Περιέργως, στις πρόσφατες πτήσεις μου από και προς την Ινδονησία, κοιμήθηκα καλύτερα από ό,τι περίμενα. Συνήθως δεν κοιμάμαι καλά στο αεροπλάνο, οπότε τι άλλαξε;
Παρατήρησα ότι είχα εγκαταλείψει την ιδέα μου για τον «τέλειο ύπνο πτήσης», που για μένα περιλαμβάνει ωτοασπίδες, μάσκα ματιών, μαξιλάρι λαιμού και, σε λογικά πλαίσια, ανάκλιση καθίσματος. Δεν έκανα τίποτα από αυτά τα πράγματα, αλλά είπα στον εαυτό μου ότι δεν έγινε και τίποτα. Αυτό με βοήθησε να χαλαρώσω αρκετά για να ξεκουραστώ και τελικά να καταφέρω να κοιμηθώ στο αεροπλάνο.
Νιώθοντας περιέργεια για το πώς συνέβη αυτό, επικοινώνησα με ψυχολόγους σε ζητήματα ύπνου. Είπαν ότι δεν ήταν κάτι περίεργο. Αποδεικνύεται ότι οι σκέψεις που «τρέχουν» στο κεφάλι μας μπορεί να κάνουν πιο δύσκολο τον ύπνο στο αεροπλάνο – ειδικά αν καταλήξουν να γίνουν άκαμπτοι κανόνες.
Με άλλα λόγια, το να έχουμε προσδοκίες ή να πιέζουμε τον εαυτό μας να κοιμηθεί συχνά έχει αντίστροφα αποτελέσματα, σύμφωνα με την Καρολάιν Τζένινγκς, κλινική ψυχολόγο που κατέχει πιστοποίηση στη συμπεριφορική ιατρική του ύπνου.
Αυτές οι προσδοκίες μπορεί να ακούγονται όπως: «Εάν δεν κοιμηθώ αρκετά σε αυτήν την πτήση, οι διακοπές/ το συνέδριο/ το γεγονός για το οποίο πετάω θα είναι χάλια την πρώτη μέρα». Ή ίσως, «Έχω ξοδέψει τόσα πολλά χρήματα για αυτές τις διακοπές, οπότε πρέπει να κοιμηθώ για να νιώθω ανανεωμένος και να μην χάνω ούτε μια στιγμή»...
Δεν φταίμε εμείς 100% που σκεφτόμαστε με αυτόν τον τρόπο. Από εξελικτική άποψη, οι άνθρωποι δεν θα κοιμούνται καλά αν εντοπίσουν μια απειλή.
«Η απειλή ενεργοποιεί τον μηχανισμό ”μάχη, φυγή, πάγωμα”, ο οποίος είναι προστατευτικός εάν υπάρχει απειλή. Θα είμαστε λίγο πιο επιφυλακτικοί. Θα παρακολουθούμε το περιβάλλον. Θα διατηρήσουμε το μυαλό μας για εμάς», λέει η Τζένινγκς.
Όταν εισάγουμε προσδοκίες ύπνου, (αυτό) μας πιέζει να κοιμηθούμε. «Όταν έχουμε ασκήσει αυτή την πίεση (του τύπου) «πρέπει να κοιμηθώ, είναι πολύ σημαντικό να κοιμηθώ», εισαγάγουμε κατά κάποιο τρόπο αυτήν την απειλή, «καλύτερα κοιμήσου, αλλιώς!...» εξηγεί η ίδια.
Η απειλή μας προκαλεί άγχος, αναστάτωση και απογοήτευση, γεγονός που καθιστά πιο δύσκολο να αποκοιμηθούμε, είτε, έστω, να κοιμηθούμε καλά.
Το να βάλουμε προϋποθέσεις στον ύπνο μας - όπως η ανάγκη ενός συγκεκριμένου μαξιλαριού - μπορεί επίσης να δυσκολέψει το σώμα μας να αποκοιμηθεί εάν δεν πληρούνται αυτές οι προϋποθέσεις. «Αν βρεθούμε σε μια κατάσταση όπου δεν έχουμε το συγκεκριμένο μαξιλάρι ή κάθισμα, θα πείσουμε τον εαυτό μας ότι δεν θα μπορέσουμε να κοιμηθούμε. Αυτό θα αυξήσει το άγχος μας και τότε δεν θα μπορούμε να κοιμηθούμε», λέει ο Ντάνιελ Κέσλερ, κλινικός ψυχολόγος, πιστοποιημένος στη συμπεριφορική ιατρική του ύπνου.
Το σχεδόν πολύ απλό τρικ που διορθώνει αυτό το πρόβλημα
Τι μπορούμε να κάνουμε για αυτό ώστε να ξεκουραστούμε καλά; (Απλά και μόνο) ας σταματήσουμε να προσπαθούμε. Σοβαρά, αυτό είναι.
«Ας ρωτήσουμε οποιονδήποτε είχε μια άγρυπνη νύχτα ή οποιονδήποτε με αϋπνία, [θα μας πει] καμία ευχή ή προσευχή ή ελπίδα για ύπνο δεν μας κοιμίζει», λέει η Τζένινγκς. «Αντίθετα, πρέπει να ρυθμίσουμε τις συνθήκες για να κοιμηθούμε και μετά να το αφήσουμε να συμβεί με φυσικό τρόπο».
Ιδού πώς, σύμφωνα με τους Τζένινγκς και Κέσλερ:
Ας λάβουμε λογικά μέτρα για να κάνουμε την πτήση μας πιο άνετη.
Ας φέρουμε ωτοασπίδες, μαξιλάρι και μάσκα ματιών, ρούχα σε στρώσεις για να ληφθούν υπόψη οι αλλαγές θερμοκρασίας. Κι ας διαλέξουμε κάθισμα στο παράθυρο, συμβουλεύει η Τζένινγκς. Επειδή ο αέρας του αεροπλάνου είναι φυσικά πιο ξηρός (για κάποιο λόγο!), ας μείνουμε καλά ενυδατωμένοι, επιλέγοντας νερό αντί για αλκοόλ και καφεΐνη, που μπορεί να επηρεάσει τον ύπνο μας, σύμφωνα με τον Κέσλερ.
Ας χαμηλώσουμε ή ας διαγράψουμε τις προσδοκίες μας
Ας αποδεχτούμε ότι το αεροπλάνο δεν είναι το κανονικό περιβάλλον ύπνου μας, επομένως δεν είναι απαραίτητα εύκολο για τον εγκέφαλό μας να ... απομακρυνθεί αμέσως. «Το σώμα μας είναι προορισμένο να κοιμάται, αλλά δεν είναι γραφτό να κοιμάται ανά πάσα στιγμή σε καμία περίπτωση», λέει η Τζένινγκς.
Ας απομακρύνουμε αυτή την πίεση από τον εαυτό μας, κι ας πούμε: «Πρόκειται να χαλαρώσω», λέει ο Κέσλερ. «Αν κοιμηθώ, θα είναι τέλειο, αν δεν κοιμηθώ, πάλι μια χαρά θα είναι».
Ας κοιμηθούμε πριν από την πτήση
Η Τζένινγκς συνέστησε να προσπαθούμε να κοιμόμαστε επαρκώς την ημέρα πριν ταξιδέψουμε, αντί να μένουμε ξύπνιοι μέχρι αργά για να ετοιμάσουμε, για παράδειγμα, τα πράγματά μας. Αυτό μπορεί να μας βοηθήσει να μειώσουμε την πίεση που νιώθουμε για να κοιμηθούμε στο αεροπλάνο και μπορεί επίσης να μας βοηθήσει να αντιμετωπίσουμε τυχόν τζετ λαγκ.
Ας σχεδιάσουμε δραστηριότητες κατά τη διάρκεια της πτήσης
Ας έχουμε μαζί μας αρκετές δραστηριότητες για να μείνουμε απασχολημένοι για ολόκληρη την πτήση, λέει ο Κέσλερ. Είναι κάτι στο οποίο μπορούμε να στρέψουμε την προσοχή μας εάν είμαστε απογοητευμένοι και νιώθουμε το άγχος να μας καταλαμβάνει και να μην μπορούμε να κοιμηθούμε.
Η Τζένινγκς προτείνει να ... παραδοθούμε στη σκέψη του ότι μπορεί να μείνουμε ξύπνιοι και να απολαύσουμε την πτήση μας: «Δεν κοιμάσαι, αλλά τώρα έχεις αυτό το κομμάτι του χρόνου για να κάνεις κάτι που σου αρέσει, να δεις ταινίες ή να κάνεις πρόοδο σε ένα βιβλίο ή να μάθεις μια ξένη γλώσσα (να πούμε στον εαυτό μας)».
«Το να αποδεχτούμε ότι μπορεί να μείνουμε ξύπνιοι, αυτό θα μειώσει την πίεση για ύπνο, θα μας αποσπάσει από τις ανησυχίες μας και, τελικά, αυτό μπορεί να είναι ακριβώς το πράγμα που μας επιτρέψει να αποκοιμηθούμε», καταλήγει.