Η προηγούμενη πρωτομηνιά (που σήμανε την άνοιξη) μας βρήκε ως λαό σε κατάσταση σοκ, αλλά δεν είχαμε πέσει από τα σύννεφα...
Η έλευση της φετινής και κάθε άνοιξης στο εξής σημαδεύτηκε από την «Τραγωδία στα Τέμπη». Εκείνο το φοβερό πρωί της 1ης Μαρτίου 2023, μόλις έναν μήνα πριν, την επόμενη ενός αδιανόητου συμβάντος επικρατούσε ένα γενικό μούδιασμα. Κι ενώ οι εξελίξεις έτρεχαν και συνεχίζουν ως σήμερα να τρέχουν, «το γεγονός» ήταν εκείνες τις μέρες -και ας ελπίζουμε πως είναι ακόμη και πως θα συνεχίσει μελλοντικά να είναι- ένα βαθύ συλλογικό εθνικό τραύμα. Κι αυτό γιατί δεν πέσαμε από τα σύννεφα, ήταν κάτι τόσο ξαφνικό όσο και αναμενόμενο.
Στο μυαλό μας είναι δεδομένος ένας βαθμός δυσλειτουργίας στο καθετί. Ξέρουμε ότι σε όλα τα επίπεδα (διοίκηση, ασφάλεια, πολιτική προστασία, εκπαίδευση, υγειονομική περίθαλψη κ.ο.κ.) πολλά πράγματα υπάρχουν αλλά δεν λειτουργούν εύρυθμα. Ξέρουμε ότι και νομικό πλαίσιο υπάρχει που προβλέπει μεν το καθετί, αλλά δεν εφαρμόζεται ή δεν εφαρμόζεται «κατά γράμμα».
Δεν είμαστε όμως και ένας λαός που «το αφήνει ολότελα στην τύχη». Εκεί κάνουμε τα μαθηματικά και τις προβλέψεις μας: πόσες πιθανότητες έχει το να συμβεί «η χοντρή ζημιά» σε εμάς; Όχι αρκετές ώστε π.χ. να μη χρησιμοποιήσουμε μια υποδομή ή μια υπηρεσία που μας φαίνεται «επικίνδυνη» ή πολύ περισσότερο να φροντίσουμε ώστε να μην ελοχεύει κίνδυνος, να λειτουργεί όπως πρέπει. Υιοθετούμε λοιπόν μια ρομαντική εκδοχή της στατιστικής και των μαθηματικών.
Ο πανταχού παρών «παράγοντας τύχη λειτουργεί βεβαίως και υπέρ μας. Σε πολλές περιπτώσεις μια ασήμαντη αφορμή οδηγεί στο να εντοπιστεί το πρόβλημα και να αποφευχθεί το μοιραίο λάθος, στο να ελέγξουμε αν και πόσο λειτουργεί κάτι ή υπάρχουν τα αντανακλαστικά σε περίπτωση σφάλματος. Ωστόσο, πάντα πρόκειται για κάτι περιστασιακό, που συμβαίνει κατά περίπτωση, τυχαία, επειδή κάποιος από εμμονή ή ίδιον όφελος (μικροπολιτικό ή προσωπικό) αποφάσισε να ασχοληθεί.
Όταν τελικά συμβεί «το κακό», μικρότερο ή μεγαλύτερο, δεν είναι ότι δεν το είχαμε προβλέψει καθόλου. Απλά, νομοτελειακά μας νίκησε η εξαίρεση που επιβεβαιώνει τον κανόνα. Τότε ανάλογα με το μέγεθος ή όχι της ζημιάς καλούμαστε προσωπικά και κοινωνικά να δούμε ποιος και πόσο φταίει. Συχνά καταλήγουμε στο ότι φταίνε πάνω από όλα οι ιθύνοντες, φταίμε ίσως κάπου κι εμείς με την αδράνεια και την απρονοησία μας και πάνω από όλα φταίει «η κακιά στιγμή».
Η πηγή των δεινών μας είναι ακριβώς το ότι δεν προνοούμε, για να αντιμετωπίσουμε την κακιά στιγμή όταν έρθει. Αφενός ελπίζουμε ότι δεν θα έρθει ή ότι όταν έρθει «δεν θα είναι και τόσο κακή» ή ότι «μέχρι να έρθει θα δούμε τι θα κάνουμε». Κινούμαστε με την ακριβώς αντίστροφη λογική από το «η πρόληψη είναι η καλύτερη θεραπεία».
Κάπως έτσι όταν τελικά συντελείται η τραγωδία, βιώνουμε τη συντριβή όχι μόνο για τις απώλειες, αλλά και γιατί αυτό που μας είχε περάσει φευγαλέα από το μυαλό και μπορούσαμε ενδεχομένως να το εμποδίσουμε, κόντρα σε όλες τις προβλέψεις και τις προσδοκίες μας, κι ενώ αγνοήσαμε τους οιωνούς, τελικά συνέβη και δεν επιστρέφει. Ακολουθεί οργή, διάθεση απόδοσης ευθυνών και τιμωρίας. Κι αφού βρούμε τον αποδιοπομπαίο τράγο, νιώθουμε πως -έστω προσωρινά- επήλθε ένα είδος δικαιοσύνης και ισορροπίας, κάποια κάθαρση.
Η παροιμία λέει «ουδέν μονιμότερον του προσωρινού».Το πρόβλημα εξακολουθεί να υπάρχει, είναι κάτω από το χαλί, είναι ο ελέφαντας στο δωμάτιο, αλλά εμείς έχουμε βιώσει την κρίση, έχουμε υποφέρει και τώρα νιώθουμε την ανάγκη να είμαστε εντάξει. Για λίγο έστω ξενοιάζουμε, ξεχνάμε.
Όλα αυτά δεν γράφονται με διάθεση κριτικής και διδακτισμού. Οι γράφοντες δεν εξαιρούνται. Είναι λοιπόν ένα ολόκληρο σύστημα αντίληψης και θέασης τον πραγμάτων που -από από τον μεγαλύτερο ως τον μικρότερο και από το πρώτο ως τον τελευταίο- πρέπει να αλλάξουμε. Είναι ζήτημα τρόπου σκέψης,νοοτροπίας. Τη στιγμή που θα σταματήσουμε να σκεφτόμαστε έτσι, να μεγαλώνουμε έτσι «θα σταματήσει και η τύχη να μας χτυπά αδυσώπητα». Δεν θα έρθει άλλη πρωτομηνιά που να ξυπνήσουμε έτσι...κι αυτό δεν είναι πρωταπριλιάτικο αστείο.