Πολλοί αναλυτές, ερευνητές και δημοσιογράφοι, παρατηρητές και ενδιαφερόμενοι για την ευαίσθητη περιοχή των Βαλκανίων, εξακολουθούν να ζουν μέσα σε μια υπόθεση συνωμοσίας μέσω άρθρων ή ερευνών σχετικά με αυτήν. Όμως, η πραγματικότητα πρέπει να αντιμετωπίζεται με ουδετερότητα, μακριά από συναισθηματισμούς και εθνικισμούς. Η περιοχή αυτή ήταν η σκηνή για τον σπινθήρα του Πρώτου Παγκοσμίου Πολέμου μέσα από τη δολοφονία του διαδόχου του αυστριακού στέμματος και βίωσε επίσης έναν άγριο πόλεμο κατά την δεκαετία του ’90 τον προηγούμενο αιώνα, ο οποίος οδήγησε στον διαμελισμό της. Παρά την ατμόσφαιρα γαλήνης και ηρεμίας στα τελευταία είκοσι χρόνια, εξακολουθεί να αποτελεί το επίκεντρο του ενδιαφέροντος πολλών παγκόσμιων δυνάμεων, κυρίως των ΗΠΑ και της Ρωσίας αλλά και της Ευρωπαϊκής Ένωσης και της Τουρκίας. Με τις συχνές αναλύσεις και σχετικές έρευνες για την περιοχή, ο αναγνώστης χάνεται και δεν μπορεί να κατανοήσει τί πραγματικά συμβαίνει και ποιες είναι οι ενέργειες πάνω και κάτω από το τραπέζι. Εξαιτίας της σημασίας αυτής της περιοχής πρέπει να εξετάσουμε τα γεγονότα μακριά από αυτά που προβάλλονται από τα ΜΜΕ.
Θα διαχωρίσω την ανάγνωση του βαλκανικού σκηνικού σε τρία τμήματα ανάλογα με τις δυνάμεις επιρροής της γεωγραφικής αυτής περιοχής:
Τουρκική επιρροή
Με το Κόμμα της Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης του Ερντογάν στην εξουσία, η Άγκυρα έχει αυξήσει την επιρροή της στα Βαλκάνια εντυπωσιακά. Δεν υπάρχει αλβανική ή βοσνιακή πόλη χωρίς ένα τουρκικό τζαμί ή υποκατάστημα μιας τουρκικής φιλανθρωπικής οργάνωσης. Η Τουρκία από το 2008 έως το 2016 αύξησε την οικονομική βοήθεια και τα αναπτυξιακά έργα σε πολλές βαλκανικές χώρες, συμπεριλαμβανομένης της κατασκευής νοσοκομείων και δρόμων, την στήριξη τραπεζών και την κατασκευή σχολείων και εκπαιδευτικών κέντρων. Επίσης, η Άγκυρα, υπό την ηγεσία του Ερντογάν, ενίσχυσε τις διπλωματικές της σχέσεις με τις βαλκανικές χώρες συμπεριλαμβανομένων της Σερβίας και της πΓΔΜ, παρά το γεγονός ότι στο παρελθόν ήταν εχθροί. Φυσικά η μορφή αυτής της επιρροής έδωσε τροφή στους πολέμιους της Άγκυρας για να ερμηνεύσουν την κατάσταση ως μια προσπάθεια της Τουρκίας να αναδιαμορφώσει την Οθωμανική αυτοκρατορία, παραθέτοντας αυτό που είπε ο Ερντογάν σε μία από τις ομιλίες του το 2015 ότι είναι επιθυμία του η ανοικοδόμηση των σχέσεων της Τουρκίας με τα κράτη της πρώην Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Η ιστορία αυτή έχει ένα κρυφό κομμάτι που δίνει την πραγματική εικόνα της τουρκικής επιρροής στην περιοχή και συνδέεται με την Ευρωπαϊκή Ένωση.
Ευρωπαϊκή επιρροή
Με το τέλος του σερβο-βοσνιακού πολέμου την δεκαετία του ’90 του περασμένου αιώνα, η Ευρώπη βρέθηκε έξω από το παιχνίδι. Η έμμεση στήριξη που παρήχθη από αυτήν στους Σέρβους κατέστησε την εκ νέου εγκατάστασή της δύσκολη, δεδομένων μάλιστα των ισχυρών σερβο-ρωσικών σχέσεων και του μίσους που προκάλεσε στους μουσουλμάνους της περιοχής. Ως αποτέλεσμα δύο σημαντικών σημείων στα οποία θα πρέπει να σταθούμε, η Ευρώπη προχώρησε σε ένα νέο σχεδιασμό. Το πρώτο σημείο ήταν ο φόβος της αυξανόμενης ρωσικής επέκτασης στην περιοχή πολιορκώντας την Ευρώπη εξ ανατολών και το δεύτερο ο φόβος που δημιουργήθηκε στους Ευρωπαίους, ως αποτέλεσμα των σφαγών εναντίον των μουσουλμάνων στον πόλεμο κατά την διάρκεια του οποίου υπήρξε ροή τζιχαντιστών, ότι η μουσουλμανική κοινότητα θα μετατραπεί σε εξτρεμιστική, άρα σε πηγή δημιουργίας εξτρεμιστικών ομάδων (όπως συνέβη στο Αφγανιστάν, όταν οι Αμερικανοί στήριξαν τους Ταλιμπάν ενάντια στους Ρώσους και μετά το τέλος του πολέμου δημιουργήθηκε ένα ισλαμικό εμιράτο που δεν μπορούσαν να ελέγξουν). Τα δύο αυτά σημεία έσπρωξαν την Ευρώπη να υποστηρίξει μια πιο δεκτική από τις κοινωνίες αυτής της περιοχής επιρροή που εκπροσωπείται από την Άγκυρα. H Τουρκία, η οποία αποτελεί μέρος του ΝΑΤΟ είναι πιο κοντά στην Ευρώπη και ο θρησκευτικά μετριοπαθής ισλαμικός θρησκευτικός χαρακτήρας του μυστικιστικού σουφισμού θα μπορούσε να επηρεάσει τις μουσουλμανικές κοινότητες των Βαλκανίων. Πράγματι, η Τουρκία το είχε πετύχει τόσο ξεκάθαρα μέχρι το καλοκαίρι το 2016, όταν η χώρα συγκλονίστηκε από την αποτυχημένη απόπειρα πραξικοπήματος στο οποίο η Άγκυρα θεώρησε ότι η Ευρώπη έβαλε το χέρι της, κάτι που την ανάγκασε να αναθεωρήσει τους υπολογισμούς της στα Βαλκάνια.
Αμερικανο-ρωσική σύγκρουση επιρροής
Είναι γνωστό ότι οι σερβο-ρωσικές σχέσεις είναι διακριτές, αλλά η Μόσχα περιόρισε τα όρια της επιρροής της στα Βαλκάνια. Για την ρωσική ηγεσία ήταν πιο σημαντική η περιοχή της Μαύρης Θάλασσας και οι χώρες της πρώην Σοβιετικής Ένωσης, αλλά μετά την παρακμή του ρόλου των ΗΠΑ διεθνώς κατά την διακυβέρνηση Ομπάμα, η Μόσχα παρακινήθηκε να αναδιατυπώσει τις διεθνείς της κινήσεις και να βάλει στο μάτι τα Βαλκάνια, αυξάνοντας την υποστήριξή της για την Αλβανία, το Μαυροβούνιο και την πΓΔΜ. Η ρωσική κίνηση συνάντησε την αντίδραση των ΗΠΑ με την υποστήριξη της ένταξης μιας σειράς βαλκανικών χωρών στο ΝΑΤΟ, όπως την Αλβανία και την πΓΔΜ. Καθώς η Ουάσιγκτον πίεζε όλο και περισσότερο προκειμένου να λυθεί το ζήτημα μεταξύ Σκοπίων και Αθήνας για την ονομασίας της πΓΔΜ κατά τους τελευταίους μήνες του περασμένου έτους, η Μόσχα αντέδρασε σπρώχνοντας τους Έλληνες να διαδηλώσουν κατά της συμφωνίας αυτής. Είναι, λοιπόν, πιθανόν τόσο τα Σκόπια όσο και η Αλβανία και το Μαυροβούνιο να ενταχθούν στο ΝΑΤΟ κατά το τρέχον και το επόμενο έτος.
Οι πληροφορίες που προέρχονται από την Ουγγαρία και την Τσεχική Δημοκρατία επιβεβαιώνoυν την άφιξη σε αυτές εκατοντάδων νατοϊκών τεθωρακισμένων οχημάτων και στρατιωτών και την προώθησή τους στα ανατολικά σύνορα της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Επισημαίνεται, επίσης, η αύξηση της επιρροής της Μόσχας στη Βοσνία-Ερζεγοβίνη. Ενώ η αύξηση των συγκρούσεων στην Ουκρανία, μεταξύ Μόσχας και Δύσης θερμαίνεται, η Ουάσιγκτον αυξάνει τα στρατεύματά της στη Νορβηγία και τη Σουηδία. Η ρωσική απάντηση σε αυτό είναι η αύξηση των στρατευμάτων της στη Συρία, τη Λιβύη, την Αίγυπτο και το Σουδάν. Μερικοί μπορεί να δουν τις θερμές χειραψίες μεταξύ Πούτιν, Μακρόν, Τραμπ και Μέρκελ ως σημάδι σταθερότητας, αλλά αυτά που συμβαίνουν κάτω από το τραπέζι επιβεβαιώνουν ότι η ατμόσφαιρα είναι δυνητικά εκρηκτική και τα Βαλκάνια μπορεί να είναι το θέατρο αυτής της έκρηξης.