει νέα ληξιαρχική πράξη θανάτου ενός άλλου αποβιώσαντος συγγενούς μας. Διότι αυτή που είχε μαζί δεν ήταν «πρόσφατη» και, φαντάζομαι, ποιός ξέρει αν ο νεκρός δεν αναστήθηκε;
Για να σας δώσω να καταλάβετε, όταν έρχομαι στην Ελλάδα «διακοπές» και πρέπει να πάω σε Εφορία ή Πολεοδομία ή άλλες δημόσιες υπηρεσίες, μετά την επιστροφή στην Αμερική χρειάζομαι πραγματικές διακοπές για να συνέλθω.
Είχα την τύχη τριών-τεσσάρων εμπειριών με το Δημόσιο αυτό το καλοκαίρι. Μία πολύ θετική. Πήρα τηλέφωνο το Κτηματογραφικό Γραφείο Κορίνθου να κλείσω ραντεβού. Η κοπέλα μου λέει βλέπω ότι τηλεφωνείτε από Αθήνα, δεν χρειάζεται να έρθετε, στείλτε το σχεδιάγραμμα και τη φόρμα με ιμαίλ, και μού είπε πού να κατεβάσω τη φόρμα. Τα έστειλα την ίδια μέρα και, άκουσον άκουσον, την επόμενη ημέρα μου απάντησε με ιμαίλ ότι τα έλαβε, έκανε την αλλαγή, και μου έστειλε τη βεβαίωση! Αλληλούια! Δεύτερη καλή εμπειρία. Ας είναι καλά ο κ. Πιερρακάκης, έβγαλα δύο εξουσιοδοτήσεις μέσω κυβερνητικής ιστοσελίδας χωρίς να χρειαστεί να πάω στην αστυνομία.
“Με τέτοια γραφειοκρατία στην Ελλάδα δεν δουλεύει το σύστημα...Και για ποιές επενδύσεις από ιδιώτες και από εταιρίες μιλάμε όταν ένα από τα επενδυτικά κριτήρια είναι η έλλειψη γραφειοκρατίας;”
Πάμε τώρα στην Τράπεζά μου. Λόγω απουσίας κορονοϊού, χρειαζόταν επικαιροποίηση. Μου λένε ελάτε εδώ και θα την κάνουμε. Χρειάζεστε εκκαθαριστικό εφορίας, βεβαίωση από εταιρεία κινητής τηλεφωνίας, αποδεικτικό μισθοδοσίας, και λογαριασμό ΔΕΚΟ. Και αυτά από άτομο που μένει στο εξωτερικό. Λέω επί λέξει, «Jesus Christ, πλάκα μου κάνετε;» Δυστυχώς δεν κάναν πλάκα. Φανταστείτε τι τράβηξα να μαζέψω αυτά τα έγραφα, μερικά από τα οποία έπρεπε να τα πάρω από την Αμερική. Και ένα από τα ερωτήματά μου στην Τράπεζα ήταν και τί θα γινόταν αν ήμουν, ας πούμε, άνεργος. Θα μου κράταγαν τα λεφτά; Και τί θα έκανε ένας ηλικιωμένος που μένει μόνος του; Ας είναι καλά ο κ. Στυλιανός, αν θυμάμαι καλά το όνομά του, που με εξυπηρέτησε όταν πήγα τα έγγραφα.
Και πάμε σε άλλη ωραία εμπειρία με άλλη δημόσια υπηρεσία που δεν θα αναφέρω γιατί ακόμα περιμένω τα έγγραφα που ζήτησα. Εξήγησα ευγενικά ότι μένω στο εξωτερικό και δεν έχω κάποιον που να μπορεί να παραλάβει τα αντίγραφα που ζήτησα. Μήπως, μήπως, ήταν δυνατόν να τα πάρω την ίδια μέρα ή τουλάχιστον αύριο-μεθαύριο πριν φύγω; Η κυρία έσκασε στα γέλια και μου λέει «πλάκα κάνετε,» δηλαδή ότι είχα πει εγώ στην Τράπεζα προηγουμένως.
Δεν θα μπορούσε το Δημόσιο να σου δίνει επιλογές; Θες το έγγραφο σε δύο εβδομάδες, το παράβολο είναι x ευρώ. Αν το θες σε δύο μέρες το παράβολο είναι 2x ευρώ, ας πούμε. Αλλά γιατί θα πρέπει εγώ ο πολίτης να μαζεύω τα έγγραφα που χρειάζονται και να τα πηγαίνω από υπηρεσία σε υπηρεσία; Δεν μπορεί το Δημόσιο να επικοινωνήσει με τον εαυτό του;
Να ξεκαθαρίσω ότι τα πράγματα δεν είναι τέλεια ούτε και στην Αμερική. Στην Καλιφόρνια, παραδείγματος χάριν, υπάρχει πολύ περισσότερη γραφειοκρατία από ότι στην Ανατολική ακτή. Όταν μετακόμισα εδώ, χρειάστηκαν επτά επισκέψεις στο DMV για να αλλάξω τις πινακίδες των δύο αυτοκινήτων μου και το δίπλωμα οδήγησης.
“Όλη αυτή η υπερβολική γραφειοκρατία, που στοχεύει στην απολίθωση της εξουσίας, είναι η μεγαλύτερη τροχοπέδη ανάπτυξης. Το δημόσιο δεν μπορεί να αποτελεί τροχοπέδη, μόνο και μόνο για την αυτοσυντήρησή του.”
Ως οικονομολόγος πρέπει να πω ότι με τέτοια γραφειοκρατία στην Ελλάδα δεν δουλεύει το σύστημα. Αντί όλα αυτά να είναι εύκολα για να μην χάνεται χρόνος παραγωγικής εργασίας, μιλάμε για τεράστια απώλεια εργατικών ωρών, για να μην μιλήσουμε για το κοινωνικό και ψυχολογικό κόστος. Και για ποιές επενδύσεις από ιδιώτες και από εταιρίες μιλάμε όταν ένα από τα επενδυτικά κριτήρια είναι η έλλειψη γραφειοκρατίας;
Όλοι ξέρουμε μία από τις βασικές αιτίες διόγκωσης του Ελληνικού κράτους, που είναι οι ψηφοθηρικές και μη αναγκαίες προσλήψεις που συνέβαιναν στο παρελθόν. Είναι αυτό που στα οικονομικά λέμε «featherbedding,» δηλαδή στρώμα από πούπουλα, ή αλλιώς υπερβολικές προσλήψεις χαμηλής παραγωγικότητας, πολλές φορές ελλείψει αντικειμένου.
Όλη αυτή η υπερβολική γραφειοκρατία, που στοχεύει στην απολίθωση της εξουσίας, είναι η μεγαλύτερη τροχοπέδη ανάπτυξης. Το δημόσιο δεν μπορεί να αποτελεί τροχοπέδη, μόνο και μόνο για την αυτοσυντήρησή του.
***
* Ο Φάνης Τσουλουχάς facebook.com/theofanis.tsoulouhas είναι Καθηγητής Οικονομικών στο Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνιας, Μερσέντ. Αυτό το άρθρο περιέχει αυστηρά προσωπικές απόψεις που δεν αντιπροσωπεύουν το Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνιας.