Σε συνέντευξή του στον Δημήτρη Δανίκα [1], ο Χρήστος Γιανναράς μας βεβαίωνε πως η Τεχνητή Νοημοσύνη είναι το τέλος της ανθρωπότητας. Είπε και άλλα, που επίσης είναι σημαντικά, αλλά στο παρόν σημείωμα θα μείνουμε μόνο σε αυτό, το οποίο και θεωρούμε ως το πλέον κρίσιμο. Η ΤΝ θα σημάνει πράγματι το τέλος της ανθρωπότητας;
Αρχικώς λοιπόν, η ΤΝ δεν είναι παρά μία ανθρώπινη κατασκευή. Είναι ένας ψηφιακός μηχανισμός που δέχεται, επεξεργάζεται και σε κάποιο βαθμό συνθέτει, μεγάλο όγκο πληροφοριών. Έχει αποθηκευμένο τεράστιο όγκο πληροφοριών, τις οποίες δεν μπορεί ένας άνθρωπος να συγκρατήσει. Επί πλέον, μπορεί να συνθέτει αυτές τις πληροφορίες, πάντα όμως με τον τρόπο που η ψηφιακή τεχνολογία επιτρέπει.
Προφανώς η συμβολή της ΤΝ στην επιστημονική και τεχνολογική εξέλιξη, είναι πολύτιμη. Η τεχνολογική εξέλιξη είναι αποτέλεσμα (και) της διάχυσης των πληροφοριών και του τρόπου χρήσης τους. Αρχικώς αυτή η διάχυση ξεκίνησε από τη γλώσσα, ιδιαιτέρως όταν αυτή περιείχε και πληροφορίες πέραν της απλής επικοινωνίας μεταξύ των ανθρώπων (όπως η Ελληνική γλώσσα). Η επόμενη καμπή ήταν η τυπογραφία, όταν δηλαδή οι πληροφορίες έμεναν στο χρόνο περισσότερο και διακινούντο στο χώρο ευκολότερα και ευρύτερα. Η τρίτη, είναι η τρέχουσα μορφή της. Αυτή εγκαινιάστηκε με την επινόηση μηχανημάτων που βοηθούσαν τους ανθρώπους -τους κατασκευαστές τους δηλαδή- στη ταχεία σύνθεση πληροφοριών, όπως τα πρώτα κομπιουτεράκια, που έκαναν αριθμητικές πράξεις και λίγο αργότερα έλυναν συνθετότερα μαθηματικά προβλήματα. Τούτο συνεχίστηκε με το διαδίκτυο και τα διάφορα εργαλεία αναζήτησης πληροφοριών, που τις διαχέουν σε παγκόσμιο επίπεδο.
Προς τούτο, ήδη από το δεύτερο ήμισυ του ΧΧου αιώνα, αναπροσανατολίστηκε ο ρόλος του επιστήμονα και συνακόλουθα ο ρόλος της παιδείας. Οι διακινούμενες πληροφορίες άρχισαν να γίνονται πολλές και αδύνατον να συγκρατηθούν στη μνήμη ενός επιστήμονα. Επί πλέον, η επιστημονική πρόοδος κατέστη ραγδαία, με διαρκή αναπροσαρμογή των επιστημών και τη δημιουργία νέων πεδίων γνώσεων. Ο ρόλος του σημερινού επιστήμονα έτσι, δεν είναι η αποστήθιση των αναρίθμητων πληροφοριών και γνώσεων, που επί πλέον διαρκώς εξελίσσονται, αλλά η αναζήτησή τους, η χρήση τους και η σύνθεσή τους. Με στόχο την προώθησή τους και τη παραγωγή νέας γνώσης. Επί πλέον, απαιτείται από αυτόν να είναι διαρκώς ενήμερος, με την «διά βίου εκπαίδευσή» του να καθίσταται μονόδρομος.
Σήμερα όμως, τα ανωτέρω εντάθηκαν ακόμα περισσότερο: επινοήθηκε ψηφιακός τρόπος συλλογής τεράστιου όγκου πληροφοριών, πολλαπλάσιου αυτού των μεμονωμένων μηχανών αναζήτησης, πληροφοριών που μπορούν να ψηφιοποιηθούν και που πανίσχυρα λογισμικά μπορούν να συνθέσουν, πάντα βέβαια με τρόπο ψηφιακό. Προφανώς ο άνθρωπος δεν νοεί, δεν σκέπτεται, δεν αισθάνεται, δεν αποφασίζει και δεν πράττει, με ψηφιακό τρόπο. Ο άνθρωπος δεν είναι ψηφιακός μηχανισμός. Νοημοσύνη δεν σημαίνει σύνθεση ψηφιοποιημένων πληροφοριών, δεν κάνει αυτή τη δουλειά ο ανθρώπινος εγκέφαλος. Ο όρος «Τεχνητή Νοημοσύνη» είναι παραπλανητικός. Πολύς ορθώς ο Τσόμσκι δεν δέχεται τον όρο αυτόν και προτείνει την αντικατάστασή του με τον όρο «Λογισμικό Λογοκλοπής».
(Βέβαια εδώ επισημαίνουμε πως κακώς χαρακτηρίζουμε αρνητικά την «λογοκλοπή». Η ανθρωπότητα με «λογοκλοπές» εξελίχθηκε. Ουδείς κατηγόρησε τον Ικτίνο και τον Καλλικράτη για λογοκλοπή, επειδή είχαν ως πρότυπο το Ναό της Αφαίας Αθηνάς, ούτε τον Χριστιανισμό ότι ενστερνίστηκε ιδέες του Πλωτίνου, ούτε τους ευρωπαίους φιλοσόφους για λογοκλοπή των αρχαίων Ελλήνων. Σήμερα άλλωστε, όπως έχει ορθώς επισημανθεί, ίσως να μην υπάρχει τίποτε που να μην έχει ειπωθεί.)
Εσχάτως όμως, δημιουργείται ένα σοβαρότατο θέμα, αυτό που κάνει τον Χρήστο Γιανναρά να μιλά για το τέλος της ανθρωπότητας. Μιλάμε για Τεχνητή Νοημοσύνη, όρος ύβρις για τον όρο «νόηση». Μιλάμε επίσης για Έξυπνο σπίτι και Έξυπνη Πόλη, λες και τα κτήρια και οι δρόμοι είναι από μόνα τους έξυπνα. Μιλάμε για έξυπνο (smart) τηλέφωνο και για έξυπνα μηχανήματα, λες και είναι τα μηχανήματα που σκέπτονται. Με άλλα λόγια, παραχωρούμε σε κάποιο μηχάνημα, σε ένα λογισμικό, σε κάτι πέραν από μάς, την αρμοδιότητα να σκέπτεται και να αποφασίζει αντί για μάς, χωρίς μάλιστα να μας ενδιαφέρει και ποιος το κατασκεύασε. Με δεδομένο μάλιστα πως τα μηχανήματα αυτά είναι δομημένα από σύνολο στοιχείων, των οποίων οι κατασκευαστές δεν ελέγχουν το όλον, αυτά «αυτονομούνται» ακόμα περισσότερο και σταδιακώς τα βλέπουμε σαν πέραν ημών αυτόνομες οντότητες.
Τους κινδύνους αυτούς τους έχουν εντοπίσει αυτοί που μιλούν για την επικράτεια των μηχανών, λογοτέχνες, σκηνοθέτες και ποιητές. Οι μηχανές που κατασκευάστηκαν από ανθρώπους ανεξαρτητοποιούνται, κατευθύνουν τη ζωή μας και ακυρώνουν τη Σκέψη, μεταφέροντας την ανθρωπότητα στις προ-ελληνικές περιόδους της. Όπως τότε αρκούσε να φτιάξεις τους ναούς και τα αγάλματα, που μαγικά όριζαν τις ζωές των ανατολικών λαών, έτσι και σήμερα αρκεί να φτιάξεις ένα από τα μέρη που θα δομήσουν τη «Τεχνητή Νοημοσύνη», που αποκτά μαγική-θεϊκή διάσταση. Αν σε αυτά συμπεριλάβουμε και την προωθούμενη ακύρωση κάθε είδους ταυτότητας και ιδιοπροσωπίας των ανθρώπων, επιστρέφουμε σε ακόμα παλαιότερες εποχές.
Εκτός βεβαίως και αν ο άνθρωπος δεν αφήσει την ιστορία να φύγει από τα χέρια του…ιδού η κρίσιμη καμπή της ανθρωπότητας…..
***