Πως τα ζώα έχουν ψυχή το ξέρουμε. Είναι αυτή που θρηνεί όταν αντιλαμβάνεται το μαχαίρι του σφαγέα. Η σιωπή των αμνών λίγο πριν το τέλος. Το βλέμμα της γαζέλας όταν αφήνεται στα νύχια του αιλουροειδούς. Εκείνη τη στιγμή και νιώθει και ξέρει και υποφέρει. Όμοια όπως ένας άνθρωπος. Και η ψυχή του.
Τα φυτά όμως; Έχουν τα φυτά ψυχή; Σίγουρα αισθάνονται, έστω ανακλαστικά, τις κλιματικές συνθήκες και την αλλαγή του καιρού. Σίγουρα αντιδρούν ανάλογα για να επιβιώσουν. Για να προσαρμοστούν στις αντίξοες συνθήκες... Πινούν, διψάνε, κινούνται προς τον ήλιο, προστατεύονται από τους εχθρούς με αγκάθια κλπ.
Ο Μαθιός στον Άγιο Ρωμανό, μισόν αιώνα αγρότης, μέ συμβουλεύει όταν ποτίζω: Άσε το φυτό να πίνει αλλά να μην χορταίνει. Γιατί τότε οι ρίζες του τεμπελιάζουν και δεν ψάχνουν βαθύτερα για υγρασία. Κι όταν διψάσουν, δεν θα βρίσκουν νερό (sic). ”Διψάνε”, ”πίνουν”, ”τεμπελιάζουν”, ”χορταίνουν”. Και να σκεφτεί κανείς πως δεν πρόκειται για χαριτωμένες προσωποποιήσεις αλλά για τον απόλυτο ρεαλισμό. Τα φυτά και χαίρονται και υποφέρουν. Όμοια όπως όλοι εμείς. Θα έλεγα επιπλέον ότι σκέφτονται με τον πιο ”φυσικό” δηλαδή αρχέγονο, πρωταρχικό τρόπο.
Έχω επίσης διαπιστώσει το άγχος και τον υπαρξιακό φόβο των φυτών όταν υπάρχει παρατεταμένη λειψυδρία και αυτά προσπαθούν δραματικά αλλάζοντας μεταβολισμό και συνήθειες, να επιβιώσουν. Μέσα στο σώμα τους τα υγρά των τριχοειδών αγγείων ελαττώνονται και τα φυτά αντιδρούν ανάλογα ώστε να μην εξαντληθεί κάθε τους απόθεμα. Την ίδια προσπάθεια καταβάλλουν κι οι ρίζες που ψάχνουν στα έγκατα της γης τη σωτηρία. Και τότε αποδεικνύεται ότι τα φυτά δεν διαθέτουν μόνο ένα είδος ψυχής αλλά και ένα είδος χαρακτήρα. Άλλα είναι λιπόψυχα, αδύναμα και εγκαταλείπουν γρήγορα την προσπάθεια, παραδίδονται στο μοιραίο. Κι άλλα αγωνίζονται, υπομένουν, περιμένουν και στο τέλος νικάνε.
Στις Κυκλάδες το νερό είναι δυσεύρετο και οι βροχές σπάνιες... Φέτος μάλιστα η λειψυδρία είναι πολύ έντονη ενώ την έλλειψη διογκώνει το πρωτοφανές κύμα επισκεπτών που σάρωσε το νησί και οι αυξημένες ανάγκες του για νερό...Η κλιματική αλλαγή δεν κάνει εξαιρέσεις στους επίγειους παραδείσους.
Ο απόλυτος, θερινός ήλιος ολοκλήρωσε τους όρους του δράματος. Φριγμένη γη, σβολιασμένο χώμα, πέτρες που καίνε, ξεραμένα χορτάρια και σπαρτά, θεριεμένα τα βάτα και τα γαϊδουράγκαθα. Τα ξερικά και τα πουρνάρια. Οι πεζούλες και τα μονοπάτια προ πολλού εγκαταλειμμένα ώστε να ... αξιοποιηθούν καλύτερα ως ρουστίκ οικόπεδα, αναμένουν την προδιαγεγραμμένη μοίρα. Ερημοποίηση. Εκεί που λείπει το νερό και η γεώτρηση στερεύει, ο γιάπης θα κατασκευάσει πισίνα. Οι άνθρωποι του μέλλοντος θα μελετούν ως κλασικά παραδείγματα παρακμής την ερημοποίηση της Μυκόνου και της Θήρας λόγω υπερανάπτυξης.
Η Τήνος ακολουθεί την τύχη της Πάρου. Οι Έλληνες νεόπλουτοι είναι οι χειρότεροι, οι πιο ακόρεστοι και αδηφάγοι του πλανήτη. Οι πιο αδιάβαστοι και εγωκεντρικοί. Η έλλειψη παιδείας συνοδεύει την μηδενική τους κοινωνική συνείδηση. Η ανυπαρξία κράτους, θεσμών, αστυνόμευσης κλπ. επιταχύνει τον προεξαγγελθέντα θάνατο. Τα χειρότερα έπονται. Ας είναι. Άλλο είναι το θέμα μου.
Αγαπάω περισσότερο από όλα τα φυτά εκείνα που θάλλουν αυτοφυή, άγρια. Κόντρα στις δυσκολότερες των συνθηκών. Τον μανιασμένο αέρα, την ξηρασία, τη φτενή γη, την αρμύρα. Δηλαδή τις χαρουπιές, τις πικροδάφνες, τις φραγκοσυκιές, τα κακτοειδή, τα σχίνα, τις κουτσουπιές, τις συκιές. Κυρίως αυτές. Φυτρώνουν στα πιο απίθανα σημεία, γονατίζουν απ′ τα μελτέμια, γέρνουν πάνω από τις ξερολιθιές για να προστατευτούν, διψάνε μια ζωή κι όμως εκεί. Κάθε χρόνο καρποφορούν σε αφθονία τους γλυκύτατους καρπούς τους. Έχουν ψυχή!
Τα τελευταία χρόνια όμως οι συκιές του νησιού έχουν χτυπηθεί από αρρώστια και υποφέρουν από την παρατεταμένη λειψυδρία. Αρκετές ασφυκτιούν, ρίχνουν τα φύλλα, κάνουν αιματηρή οικονομία ύπαρξης αλλά στο τέλος καταλήγουν. Φέτος το φαινόμενο των ξεραμένων, καμμένων δέντρων είναι πραγματικά ανησυχητικό. Δεν ξέρω αλήθεια τι κάνουν οι αρμόδιοι. Αλλά τί να πρωτοκάνουν κι αυτοί στην ανευθυνοϋπεύθυνη χώρα των αναρμοαναρμόδιων; Τα πεθαμένα δέντρα της Τήνου μού θυμίζουν την παραβολή της ξηρανθείσης Συκής την οποία καταράστηκε ο Χριστός να μην δώσει καρπό στον αιώνα. Κι αυτή η ζοφερή εικόνα του ξεραμένου - καταραμένου δέντρου μού φέρνει στο νου τη μοίρα της χώρας μου...