Τάνια Γιαννούλη: «Κάνω μουσική που να λέει όσα δεν μπορούν να ειπωθούν με λέξεις»

Το ’14 ίδρυσε το Tania Giannouli Ensemble (που εκτός φυσικά από την ίδια στο πιάνο συναποτελούν άλλοι τρεις μουσικοί στο σαξόφωνο, το βιολοντσέλο και τα κρουστά, ενίοτε και ένας τέταρτος στα ντραμς) με το οποίο κυκλοφόρησε ένα χρόνο αργότερα το «Transcendence» όπου εξερευνούσε μια πιο μελωδική μεν αλλά καθόλου συμβατική πλευρά της γραφής της. Πριν λίγο καιρό ήρθε το «Rewa», μια συνεργασία της με τον Μαορί μουσικό από τη Νέα Ζηλανδία Rob Thorne. Αυτή την φορά πρόκειται για μια σειρά εξολοκλήρου αυτοσχεδιασμών που ηχογραφήθηκε ζωντανά και στη συνέχεια επεξεργάστηκε στο post production ο ιδρυτής και ηχολήπτης της Rattle Records Steve Garden.

Το «Rewa» συνιστά μιαν αυθόρμητη και χωρίς προκαταλήψεις πρώτη μουσική επαφή και γνωριμία μνημών και υποσυνείδητων βιωμάτων δύο πανάρχαιων πολιτισμών, του ελληνικού και εκείνου των Μαορί, σε ένα ηχητικό πεδίο σχηματικό αλλά για αυτό ακριβώς και σχεδόν αχανές και με πάρα πολλές πιθανές κατευθύνσεις του για να ιχνηλατηθούν στο μέλλον. Μέχρι τότε η πρώτη περιήγηση σε αυτό είναι πάρα πολύ όμορφη και κάποιες στιγμές ακόμα και συναρπαστική μέσα στην απλότητα της και την λιτότητα των μέσων της.

Καταρχήν τι σημαίνει ο τίτλος «Rewa»;

Στη γλώσσα των Maori η λέξη rewa έχει διάφορες ερμηνείες. Σαν ρήμα σημαίνει λιώνω, αναχωρώ και ανυψώνομαι ενώ ως ουσιαστικό είναι το κατάρτι του πλοίου.

Πώς συνάντησες τον Rob Thorne και κυρίως πώς αποφασίσατε να κάνετε αυτό το album μαζί, πώς προέκυψε η ιδέα και πώς την υλοποιήσατε τόσο σύντομα;

Γνώριζα την δουλειά του Rob Thorne από τον δίσκο του «Whāia Te Māramatanga» που είχε κυκλοφορήσει από την Rattle. Τον Απρίλιο του 2017 ήρθε στην Αθήνα για να δώσει μια συναυλία στο πλαίσιο του Borderline Festival της Στέγης Ιδρύματος Ωνάση. Συναντηθήκαμε για πρώτη φορά μερικές ώρες πριν το προγραμματισμένο session μας και ηχογραφήσαμε για δύο ημέρες. Όλος ο δίσκος είναι ελεύθερος αυτοσχεδιασμός.

Με την ευκαιρία, δεν είναι λίγο παράξενο ότι δεν κυκλοφορείς τους δίσκους σου σε μιαν ελληνική ή έστω ευρωπαϊκή εταιρεία αλλά στην νεοζηλανδική Rattle Records; Γιατί πιστεύεις ότι συνέβη και εξακολουθεί να συμβαίνει αυτό;

Δεν το βρίσκω καθόλου παράξενο. Η Rattle είναι μια εταιρεία με την οποία νιώθω ότι υπάρχει συγγένεια: μουσική και αισθητική. Το επίπεδο της επικοινωνίας μας, το όραμα μας για την μουσική και η μεταξύ μας σχέση που έχει αναπτυχθεί μου ταιριάζουν πολύ.

Ποιο είναι κατά τη γνώμη σου το κυριότερο και πιο χαρακτηριστικό στοιχείο που προσέθεσε ο Steve Garden στον δίσκο κατά την διάρκεια του post production;

Οι παρεμβάσεις του στο πρωτογενές υλικό ήταν πολύ διακριτικές αλλά καθοριστικές. Ο Steve «φώτισε» το υλικό που του δώσαμε δίνοντας του μια άλλη διάσταση, πολύ πιο οργανική. Είναι ο τρίτος δημιουργός του «Rewa».

Πώς ήταν η εμπειρία του να παίζεις για πρώτη φορά (και μάλιστα να ηχογραφείτε ταυτόχρονα!) με έναν μουσικό όχι μόνο τόσο διαφορετικού background αλλά επίσης και συνολικά μιας κουλτούρας τόσο διαφορετικής αλλά και μακρινής από την δική μας όπως είναι αυτή των Μαορί;

Τα taonga puoro (μεταφράζεται «οι θησαυροί που τραγουδούν») όπως ονομάζονται τα όργανα των Maori αντιμετωπίζονται, όπως κατάλαβα, με έναν πολύ ιδιαίτερο τρόπο από τους εκτελεστές τους. Η αρχαία παράδοση τους, η σοφία και το πνεύμα των προγόνων τους «μιλούν» διαμέσου αυτών. Ο Rob, όπως και όλοι οι μουσικοί των taonga puoro, βλέπουν τους εαυτούς τους ως «μέσα» και τα μεταχειρίζονται με ιδιαίτερη προσοχή και σεβασμό. Στην ουσία λοιπόν οτιδήποτε ίσως ξέρουμε με τους όρους «σύνθεση» και «μουσικό έργο» δεν ίσχυε σε αυτή την περίπτωση. Αφεθήκαμε και οι δύο να μας οδηγήσει η μουσική όπου ήθελε.

Αν έπρεπε να τοποθετήσεις οπωσδήποτε μιαν ετικέτα στον δίσκο αυτή θα ήταν σύγχρονη μουσική, πειραματική, αυτοσχεδιαστική με την ευρύτερη έννοια, avant garde ή κάποια άλλη;

Είναι δύσκολο να βάλω ετικέτες σε οποιαδήποτε από τα έργα μου γιατί εμπεριέχουν πάρα πολλά στοιχεία και το ίδιο ισχύει και στην περίπτωση του «Rewa» Θα έλεγα απλώς ότι είναι μια μουσική που γίνεται σήμερα, από ανθρώπους με πολύ διαφορετικά ακούσματα και βιώματα.

Σχετίζεται καθόλου το «Rewa» με αυτό που κάνεις με το σύνολο σου και, αν ναι, με ποιο τρόπο;

Σε αμφότερες τις περιπτώσεις υπάρχει αυτοσχεδιασμός. Το «Rewa» είναι εξολοκλήρου ελεύθερα αυτοσχεδιαστικό ενώ η μουσική που παίζουμε με το σχήμα μου έχει και αρκετά στοιχεία πιο δομημένα και σε μεγάλο βαθμό γραμμένα. Δεν είναι αυτή βέβαια η μόνη διαφορά. Οι αναφορές, η γλώσσα και οι επιρροές είναι πολύ πιο ευδιάκριτες στη μουσική που κάνουμε με το Tania Giannouli Ensemble. Στο «Rewa» πραγματικά κολυμπήσαμε σε αχαρτογράφητα νερά.

Το καινούριο τρίο project σου με ούτι και τρομπέτα συνδέεται αντίστοιχα με ένα ή και με αμφότερα τα προηγούμενα ή είναι κάτι ολότελα νέο και διαφορετικό; Και τι σχέση αλήθεια έχει μια πιανίστρια και συνθέτιδα της σύγχρονης μουσικής με ένα καθαυτό παραδοσιακό όργανο όπως το ούτι;

Το ούτι και ο κόσμος που φέρει μου είναι ιδιαίτερα ελκυστικά. Εξάλλου δεν σκέφτομαι με περιορισμούς σε σχέση με το πιάνο και την σύγχρονη σύνθεση . Όπως φάνηκε δεν δίστασα να συνδυάσω το πιάνο με τα κοχύλια στο «Rewa». Η μουσική για εμένα είναι μία.

Σε ενδιαφέρει ιδιαίτερα να πειραματίζεσαι με την συνύπαρξη του πιάνου με όσο το δυνατόν περισσότερα και πιο ποικίλα όργανα ή είναι η ιδέα μου;

Με ενδιαφέρει να κάνω μουσική που να λέει αυτά που δεν μπορπύν να ειπωθούν με λέξεις. Πραγματικά μου είναι αδιάφορο το πόσα και ποια είναι τα όργανα.

Όλα τα ιδιώματα στα οποία κινείσαι δεν έχουν μεγάλο κοινό και, ακόμα περισσότερο, κατάλληλους χώρους για να τα φιλοξενήσουν στην Ελλάδα αλλά, ειδικά για το «Rewa», νομίζεις ότι υπάρχει έστω και ένας για να παιχτεί ζωντανά; Εσύ και ο Rob Thorne επιθυμείτε να συμβεί αυτό και κάνετε προσπάθειες προς αυτή την κατεύθυνση;

Πιστεύω ότι υπάρχουν χώροι και στην Ελλάδα και στο εξωτερικό όπου θα μπορούσε να παιχτεί ζωντανά το «Rewa» και σαφώς κάνουμε προσπάθειες για αυτό.

Και τα προσεχή σχέδια σου, τα πιο άμεσα και συναυλιακά και τα λίγο πιο μακροπρόθεσμα και δισκογραφικά;

Τον Νοέμβριο θα παίξουμε με το νέο τρίο μου στο πολύ σημαντικό γερμανικό Jazzfest Berlin στο «Berliner Festspiele». Ένας νέος δίσκος με το τρίο αλλά και ένας ακόμη, λίγο αργότερα, με το Tania Giannouli Εnsemble είναι μέσα στα βραχυπρόθεσμα σχέδια μου.

Όταν ένας/μια δημιουργός μουσικής κινείται με βασικό κίνητρο να εκπλήσσει τον ίδιο τον εαυτού του/της σε κάθε επόμενο βήμα του όπως η Τάνια Γιανούλη το αποτέλεσμα δεν μπορεί ποτέ να είναι κάτι λιγότερο από ενδιαφέρον. Για όσους και όσες τουλάχιστον πιστεύουν ότι το σύμπαν λειτουργεί μα βάση το «τα πάντα ρει» του Ηρακλείτου, δηλαδή μια συνθήκη αέναης κίνησης, αλλαγής και εξέλιξης. Αξίζει ίσως εδώ να θυμηθούμε ότι σύμφωνα με τον Πυθαγόρα η μουσική δεν ήταν παρά η ηχητική «γλώσσα» του ιδίου του σύμπαντος, «η μουσική των ουρανίων σφαιρών» όπως την ονόμαζε...