Το φαινόμενο της πεταλούδας αναφέρεται στη δυνατότητα που έχει μια μικρή αλλαγή σε ένα πολύπλοκο σύστημα να οδηγήσει σε μεγάλες και απρόσμενες συνέπειες. Η παρομοίωση που χρησιμοποιείται συχνά είναι η εξής: «Το φτερούγισμα μιας πεταλούδας στον Αμαζόνιο μπορεί να προκαλέσει έναν τυφώνα στην Κίνα».
Ως κοινωνία, ζούμε ακριβώς αυτόν τον συσχετισμό επί δύο χρόνια τώρα, ο οποίος μάλιστα, στην παρούσα φάση του, βρίσκεται σε κορύφωση.
Ξεκίνησε ως εξής:
Η αντικατάσταση ενός σταθμάρχη σε έναν από τους 200 σιδηροδρομικούς σταθμούς της χώρας, προκάλεσε κοινωνικό τυφώνα στην ελληνική κοινωνία, ο οποίος κλιμακώθηκε ως εξής:
Φάση 1η: Αρχικά, αυτή η μικρή αλλαγή, έκανε 57 οικογένειες και όλη την ελληνική κοινωνία να θρηνήσουν πολύτιμα και αναντικατάστατα μέλη τους.
Φάση 2η: Το μοιραίο αποτέλεσμα αυτής της μικρής αλλαγής δεν κινητοποίησε την κυβέρνηση να προβεί σε άμεσες και σωστές ενέργειες για την ουσιαστική διερεύνηση του συμβάντος και την αποκατάσταση της σαθρότητας πίσω από αυτό, σε όλο το φάσμα λειτουργίας των τρένων.
Φάση 3η: Η κυβέρνηση, έχοντας εξασφαλίσει επανεκλογή (με 41%) λίγους μήνες μετά το συμβάν, έκανε προκλητικές επιλογές (βλ. επανεκλογή Καραμανλή) και προτεραιοποίησε άλλες πολιτικές, επίσης προκλητικές ή άδικες, έναντι του φλέγοντος θέματος των Τεμπών (βλ. γάμο ομοφυλόφιλων και τεκμαρτό εισόδημα στον μικρό ελεύθερο επαγγελματία).
Φάση 4η: Γνωστά και άγνωστα κοράκια της πολιτικής και του «ηθικού πλεονεκτήματος» ήρθαν να τσιμπολογήσουν πάνω από τα ανθρώπινα πτώματα του δυστυχήματος προς κομματικόν ή ίδιον όφελος.
Φάση 5η: Ο κόσμος, που προ διετίας είχε δώσει 41% στην κυβέρνηση, εν όψει και νέων δεδομένων, θυμήθηκε ότι έχει αντανακλαστικά. Και δίχως περαιτέρω σκέψη προσχώρησε στο κίνημα «Δεν έχω οξυγόνο». Με επτά στους δέκα πολίτες να βλέπουν συγκάλυψη στο δυστύχημα των Τεμπών!
Φάση 6η: Ανάμεσα στους μεν, που είχαν τον πόνο τους, στους δε, που περί άλλων τύρβαζαν, και στα «κοράκια», δημιουργήθηκε ένα εξωφρενικά πρόσφορο έδαφος για βάσιμες υποθέσεις, αλλά και για αλυσιδωτές θεωρίες πάσης φύσεως, οι οποίες, σε συνδυασμό με διάφορες συμπτώσεις (απίθανες καμιά φορά), αποκορύφωσαν το Φαινόμενο της Πεταλούδας.
Στις επόμενες φάσεις, κανείς δεν ξέρει πώς μπορεί να εξελιχθεί το φαινόμενο.
Στην παρούσα φάση, πάντως, η αντικατάσταση ενός σταθμάρχη στη Λάρισα το 2023 έκανε τον πρωθυπουργό της χώρας το 2025 να φαίνεται μαφιόζος ή δολοφόνος!...
Ανάμεσα σε όλο αυτό το χάος, αν κοιτάξει κανείς μέσα από το μάτι του Κυκλώνα, αυτή τη μικρή ήρεμη περιοχή που παραμένει ανεπηρέαστη από το φαινόμενο, ίσως διακρίνει το εξής: σε μια κοινωνία, που μια τόσο μικρή αλλαγή μπορεί να φέρει τόσο μεγάλες και απρόσμενες συνέπειες, υπάρχει βαθύ συστημικό πρόβλημα, το οποίο γεννά και θα γεννά συνεχώς «τραγωδίες» και «ανθρώπινα λάθη»*.
Και, προσωπικά, δεν βλέπω καμία πιθανότητα αποκατάστασης του προβλήματος αυτού, καθώς πια φαίνεται να έχει εξελιχθεί σε γενικευμένη σήψη. Προ οικονομικής κρίσης, μπορεί να έβρισκε κανείς και κάποιους αξιωματούχους, κρατικούς λειτουργούς και επαγγελματίες της προκοπής, με πραγματική κατάρτιση στο αντικείμενό τους και με ενδιαφέρον για τον πολίτη/πελάτη/ασθενή και το ευρύτερο κοινό καλό. Πλέον, αυτό δεν ισχύει. Όλα έχουν καλυφθεί από ένα τεράστιο πέπλο προχειρότητας, αδιαφορίας, ανεπάρκειας, εύκολου κέρδους και κερδοσκοπίας.
Ελλείψει επαρκών ποιοτικών στοιχείων από την αγορά και την κοινωνία, ο εκφυλισμός των θεσμών δεν μπορεί ποτέ να αντιστραφεί. Κρατικά, δεν επρόκειτο να γίνει αυτό ποτέ, έτσι κι αλλιώς. Και, κοινωνικά, πια δεν υπάρχει αυτή η δυναμική.
Γι’ αυτό, η ελληνική κοινωνία θα είναι καταδικασμένη να ζει «τραγωδίες» σε επανάληψη (πηγαίνοντας και όπου βγει).
*Για να κάνει κανείς λάθος θα πρέπει να γνωρίζει το αντικείμενό του. Και, ύστερα, εξαιτίας εξαιρετικά συγκυριακής αμέλειας, να παραβλέψει κάτι. Ο εν λόγω σταθμάρχης δεν γνώριζε το αντικείμενό του. Και οι λοιποί που είχαν την ευθύνη να τον επιβλέπουν, απουσίαζαν! Αυτό λέγεται εγκληματική ανευθυνότητα και όχι ανθρώπινο λάθος.
*Για να χαρακτηρίσουμε ένα γεγονός «τραγωδία», θα πρέπει να συντρέξουν τυχαίοι και απρόβλεπτοι παράγοντες. Αν έπεφτε μια χιονοστιβάδα πάνω στα τρένα, θα ήταν τραγωδία. Κάποιος, όμως, ορισμένος ως υπεύθυνος, έβαλε δύο τρένα με αντίθετη πορεία, μέσα στις ίδιες γραμμές. Αυτό δεν λέγεται τραγωδία - αυτό λέγεται αποτέλεσμα εγκληματικής ανευθυνότητας, και κατά συνέπεια, έγκλημα.