Γεννήθηκα στην Κύπρο το 1952. Την εποχή εκείνη η Κύπρος ήταν βρετανική αποικία. Το 1955 οι Κύπριοι ξεκίνησαν την επανάσταση εναντίον των Βρετανών κατακτητών για να ανακτήσουν την ανεξαρτησία τους. Το 1960 η Κύπρος έγινε ελεύθερη χώρα και μέλος των Ηνωμένων Εθνών. Την εποχή εκείνη πήγαινα δημοτικό σχολείο σε ένα χωριό που βρίσκεται σε ένα λόφο περίπου 2 χιλιόμετρα μακριά από την πόλη της Λεμεσού και με θέα στη Μεσόγειο θάλασσα. Δύο ξεχωριστά γεγονότα από εκείνη την περίοδο θα παραμείνουν ανεξίτηλα στο μυαλό μου. Η μία ήταν η φιλική επίσκεψη του αμερικανικού πολεμικού αεροπλανοφόρου “USS Forrestal”. Θυμάμαι να στέκομαι στην αυλή του σχολείου και να βλέπω αυτήν την τεράστια κατασκευή να επιπλέει στα μεσογειακά νερά. Ήμουν εκστασιασμένος! Δεν ρώτησα τότε ποιος ήταν ο σκοπός της επίσκεψης.
Η δεύτερη ανάμνησή μου αφορά το καθημερινό πρωινό φαγητό στο σχολείο. Όλοι οι μαθητές, περίπου 200 στο σύνολο, απολάμβαναν καθημερινά ένα ποτήρι ζεστό γάλα, φτιαγμένο από γάλα αγελάδας σε σκόνη. Αυτό ερχόταν σε μεγάλες σακούλες που έγραφαν από έξω στα αγγλικά «Γάλα σκόνη: δώρο του λαού των ΗΠΑ». Έπινα αυτό το γάλα κάθε μέρα, αλλά ποτέ δε διερωτήθηκα «Γιατί οι Αμερικανοί μας στέλνουν δώρο το πρωινό μας γάλα;» Καταλάβα αργότερα ότι ήταν μια χειρονομία καλής θέλησης, για τα παιδιά μιας νεοσυσταθείσας και, ασφαλώς, φτωχής χώρας.
Συνειδητοποίησα επίσης ότι παρόμοιες χειρονομίες γινόντουσαν και για άλλα κράτη, όχι μόνο για την Κύπρο. Οι ΗΠΑ παρείχαν (και εξακολουθούν να παρέχουν σήμερα, σε μικρότερο βαθμό) βοήθεια σε πολλά κράτη που έχουν ανάγκη. Δεν θα ήταν σκόπιμο να σταθώ στο ερώτημα εάν αυτές οι χειρονομίες ήταν μια πολιτική στρατηγική για να εξαγοραστεί ο σεβασμός άλλων εθνών προς την Αμερική ή μια ειλικρινής προσπάθεια να βοηθηθούν όσοι έχουν ανάγκη, ιδιαίτερα τα παιδιά.
Στα επόμενα χρόνια, ποτέ δεν ξέχασα το καθημερινό ποτήρι ζεστό γάλα και ανέπτυξα ιδιαίτερη αγάπη για τις ΗΠΑ. Όταν έγινα 50 ετών και όντας καταξιωμένος ερευνητής στον Καναδά, αποφάσισα να αναζητήσω μια θέση εργασίας στις ΗΠΑ. Θυμάμαι ξεκάθαρα το κίνητρό μου. Ήθελα να είμαι μέρος αυτής της μεγάλης και γενναιόδωρης χώρας και ίσως ακόμη και να τους ανταποδώσω με τον τρόπο μου το ζεστό γάλα που μου πρόσφεραν πριν από 40 χρόνια. Παρόλο που τελικά δεν πήρα τη θέση στην Αμερική, ο σεβασμός μου για τη χώρα αυτή δεν μειώθηκε ποτέ.
Υπάρχουν εκατομμύρια ανθρώπων που έλαβαν κάποια βοήθεια από τις ΗΠΑ. Ένα φλυτζάνι ζεστό γάλα, ένα ποτήρι καθαρό νερό, μια υποτροφία, ένα εμβόλιο κατά της ελονοσίας, ένα φάρμακο για το AIDS, την κατασκευή ενός νοσοκομείου (στην Κύπρο έχουμε δύο, ένα στη Λεμεσό και ένα στη Λευκωσία) ή ενός σχολείου. Αμφιβάλλω αν όλοι οι Αμερικανοί έχουν πλήρη επίγνωση όλων των συνεισφορών των ΗΠΑ, αλλά υποψιάζομαι ότι αν είχαν, θα αισθανόντουσαν περήφανοι. Ποιά ήταν η ανταμοιβή των ΗΠΑ; Σίγουρα όχι χρήματα. Απέκτησαν τη στοργή, το σεβασμό και το θαυμασμό άλλων λαών (και πιθανότατα κέρδισαν κάποιο πολιτικό πλεονέκτημα).
Αυτού του είδους οι χειρονομίες ήταν ο κανόνας εδώ και δεκαετίες και πιστεύω ότι βοήθησε στην ανάδειξη των ΗΠΑ ως αδιαφιλονίκητου ηγέτη του ελεύθερου κόσμου, ανεξάρτητα από το τί ακριβώς σημαίνει αυτό. Παρά τα λάθη της Αμερικής σε διάφορα πολιτικά επίπεδα (στα οποία δεν έχω σκοπό να αναφερθώ), το γεγονός είναι ότι η χώρα αυτή έτυχε σεβασμού και θαυμασμού από εκατομμύρια σε όλο τον κόσμο. Αυτή η κατάσταση αλλάζει τώρα δραματικά.
Με το σύνθημα «ας γίνει η Αμερική σπουδαία ξανά», έχουμε δει ότι η Αμερική έχει ξεσηκώσει θύελλα διαμαρτυριών σε όλο τον κόσμο, συμπεριλαμβανομένων των γειτόνων της, του Καναδά και του Μεξικού, οι τελευταίοι από τους οποίους συχνά και αδίκως αναφέρονται στερεοτυπικά ως γκάνγκστερ, βιαστές και έμποροι ναρκωτικών. Με σύνθημα «η Κίνα, το Μεξικό και οι άλλες χώρες κλέβουν τις δουλειές μας» λαμβάνει χώρα μια εκστρατεία εκβιασμού («εάν δεν πληρώσετε για το τείχος, θα ακυρώσουμε τη NAFTA», κ.λπ.) και ένας ανοιχτός πόλεμος για το εμπόριο και την φορολογία εισαγωγών. Η Αμερική μπορεί τελικά να έχει τα μέσα να νικήσει όλους τους ανταγωνιστές της στο εμπόριο και να φέρει περισσότερη ευημερία στις ΗΠΑ, μειώνοντας παράλληλα την ευημερία των άλλων. Αυτός είναι ένας εφικτός στόχος. Αλλά το ερώτημα είναι αν είναι ένας επιθυμητός στόχος! Φυσικά, η Αμερική μπορεί να γίνει πλουσιότερη, αλλά θα γίνει και ταυτόχρονα μισητή παγκοσμίως για την απληστία της.
Ίσως η εκστρατεία του Τραμπ να έχει εντελώς λάθος προσέγγιση. Αντί να «γίνει η Αμερική σπουδαία ξανά», ο στόχος μας πρέπει να είναι να «γίνει ο κόσμος σπουδαίος ξανά», μέσα από την ειρήνη, την ανεκτικότητα και την ευημερία. Ας μην ξεχνάμε ότι είμαστε όλοι άνθρωποι. Η Αμερική μπορεί να προσφέρει πολλά στον κόσμο, από την παροχή πρωινού στα φτωχά παιδιά, μέχρι την χρηματοδότηση και κατασκευή ενός πηγαδιού (well) (και όχι ενός τοίχου, wall) για τη συλλογή καθαρού νερού. Με αυτές τις χειρονομίες, η Αμερική μπορεί να γίνει πάλι ένα θαυμαστό έθνος και θα παραμείνει ο μοναδικός και αδιαμφισβήτητος ηγέτης του ελεύθερου κόσμου στο μυαλό όλων των λαών.
Ποιο είναι το τίμημα για να μπορεί ένα έθνος να είναι ένας αγαπητό και παγκόσμιος ηγέτης; Για μένα, ήταν όσο αξίζει ένα ζεστό ποτήρι γάλα όταν ήμουν 8 χρονών. Για κάποιον άλλο μπορεί να είναι ένα ποτήρι καθαρό νερό, μια υποτροφία, ένα χάπι κατά του AIDS ή ένα εμβόλιο. Αυτά είναι σχετικά μικρά έξοδα όταν σκεφτεί κανείς το αποτέλεσμα, που είναι ο σεβασμός και η αγάπη ολόκληρων λαών. Η εναλλακτική λύση είναι η Αμερική να γίνει πλουσιότερη, αλλά παγκόσμια μισητή. Προφανώς, ο Πρόεδρος Τραμπ χρησιμοποιεί το διαμφισβητούμενο επιχειρηματικό του ταλέντο για να χτίσει τη νέα Αμερική. Ο εγγύς στόχος του είναι να συλλέξει περισσότερα χρήματα με κάθε κόστος, με τη βοήθεια των «καλύτερων» δικηγόρων για να υπερασπιστούν την στρατηγική του και τις πιθανές ατασθαλίες του. Εάν συνεχίσει αυτήν την τακτική, ο κόσμος πρέπει να αναζητήσει και να βρει άλλα έθνη, έτοιμα να ηγηθούν με το να είναι γενναιόδωροι, όχι άπληστοι. Πριν 40 χρόνια, δεν απόλαυσα το γάλα μου επειδή ήταν δώρο των ΗΠΑ. Το απόλαυσα γιατί το είχα ανάγκη και κάποιος μου το προσέφερε. Δυστυχώς, μπορεί να είναι πολύ αργά όταν οι Αμερικανοί συνειδητοποιήσουν ότι ένα ποτήρι ζεστό γάλα, με αντάλλαγμα τον σεβασμό και την αγάπη μου, ήταν μια πολύ καλή συνδιαλλαγή γι’ αυτούς...