Τα δυτικά Βαλκάνια θα συνεχίσουν και το 2019 να είναι επίκεντρο γεωπολιτικών εξελίξεων με κύρια χαρακτηριστικά τις εθνοτικές εχθρότητες και τον ανταγωνισμό των ξένων δυνάμεων. Η ελληνική εξωτερική πολιτική επιδιώκει να ασκήσει μια πολυδιάστατη στρατηγική προς τα κράτη των δυτικών Βαλκανίων αλλά οι κινήσεις της επηρεάζονται αναπόφευκτα από ισχυρά ξένα κέντρα εξουσίας.
Ο ανταγωνισμός των ξένων δυνάμεων επηρεάζει και την παράμετρο του nation – building. Η Ευρωπαϊκή Ένωση παραδοσιακά επενδύει στη στρατηγική των micro-regions των δυτικών Βαλκάνιων χωρίς να έχει καταφέρει να επιβάλλει μια ουσιαστική σταθερότητα. Επιπλέον τα διαφορετικά εθνικά συμφέροντα των κρατών - μελών της σε συνδυασμό με τη χρηματοπιστωτική κρίση έχουν περιορίσει το ρόλο της. H αδράνεια των Βρυξελλών έχει αναδείξει τη δυναμική του Βερολίνου όπου προσπαθεί να εξελιχθεί σε game-changer για επηρεάσει τις εξελίξεις στην περιοχή με τις δραστηριότητές του Berlin Process.
Η Ουάσιγκτον από την άλλη πλευρά διαδραματίζει σημαντικό ρόλο στη διαμόρφωση του nation – building και ευνοεί τη δημιουργία macro- regions ώστε να μπορεί να ελέγξει τις γεωπολιτικές ισορροπίες προς όφελός της. Η οικονομική και πολιτισμική ενοποίηση των αλβανόφωνων περιοχών εξυπηρετεί τα αμερικάνικα σχέδια για την τιθάσευση της Σερβίας, του κύριου εκπροσώπου του σλαβικού παράγοντα καθώς τον αποκόπτει από τη χριστιανική Ελλάδα και το σκοπιανό σλαβικό στοιχείο. Ταυτόχρονα, η Ουάσιγκτον επιδιώκει να εντάξει Κόσοβο και Σκόπια στο ΝΑΤΟ για να μπορέσει να ισχυροποιήσει τα ερείσματά της μέσα στην περιοχή. Η αμερικάνικη στρατιωτική βάση Camp Bondsteel στο Κόσοβο - εδράζει τις αμερικάνικες στρατιωτικές δυνάμεις που είναι υπό τις διαταγές της Kosovo Force (KFOR)- αν και υποβαθμίζεται από κάποιους αναλυτές έχει ένα ιδιαίτερο στρατηγικό ρόλο.
Αντίθετα, η Μόσχα αποσκοπεί στην ένωση όλων των Σέρβων σε ένα έθνος ώστε να δημιουργηθεί μια νέα σημαντική δύναμη κοντά στη καρδιά της Ευρώπης που θα ανατρέψει τα στρατηγικά οφέλη που αποκόμισε ΕΕ και ΝΑΤΟ από τη διάσπαση της Γιουγκοσλαβίας.
Επιπλέον, το εθνοτικό παζλ των δυτικών βαλκάνιων παραμένει η καθοριστική παράμετρος διαμόρφωσης των ισορροπιών. Ο αλβανικός παράγοντας αναμένεται να ενισχυθεί μέσα στο 2019 με τη μορφή μιας ενιαίας οικονομικής, εμπορικής και πολιτισμικής οντότητας, περιλαμβάνοντας Αλβανία, Κόσσοβο, αλβανόφωνες περιοχές των Σκοπίων και το σερβικό αλβανόφωνο Πρέσεβο. Η δημιουργία μιας τέτοιας «γεωγραφικής» περιοχής με κοινό σημείο τη γλώσσα και τον πολιτισμό αναμένεται να δώσει ώθηση στις εμπορικές δραστηριότητες καθώς καταργεί τα οικονομικά σύνορα.
Όμως τα αμερικάνικα συμφέροντα ταυτίζονται με τα ευρωπαϊκά στην ομαλοποίηση των σχέσεων Ελλάδας - Σκοπίων προσβλέποντας στο να υλοποιηθεί η Συμφωνία των Πρεσπών που πιστώνεται στους πρωθυπουργούς τους Αλέξη Τσίπρα και Ζόραν Ζάεφ αντίστοιχα. Ο διεθνής παράγοντας υποστηρίζει πάντα εκείνους που θεωρεί ότι έχουν πολιτική ισχύ και στη συγκεκριμένη περίπτωση επενδύει στους Τσίπρα και Ζάεφ για να στηρίξουν το εγχείρημα της Συμφωνίας των Πρεσπών.
Το ερώτημα που εγείρεται δεν είναι αν τελικά η συμφωνία θα περάσει από τα δυο κοινοβούλια των συμβαλλόμενων κρατών αλλά αν θα είναι βιώσιμη. Η περίπτωση της Συμφωνίας των Πρεσπών θεωρείται μια τύπου διεθνή παρέμβαση ανάλογη με τις Συνθήκες του Ντέιτον (1995) και του Κουμάνοβο (1999) όπου η διεθνής κοινότητα βιάζονταν να λύσει τα προβλήματα. Όμως η ιστορία των δυτικών Βαλκανίων αποδεικνύει ότι Ουάσιγκτον και Βρυξέλλες αγνοούν τις πραγματικές συνθήκες που επικρατούν στα δυτικά Βαλκάνια και επιδιώκουν να κλείνουν συμφωνίες μόνο στα «χαρτιά» που συνεχίζουν να παραμένουν ημιτελείς.
Η κυβέρνηση της Αθήνας προσπαθεί από την πλευρά της να ασκήσει μια πολυδιάστατη διπλωματία υιοθετώντας μια στρατηγική εξωστρέφειας για να προβάλει ότι Ελλάδα εξελίσσεται σε βασικό δρώντα των περιφερειακών γεωπολιτικών ισορροπιών. Παράλληλα ο πρωθυπουργός Αλέξης Τσίπρας επιδιώκει να εκμεταλλευτεί τις συγκυρίες για να ενισχύσει το προφίλ της χώρας μας στην περιοχή των Βαλκανίων. Η Ελλάδα ως κράτος -μέλος της ΕΕ και του ΝΑΤΟ συμπορεύεται με τις πολιτικές της Δύση γεγονός που αποδεικνύεται με την υπογραφή της Συμφωνίας των Πρεσπών.
Ωστόσο, η ενίσχυση της γεωπολιτικής θέσης της χώρας στα Βαλκάνια είναι συνδεμένη με τις κινήσεις της τουρκικής διπλωματίας. Μια Ελλάδα με στενές συμμαχίες σε πολιτικό, οικονομικό και ενεργειακό επίπεδο μπορεί να αντιμετωπίσει αποτελεσματικά την τουρκική διείσδυση.
Συμπερασματικά, οι πολιτικές και γεωπολιτικές ισορροπίες στα Δυτικά Βαλκάνια επηρεάζονται από αστάθμητους παράγοντες, όπως εθνοτικές διαμάχες, ισλαμικός φονταμενταλισμός, μεταναστευτικό, μυστική διπλωματία και ξένες παρεμβάσεις στα εσωτερικά κρατών της περιοχής.