Οταν αποφάσισαν πού θα δοκιμάσουν την πράσινη τεχνολογία, οι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής στην Ελλάδα επέλεξαν το πιο απομακρυσμένο σημείο στον χάρτη: τη μικροσκοπική Τήλο.
Οπως αναφέρει το Associated Press σε σχετικό δημοσίευμα με τίτλο «Το ελληνικό νησί που τροφοδοτείται με ενέργεια από μπαταρίες, ποντάρει στο πράσινο μέλλον», η παροχή ηλεκτρικής ενέργειας και βασικών υπηρεσιών, ακόμη και η πρόσβαση με πλοίο, είναι όλα μια πρόκληση για αυτό το νησί με μόλις 500 μόνιμους κατοίκους όλο το χρόνο.
Το πιο πρόσφατο πρόβλημά του ήταν η αντιμετώπιση του πλαστικού. Ωστόσο, οι αρχές ανακοίνωσαν αυτή την εβδομάδα ότι περισσότερο από το 80% των σκουπιδιών της Τήλου ανακυκλώνεται τώρα. Η χωματερή όπου κάποτε θάβονταν ακατέργαστα σκουπίδια σε μια πλαγιά ενός λόφου έχει κλείσει οριστικά.
Το νησί παράγει ήδη το μεγαλύτερο μέρος της δικής του ηλεκτρικής ενέργειας από το 2019, χρησιμοποιώντας ένα ηλιακό πάρκο και μια ανεμογεννήτρια συνδεδεμένη με μπαταρίες, που διατηρούν αδιάκοπη την παροχή.
Η Τήλος, γράφει το Associated Press, είναι ένα μέλος μιας αλυσίδας νησιών στο νοτιοανατολικό Αιγαίο, όπου οι περισσότερες παραλίες είναι άδειες, οι κατσίκες περιφέρονται δίπλα σε εκκλησίες αιώνων και τα βουνά μυρίζουν άγρια ρίγανη. Η αυτονομία είναι μια αναγκαιότητα αλλά και μια πηγή υπερηφάνειας.
Για αυτό και το νησί «αγκαλιάζει» την τεχνολογία.
Στο κεντρικό λιμάνι, ηλεκτρικά οχήματα περνούν μπροστά από τους τουρίστες, μεταφέροντας εμπορεύματα. Ηλιακά πάνελ τροφοδοτούν τους πίνακες στις στάσεις των λεωφορείων και μια ράμπα που δίνει πρόσβαση στη θάλασσα σε άτομα με αναπηρία.
Η δήμαρχος Μαρία Καμμά-Αλιφέρη λέει ότι η συρρίκνωση του πληθυσμού της Τήλου έκανε ακόμη πιο επιτακτική την ανάγκη για αλλαγές. «Τη δεκαετία του 1990 είχαν απομείνει 270 άνθρωποι σε αυτό το νησί. Υπήρχαν πολύ λίγες γεννήσεις. Το σχολείο κινδύνευε να κλείσει επειδή είχε τόσα λίγα παιδιά - εγώ ήμουν ένα από αυτά», εξηγεί. «Και το νησί κόντεψε να ερημώσει πλήρως».
Ομως η ίδια επέλεξε να μείνει στο νησί και παρακολούθησε πανεπιστημιακά μαθήματα δια αλληλογραφίας για να μάθει όσα χρειαζόταν για τη δημόσια διοίκηση.
«Φτάσαμε κοντά στο χείλος του γκρεμού, και νομίζω ότι αυτό είναι που μας κινητοποιεί τώρα», επισημαίνει, στεκόμενη στην τοποθεσία της παλιάς χωματερής όπου έχουν φυτευτεί λουλούδια.
Με τον τουρισμό στη Μεσόγειο να ανακάμπτει αυτό το καλοκαίρι μετά από δύο χρόνια πανδημίας, πολλά ελληνικά νησιά αντιμετωπίζουν μεγάλη πίεση ως προς τους διαθέσιμους πόρους τους. Μεταξύ άλλων υπάρχει έλλειψη πόσιμου νερού και εξάρτηση από το πετρέλαιο ντίζελ για την παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας καθώς οι τιμές της ενέργειας συνεχίζουν να εκτινάσσονται στα ύψη.
Η Ελλάδα έχει περίπου 200 κατοικημένα νησιά, σημειώνει το επίμαχο δημοσίευμα του AP, πολλά από τα οποία εξακολουθούν να αντιμετωπίζουν συνεχόμενα μπλακ άουτ το καλοκαίρι και παλεύουν για να βρουν λύση με τις υπερχειλισμένες χωματερές, που συνήθως κρύβονται στους λόφους.
Η Τήλος αναμένει 30.000 επισκέπτες αυτό το καλοκαίρι, ενώ το κοντινό νησί της Ρόδου πρόκειται να δεχθεί περισσότερα από 2 εκατομμύρια τουρίστες μόνο αεροπορικώς.
Τον περασμένο Δεκέμβριο, η Τήλος ξεκίνησε πιλοτικά ένα πρόγραμμα παραλαβής οικιακών απορριμμάτων, με τους κατοίκους να λαμβάνουν κιτ ανακύκλωσης και να τους ζητείται να πλένουν και να διαχωρίζουν τα οικιακά απορρίμματα.
«Λειτουργεί. Ξεκινήσαμε με 10 σπίτια και τώρα έχουμε ξεπεράσει τα 400», λέει ο Αθανάσιος Πολυχρονόπουλος, επικεφαλής της ελληνικής εταιρείας ανακύκλωσης Polygreen, που πρόσφερε την υπηρεσία δωρεάν, ελπίζοντας να επεκτείνει το μοντέλο της.
«Πρόκειται για μια νησιωτική κοινότητα που είναι ανοιχτή στην αλλαγή. Προσφέρθηκε εθελοντικά να υποδεχτεί πρόσφυγες και πραγματοποίησε τους πρώτους γάμους ομόφυλων ζευγαριών στην Ελλάδα. Είχαμε άλλες επιλογές, αλλά ξέραμε ότι έπρεπε να ξεκινήσουμε από εδώ», προσθέτει.
Ο παλιός χώρος υγειονομικής ταφής έχει αντικατασταθεί από ένα εργοστάσιο ανακύκλωσης, όπου τα σκουπίδια διαχωρίζονται σε τραπέζια διαλογής για να παραχθεί γυαλί σε σκόνη, μίγμα τσιμέντου, λίπασμα κομποστοποίησης, συμπιεσμένο χαρτόνι και πλαστικό που χρησιμοποιεί μια γκαλερί τέχνης για την κατασκευή καναπέδων και άλλων επίπλων με τρισδιάστατη εκτύπωση.
Το εργοστάσιο αυτή τη στιγμή επεξεργάζεται περίπου 2 τόνους απορριμμάτων την εβδομάδα, τα περισσότερα από τα οποία ανακυκλώνονται πλήρως. Περίπου το ένα τρίτο κομποστοποιείται και το 15% -ταξινομημένο ως «μη ανακυκλώσιμο»- αποστειρώνεται και τεμαχίζεται για να χρησιμοποιηθεί σε κατασκευές.
«Ακόμα κάνουμε λάθη και μαθαίνουμε», συνεχίζει ο κ.Πολυχρονόπουλος. «Προς έκπληξή μας, οι ηλικιωμένοι είναι οι καλύτεροι στον διαχωρισμό των απορριμμάτων. Είναι λογικό, αν το καλοσκεφτείς: Μπορούν να θυμηθούν πώς ήταν τα πράγματα πριν υπάρξει πλαστικό».
Μερικοί κάτοικοι θυμούνται επίσης τις εποχές που ένα διερχόμενο πλοίο στις ακτές της Τήλου ήταν σπάνιο θέαμα. Η Ρόδος απέχει ακόμα δύο ώρες με το πλοίο, η ηπειρωτική Ελλάδα 15.
«Πάντα αναρωτιόμασταν πού θα πήγαινε όλο αυτό το πλαστικό. Και στο πίσω μέρος του μυαλού μας πάντα νιώθαμε ότι έπρεπε να κάνουμε κάτι για αυτό», λέει ο ιδιοκτήτης παραθαλάσσιου εστιατορίου, Νίκος Ατσικνούδας.
Μεταξύ της προετοιμασίας των γευμάτων, των τραπεζιών και του καθαρισμού τους για τους νέους πελάτες, το προσωπικό τοποθετεί τα πάντα σε κάδους με χρωματική κωδικοποίηση.
«Είναι επιπλέον δουλειά, αλλά κανείς δεν μπορεί να διαφωνήσει για το μακροπρόθεσμο όφελος», εκτιμά ο εστιάτορας. «Εχουμε πολλούς ξένους επισκέπτες. Είναι πιο συνηθισμένοι στην ανακύκλωση από εμάς και τους αρέσει».
Οι επισκέψεις επισήμων στην Τήλο είναι σπάνιες και χαιρετίζονται με τυμπανοκρουσίες και με παιδιά με παραδοσιακές φορεσιές συγκεντρωμένα στο λιμάνι.
Ο πιο πρόσφατος αξιωματούχος που βρέθηκε εκεί ήταν ο υπουργός Ενέργειας και Περιβάλλοντος, Κώστας Σκρέκας, ο οποίος έφτασε την Τρίτη με βοηθούς του πρωθυπουργικού γραφείου για να περιοδεύσει στο νέο εργοστάσιο ανακύκλωσης.
«Τα μικρά μας νησιά αντιμετωπίζουν δυσκολίες λόγω της απόστασης από την ηπειρωτική χώρα και της (περιβαλλοντικής) επιβάρυνσης από τον τουρισμό», είπε μετά τη συνάντηση με μαθητές σε μια τάξη ευαισθητοποίησης για την ανακύκλωση.
«Για άλλη μια φορά, το όμορφο νησί της Τήλου είναι πρωτοπόρο», υπογράμμισε.