Αν η τεχνολογία έχει πάρει υπερβατική διάσταση στις συνειδήσεις των ανθρώπων, ο ρόλος της θα μπορούσε να συγκριθεί με εκείνον που άλλοτε διαδραμάτιζε μια θεότητα. Η βασική διαφορά μεταξύ των δύο έγκειται στο ότι αποκλειστικός δημιουργός της τεχνολογίας είναι ο άνθρωπος, και κατ’ επέκταση είναι και ο μόνος υπεύθυνος να ορίσει τόσο την εξέλιξή της.
Étienne Balibar, Γάλλος φιλόσοφος
Αλήθεια, τα συστήματα τεχνητής νοημοσύνης θα μπορέσουν να αναζωογονήσουν τη δημοκρατία;
Το φαινόμενο της παραπληροφόρησης, η σχέση τεχνολογίας και δημοκρατίας, οι κίνδυνοι της αντικατάστασης των ανθρώπινων διαστάσεων με μηχανικές διαδικασίες που καθοδηγούνται από τεχνολογικά μέσα, οι εγγυήσεις που θα πρέπει να δοθούν για τη διαφάνεια στον τρόπο λειτουργίας των συστημάτων τεχνητής νοημοσύνης αλλά και η «αποξένωση» του ανθρώπου προς την τεχνολογία ήταν μερικές μόνο από τις θεματικές στις οποίες κινήθηκαν οι Δελφικοί Διάλογοι που εγκαινιάστηκαν με τη συμμετοχή καθηγητών κορυφαίων Πανεπιστημίων και Ιδρυμάτων του πλανήτη. Πραγματοποιήθηκαν την περασμένη Τετάρτη 21 Ιουνίου στο Ευρωπαϊκό Πολιτιστικό Κέντρο Δελφών υπό την Αιγίδα της Α.Ε. της Προέδρου της Δημοκρατίας Κατερίνας Σακελλαροπούλου και με κεντρικό θέμα: Τεχνολογία και Δημοκρατία. Ιδιαίτερα ενδιαφέρον είναι το ότι - πέραν της διά ζώσης παρακολούθησης - το κοινό που παρακολούθησε σε live streaming τους Διαλόγους ήταν ιδιαίτερα μεγάλο.
Ψυχή του όλου εγχειρήματος, ο πρόεδρος του ΕΠΚεΔ, καθηγητής Πανεπιστημίου Χάρβαρντ, Παναγιώτης Ροϊλός, ο οποίος άνοιξε με χαιρετισμό του τους Δελφικούς Διαλόγους.
Δυο συνεδρίες «στελέχωσαν» τους Δελφικούς Διαλόγους με εξαιρετικούς διευθυντές συζητήσεων. Η πρώτη σε συντονισμό Matthew J. Gibney, Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης, και η δεύτερη Marianne Hirsch, Πανεπιστήμιο Columbia.
Ιδιαίτερα ενδιαφέρουσα ήταν κι η παρέμβαση του Alvin Wang Graylin, Παγκόσμιου Αντιπροέδρου Εταιρικής Ανάπτυξης, HTC μέσω διαδικτύου με θέμα Η Επερχόμενη Επανάσταση του Metaverse. Ο ίδιος είπε ότι σε σχετικά σύντομο χρονικό διάστημα οι μηχανές θα «καταλάβουν» τον άνθρωπο όχι για να τον εξαφανίσουν αλλά επειδή αυτή θα είναι η νέα τάξη της μετά ψηφιακής πραγματικότητας. Αν βέβαια ο άνθρωπος δεν αυτοκαταστραφεί μαζί με τον πλανήτη του σε δέκα χρόνια. Ενα μέλλον δυστοπικό. Επίσης, αν καταφέρουμε να προσαρμοστούμε οι μηχανές θα είναι οι βοηθοί μας, η παγκόσμια πείνα θα εξαλειφθεί και θα εργαζόμαστε λιγότερες ώρες, έχοντας ως αρχηγό έναν υπέρσοφο μονάρχη, ο οποίος θα είναι μηχανή...
Το «παράθυρο» για ζύμωση ιδεών που άνοιξαν οι Δελφικοί Διάλογοι αναδείχτηκε στην ώρα της στρογγυλής τράπεζας που ολοκλήρωσε τη συνάντηση στην αίθουσα Ελένη Αρβελέρ του Συνεδριακού Κέντρου του ΕΠΚεΔ. Θίχτηκαν τα κρισιμότερα σημεία των συνεδριών που είχαν προηγηθεί, όπως η παραπληροφόρηση, η ψηφιακή δημοκρατία και ο ρόλος της τεχνολογίας στην ανθρώπινη συνείδηση.
Howard: Επιστημονική συνεργασία και χρηστή διακυβέρνηση
Ο καθηγητής Howard, κοινωνικός επιστήμων με εξειδίκευση στην τεχνολογία, τη δημόσια πολιτική και τις διεθνείς υποθέσεις, καθηγητής στο Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης και πρόεδρος της Διεθνούς Επιτροπής για το Περιβάλλον της Πληροφορίας, παρουσίασε δεδομένα παγκόσμιας έρευνας που καταδεικνύουν την διευρυμένη ανησυχία γύρω από το φαινόμενο της παραπληροφόρησης. Παρά την πολυπληθή σχετική βιβλιογραφία, η εστίαση στους προτεινόμενους τρόπους αντιμετώπισης της παραπληροφόρησης στις σύγχρονες δημοκρατίες είναι περιορισμένος. Εντούτοις, στόχος του νέου Ινστιτούτου του καθηγητή Howard αποτελεί η παροχή ανεξάρτητων επιστημονικών δεδομένων προς την αξιολόγηση των παγκόσμιων τάσεων στην αλγοριθμική μεροληψία, παραπληροφόρηση και χειραγώγηση. Ο Howard τόνισε ότι προκειμένου να εφαρμοστούν αποτελεσματικές λύσεις κρίνεται αναγκαία η συνεργασία μεταξύ ακαδημαϊκών, ρυθμιστικών αρχών και των μεγάλων τεχνολογικών εταιρειών. Οι νέες τεχνολογικές προκλήσεις και οι πολιτικές και κοινωνικές επιπτώσεις τους απαιτούν τη διαρκή έρευνα και συνεργασία των ειδικών, δίχως την οποία, φαινόμενα όπως αυτό της παραπληροφόρησης να μένουν χωρίς αντιμετώπιση.
Schnapp: Δημοκρατία GPT
Εμβαθύνοντας στο φετινό θέμα των Δελφικών Διαλόγων, ο καθηγητής Schnapp, ιστορικός του πολιτισμού και της τεχνολογίας, Πρόεδρος, Τμήμα Συγκριτικής Λογοτεχνίας, Καθηγητής Ρομανικών Γλωσσών και Λογοτεχνιών και Συγκριτικής Λογοτεχνίας Πανεπιστημίου Harvard, Συν-διευθυντής του Κέντρου Berkman για το Διαδίκτυο και την Κοινωνία Democracy GPT/ Δημοκρατία GPT, διερεύνησε με μια συναρπαστική παρουσίαση τη σχέση τεχνολογίας και δημοκρατίας. Ειδικότερα, ιχνηλάτησε τον τρόπο διεξαγωγής των εκλογικών διαδικασιών από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα, από την ψήφο μέσω της φωνής, της ανάτασης του χεριού, τα δισκία, τον κλήρο μέχρι τα ψηφοδέλτια. Με αυτόν τον τρόπο επιχειρηματολόγησε περί της αλληλεξάρτησης δημοκρατίας και τεχνολογικής προόδου, καθώς η ιστορία αποδεικνύει ότι η μετάφραση της βούλησης του λαού έρχεται πάντα μέσα από τα τεχνολογικά εργαλεία της εκάστοτε εποχής. Έτσι και σήμερα, όπου με την κατάλληλη συνεργασία των επιστημόνων, η τεχνητή νοημοσύνη και οι τεχνολογικές πλατφόρμες δύνανται να δημιουργήσουν νέα μοντέλα δημοκρατικής συμμετοχής των πολιτών. Ο καθηγητής Schnapp τόνισε, τέλος, τον ρόλο των θεσμών ως διαμορφωτών και οδηγών της νομοθετικής διαδικασίας, επισημαίνοντας ότι μόνο μέσω της διασφάλισης των κατάλληλων κανονισμών, εγγυήσεων και της διαφάνειας στον τρόπο λειτουργία τους, τα συστήματα τεχνητής νοημοσύνης θα μπορέσουν να αναζωογονήσουν τη δημοκρατία.
Lévy: Ο ψηφιακός δημόσιος χώρος
Ο Pierre Lévy, φιλόσοφος, θεωρητικός του πολιτισμού και μελετητής των μέσων ενημέρωσης άνοιξε τη συζήτηση θέτοντας το ζήτημα ορισμού της παραπληροφόρησης. Όλοι οι ομιλητές συμμετείχαν σε έναν εκτενή διάλογο, προσφέροντας τις απόψεις και προοπτικές τους, καθώς και ενδιαφέροντα παραδείγματα του φαινομένου. Ο Philip Howard πρότεινε τον ορισμό της παραπληροφόρησης ως «σκόπιμη διαστρέβλωση γεγονότων που αποσκοπεί στην παραπλάνηση των ατόμων, η οποία συχνά τροφοδοτείται από οικονομικά κίνητρα». Έπειτα, η συζήτηση κινήθηκε γύρω από τους τρόπους εξακρίβωσης μιας πληροφορίας και τη σημασία της αξιολόγησης της πηγής προώθησής της. Παρότι δεν αποτελεί σύγχρονο φαινόμενο, η παραπληροφόρηση λογίζεται μεταξύ των σοβαρότερων απειλών που δημιουργούν οι νέες τεχνολογίες επειδή, όπως ανέφερε ο Jeffrey Schnapp, οι παραποιημένες πληροφορίες ταξιδεύουν στον κόσμο του διαδικτύου ραγδαία και σε κάθε ανθρώπινη γλώσσα.
Balibar: Η ψηφιακή καταστροφή ως ανθρωπολογικό και πολιτικό πρόβλημα
Στη συνέχεια, ο φιλόσοφος, Ομ. Καθηγητής Πανεπιστημίου Paris X-Nanterre και Πανεπιστημίου της Καλιφόρνια, Étienne Balibar (ο οποίος παραδέχτηκε ότι ακολουθεί μια νευρωτική συμπεριφορά καθ′ ότι ... δεν διατηρεί λογαριασμό facebook), εξήγησε το φαινόμενο που αποκαλεί «αποικιοποίηση των ανθρώπινων σχέσεων από την τεχνολογία», σε σχέση με τη δημοκρατία ως καθεστώς και ως τρόπο ζωής. Αντλώντας στοιχεία από το έργο του Habermas, ο Balibar συζήτησε τους κινδύνους της αντικατάστασης των ανθρώπινων διαστάσεων με μηχανικές διαδικασίες που καθοδηγούνται από τεχνολογικά μέσα.
Ακολουθώντας τις ερωτήσεις των παρευρισκόμενων, η συζήτηση στράφηκε στο θέμα της ψηφιακής ψηφοφορίας και στις προκλήσεις της διασφάλισης της συμμετοχής όσων δεν είναι εξοικειωμένοι με την τεχνολογία. Οι ομιλητές τοποθετήθηκαν στο θέμα της εξελισσόμενης έννοιας της δημοκρατικής συμμετοχής και τη σημασία δημιουργίας πλατφορμών που διευκολύνουν την ίση συμμετοχή.
Οι Δελφικοί Διάλογοι έκλεισαν με σκέψεις γύρω από την «αποξένωση» του ανθρώπου προς την τεχνολογία και τις μορφές που μπορεί να πάρει: την αλλοτρίωση, την αντίσταση, την προσαρμογή ή την ανατροπή.
Οι Δελφικοί Διάλογοι πραγματοποιήθηκαν χάρη στην ευγενική χορηγία της Eurolife FFH.