Το ρωσικό αέριο σταμάτησε να ρέει προς τα κράτη της ΕΕ μέσω της Ουκρανίας μετά τη λήξη της προπολεμικής 5ετους συμφωνίας, που σηματοδοτεί το τέλος μιας συμφωνίας δεκαετιών - τρία χρόνια μετά την ολοκληρωτική εισβολή της Μόσχας στη γείτονά της.
Ο Ουκρανός πρόεδρος, Βολοντίμιρ Ζελένσκι, δήλωσε ότι η χώρα του δεν θα επιτρέψει στη Ρωσία να «κερδίσει επιπλέον δισεκατομμύρια από το αίμα μας». Εν τω μεταξύ, η κυβέρνηση της Πολωνίας είπε ότι η αποκοπή ήταν «άλλη μια νίκη» εναντίον της Μόσχας. Ο Ουκρανός υπουργός Ενέργειας, επιβεβαίωσε το πρωί της Πρωτοχρονιάς ότι το Κίεβο σταμάτησε τις ροές φυσικού αερίου «για το συμφέρον της εθνικής ασφάλειας».
«Αυτό είναι ένα ιστορικό γεγονός. Η Ρωσία χάνει αγορές και θα υποστεί οικονομικές απώλειες. Η Ευρώπη έχει ήδη αποφασίσει να καταργήσει σταδιακά το ρωσικό αέριο και (αυτό) ευθυγραμμίζεται με αυτό που έχει κάνει σήμερα η Ουκρανία», δήλωσε ο Χαλουσένκο.
Ακόμη και όταν ρωσικά στρατεύματα και τανκς μετακινούνταν στην Ουκρανία, το ρωσικό φυσικό αέριο συνέχισε να ρέει μέσω του δικτύου αγωγών της χώρας -που δημιουργήθηκε όταν η Ουκρανία και η Ρωσία ήταν αμφότερες μέρος της Σοβιετικής Ενωσης- προς την Ευρώπη, στο πλαίσιο μιας πενταετούς συμφωνίας που διήρκεσε μέχρι χθες. Η Gazprom κέρδιζε χρήματα από το φυσικό αέριο και η Ουκρανία εισέπρατε τέλη διαμετακόμισης.
Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή λέει ότι η ΕΕ είχε προετοιμαστεί για την αλλαγή αυτή και διαβεβαιώνει ότι τα περισσότερα κράτη μπορούν να την αντιμετωπίσουν, έχοντας παρουσιάσει σχέδια για πλήρη εξάλειψη των εισαγωγών ρωσικού φυσικού αερίου έως το 2027. Η Μολδαβία, πάντως, η οποία δεν ανήκει στην ΕΕ, αντιμετωπίζει ήδη ελλείψεις.
Η Ρωσία μπορεί ακόμα να στέλνει αέριο στην Ουγγαρία, την Τουρκία και τη Σερβία μέσω του αγωγού TurkStream από τη Μαύρη Θάλασσα.
Η ρωσική εταιρεία Gazprom επιβεβαίωσε ότι οι εξαγωγές φυσικού αερίου μέσω της Ουκρανίας προς την Ευρώπη σταμάτησαν στις 08:00 τοπική ώρα (07:00 ώρα Ελλάδος) την Τετάρτη. Αξίζει να σημειωθεί ότι η Μόσχα μετέφερε φυσικό αέριο στην Ευρώπη μέσω της Ουκρανίας από το 1991.
Οι άμεσες επιπτώσεις δεν είναι βαριές, όμως ο στρατηγικός και συμβολικός αντίκτυπος για ολόκληρη την Ευρώπη είναι τεράστιος. Η Ρωσία έχει χάνει μια σημαντική αγορά, αλλά ο Βλαντιμίρ Πούτιν υποστηρίζει ότι οι χώρες της ΕΕ θα υποφέρουν περισσότερο από αυτή την εξέλιξη.
Η ΕΕ έχει μειώσει σημαντικά τις εισαγωγές φυσικού αερίου από τη Ρωσία από τότε που ξεκίνησε την πλήρη εισβολή της στην Ουκρανία το 2022, αλλά ορισμένα ανατολικά κράτη-μέλη εξακολουθούν να εξαρτώνται σε μεγάλο βαθμό από τις προμήθειες, αποφέροντας τη Ρωσία περίπου 5 δισ. ευρώ κάθε χρόνο.
Το ρωσικό αέριο αντιπροσώπευε λιγότερο από το 10% των εισαγωγών φυσικού αερίου της ΕΕ το 2023, σύμφωνα με το μπλοκ -το ποσοστό αυτό ήταν 40% το 2021. Ωστόσο, αρκετά μέλη της ΕΕ, συμπεριλαμβανομένης της Σλοβακίας και της Αυστρίας, συνέχισαν να εισάγουν σημαντικές ποσότητες φυσικού αερίου από τη Ρωσία.
Το τέλος της συμφωνίας διαμετακόμισης έχει ήδη προκαλέσει σοβαρές εντάσεις με τη Σλοβακία, η οποία είναι πλέον το κύριο σημείο εισόδου του ρωσικού φυσικού αερίου στην ΕΕ και κέρδιζε από τα τέλη διαμετακόμισης με τη διοχέτευση του φυσικού αερίου στην Αυστρία, την Ουγγαρία και την Ιταλία.
Η Σλοβακία έχει δηλώσει ότι θα πληρώσει περισσότερα για εναλλακτικές διαδρομές. Η ρυθμιστική αρχή ενέργειας της ανακοίνωσε στις αρχές Δεκεμβρίου ότι οι τιμές του φυσικού αερίου για τους καταναλωτές θα αυξηθούν το 2025. Ο πρωθυπουργός της Σλοβακίας, Ρόμπερτ Φίτσο, δήλωσε την Τετάρτη ότι το τέλος της συμφωνίας θα έχει «δραστικές» συνέπειες για τις χώρες της ΕΕ, αλλά όχι για τη Ρωσία.
Ο υπουργός Εξωτερικών της Πολωνίας, Ράντοσλαβ Σικόρσκι, είπε ότι υπάρχουν εναλλακτικές διαδρομές παροχής φυσικού αερίου από τις διεθνείς αγορές, όπως ένας τερματικός σταθμός στην Κροατία και συνδέσεις από τη Γερμανία και την Πολωνία.
Η Μολδαβία, πάντως, δείχνει να επηρεάζεται πιο σοβαρά από τη λήξη της συμφωνίας διαμετακόμισης, καθώς παράγει μεγάλο μέρος της ηλεκτρικής της ενέργειας σε σταθμό που τροφοδοτείται από ρωσικό αέριο, ενώ μέσω αυτού προμήθευε επίσης την αποσχισθείσα περιοχή της Υπερδνειστερίας που υποστηρίζεται από τη Ρωσία.
Η Gazprom είχε προειδοποιήσει από τις 28 Δεκεμβρίου ότι θα περιόριζε το φυσικό αέριο στη Μολδαβία την 1η Ιανουαρίου επειδή δεν είχε εκπληρώσει τις υποχρεώσεις πληρωμής της. Ο πρωθυπουργός της Μολδαβίας αρνήθηκε το υποτιθέμενο χρέος και κατηγόρησε τη Ρωσία ότι χρησιμοποιεί «την ενέργεια ως πολιτικό όπλο», λέγοντας ότι αφήνει την Υπερδνειστερία «χωρίς φως και ζέστη στη μέση του χειμώνα».
Η θέρμανση και το ζεστό νερό διακόπηκαν στην Υπερδνειστερία «λόγω της προσωρινής διακοπής της παροχής φυσικού αερίου», ανέφερε η ενεργειακή εταιρεία Tirasteploenergo, προτρέποντας τους κατοίκους να ντυθούν ζεστά, να μαζέψουν μέλη της οικογένειας σε ένα μονόκλινο δωμάτιο, να κρεμάσουν κουβέρτες ή χοντρές κουρτίνες στα παράθυρα και να χρησιμοποιήσουν ηλεκτρικές θερμάστρες.
Ο υπουργός Ενέργειας της Μολδαβίας, Κονσταντίν Μποροσάν, δήλωσε ότι η κυβέρνησή έλαβε μέτρα για να εξασφαλίσει σταθερή παροχή ρεύματος, αλλά κάλεσε τους πολίτες να εξοικονομήσουν ενέργεια.
Η ΕΕ έχει βρει εναλλακτικές πηγές υγροποιημένου φυσικού αερίου (LNG) από το Κατάρ και τις ΗΠΑ, καθώς και φυσικού αερίου από τη Νορβηγία, μετά την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία. Τον Δεκέμβριο, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή παρουσίασε σχέδια για την πλήρη αντικατάσταση της διαμετακόμισης φυσικού αερίου μέσω της Ουκρανίας.
(με πληροφορίες από BBC, Associated Press)