Θα μας φυτρώσουνε φτερά;
και μην έχοντας πιο κάτου άλλο σκαλί
να κατρακυλήσεις πιο βαθιά
στου Κακού τη σκάλα,
για τ′ ανέβασμα ξανά που σε καλεί
θα αιστανθείς να σου φυτρώσουν, ω χαρά!
Τα φτερά,
τα φτερά τα πρωτινά σου τα μεγάλα!
Κωστής Παλαμάς.
«Ο δωδεκάλογος του γύφτου
Τα τελευταία χρόνια επαναλαμβάνω κυριολεκτικώς ad nauseam πως τα καταφέραμε εμείς, οι Έλληνες, τα τελευταία εκατό χρόνια τουλάχιστον, να απωλέσουμε τα σημαντικότερα ίσως στοιχεία για την επιβίωσή μας, ως ένα ανεξάρτητο και ισχυρό κράτος αντάξιο, τουλάχιστον εν μέρει, της μεγάλης μας ιστορικής διαδρομής ως έθνους. Χάσαμε, τελεσίδικα, τη Σμύρνη την Κωνσταντινούπολη και τον Πόντο, την Βόρεια Ήπειρο, ένα σημαντικό κομμάτι της Κύπρου, και τις ελληνικές κοινότητες σε όλο μας τον ιστορικό περίγυρο, με τελευταίες εκείνες της Μαύρης Θάλασσας﮲ συρρικνωθήκαμε δημογραφικά, ιδιαίτερα σε σχέση με τους γείτονές μας, κατεξοχήν την Τουρκία, (από μια σχέση ένα προς δύο, grosso modo, βαδίζουμε ταχύτατα για το ένα προς εννέα)﮲ γεράσαμε ηλικιακά, με μέσο όρο ηλικίας τα 45 χρόνια, οι νέοι των μεσαίων και των ανώτερων στρωμάτων εγκαταλείπουν τη χώρα και αρχίζουν να εγκαθίστανται σε αυτήν μουσουλμανικοί πληθυσμοί από τα βάθη της Ασίας, το οικονομικό μας αποτύπωμα έχει μειωθεί δραματικά τουλάχιστον την τελευταία δεκαετία κ.λπ. κ.λπ. Υπ’ αυτές τις συνθήκες μοιάζουν να επιβεβαιώνονται οι πικρές διαπιστώσεις του Παναγιώτη Κονδύλη και του Χρήστου Γιανναρά πώς ο Ελληνισμός είναι πλέον κλινικά νεκρός, finis Greciae: Οι Έλληνες ολοκλήρωσαν τον ιστορικό τους κύκλο και πλέον μπροστά τους ανοίγεται αποκλειστικά ένα θανατερό σπιράλ υποβάθμισης και παρακμής. Διαβάζουμε πράγματι στον Παναγιώτη Κονδύλη:
«Πράγματι, το σημερινό δίλημμα είναι αντικειμενικά τρομακτικό και ψυχολογικά αφόρητο: η ειρήνη σημαίνει για την Ελλάδα δορυφοροποίηση και ο πόλεμος σημαίνει συντριβή. Η υπέρβαση του διλλήματος αυτού, η ανατροπή των σημερινών γεωπολιτικών και στρατηγικών συσχετισμών, απαιτεί ούτε λίγο ούτε πολύ την επιτέλεση ενός ηράκλειου άθλου, για τον οποίο η ελληνική κοινωνία, έτσι όπως είναι, δεν διαθέτει τα κότσια…
Οι μετριότητες, υπομετριότητες και ανθυπομετριότητες, που συναπαρτίζουν τον ελληνικό πολιτικό και παραπολιτικό κόσμο, δεν έχουν το ανάστημα να θέσουν και να λύσουν ιστορικά προβλήματα τέτοιας έκτασης και τέτοιου βάθους… Οι ευρύτερες μάζες, … το έθνος το υπηρετούν ανέξοδα περιβαλλόμενες γαλανόλευκα ράκη, όποτε το καλεί η περίσταση και, έχοντας κατόπιν ήσυχη συνείδηση, το κλέβουν μόνιμα με παντοειδείς τρόπους: από τη φοροδιαφυγή, την αισχροκέρδεια και τα «αυθαίρετα» ίσαμε τα ευκολοαπόκτητα πτυχία, τη χαμηλή παραγωγικότητα εργασίας (ούτε το 50% του μέσου όρου της Ευρωπαϊκής Ένωσης!) και την κραυγαλέα ανισότητα ανάμεσα σ’ ό,τι παράγεται και σ’ ό,τι καταναλώνεται, με αποτέλεσμα την καταχρέωση και την πολιτική εξάρτηση του τόπου»1.
Ενώ ο Χρήστος Γιανναράς με διαφορετικές αφετηρίες και ιδεολογικές προϋποθέσεις κατέληγε σε ένα ανάλογο συμπέρασμα ήδη από το 1986:
Τὸν παραλογισμὸ τὸν συνειδητοποιοῦμε ὅταν ἡ καταστροφὴ ἔχει πιὰ συντελεστεῖ. Ἔτσι ἔγινε τὸ 1897, ἔτσι ἔγινε τὸ 1922, ἔτσι καὶ τὸ 1974 στὴν Κύπρο. Μόνο ποὺ τώρα οἱ προδιαγραφές τοῦ παραλογισμοῦ ὁδηγοῦν ὅχι ἀπλῶς σὲ ἐθνικὴ συμφορά, ἀλλὰ σὲ ὁριστικὸ τέλος. Finis Graeciae. Τὰ κοράκια στὰ δέντρα ἔχουν ἀλάθητο ἔνστικτο γιὰ τὸν ἐπικείμενο διαμελισμὸ τοῦ πτώματος. Τὸ σίγουρο εἶναι ὅτι ἀκόμα καὶ τότε ἐμεῖς θὰ γρονθοκοπιόμαστε στὰ σούπερ-μάρκετ γιὰ περισσότερες προμήθειες. Γιὰ ποιά Παράδοση νὰ πολεμήσουμε, γιὰ ποιὰ πολιτιστικὴ ταυτότητα, γιὰ ποιά ἱστορικὴ μνήμη. Αὐτά ὅλα τὰ ρήμαξαν ψυχρὰ καὶ ἀνελέητα οἱ «φωταδιστές». Δὲν μᾶς μένουν σὰν νόημα ζωῆς παρὰ μόνο οἱ νόμοι τῆς αγοράς. Δηλαδή τὸ σούπερ-μάρκετ.
Πράγματι οι απαισιόδοξες διαπιστώσεις για την βαθύτατη παρακμή αποτελούν μια κυριολεκτικά κοινότυπη διαπίστωση για όποιον θέλει να διατηρεί τα μάτια του ανοιχτά.
Εν τούτοις, επειδή όπως πολλές φορές έχω επαναλάβει η ιστορία και η ιστορική πρόβλεψη ακόμα περισσότερο, δεν αποτελούν πειραματική επιστήμη, στην πραγματικότητα μόνο σε ένα βάθος αιώνων μπορεί να κριθεί αποτελεσματικά και τελεσίδικα η σημασία πολλών ιστορικών γεγονότων, όπως ανέφερε κάποτε προσφυώς ο Τσου εν Λάϊ.
Όσο λοιπόν οι Έλληνες παρά την συρρίκνωσή τους παραμένουν ακόμα ένα έθνος 15 εκατομμυρίων ανθρώπων στην Ελλάδα την Κύπρο και τη διασπορά, και διαθέτουν δύο κρατικές υποστάσεις την Ελλάδα και την κυπριακή Δημοκρατία, τίποτε δεν μπορεί να θεωρηθεί τελεσίδικα τελειωμένο.
Όσο το σώμα του ελληνισμού θα συνεχίσει να είναι ζωντανό παρά τις βαθύτατες πληγές του θα μπορούμε έστω να φανταζόμαστε μια αναστροφή των τάσεων. Και αυτό διαπιστώθηκε και στη διάρκεια της πρόσφατης κρίσης με την Τουρκία. Παρά την ανισορροπία των πληθυσμιακών και οικονομικών μεγεθών η Ελλάδα κατόρθωσε να αποκρούσει σε δύο περιπτώσεις την τουρκική επιθετικότητα τόσο στον Έβρο όσο και σημαντικότερο στην Ανατολική Μεσόγειο και να την υποχρεώσει σε αναδίπλωση.
Και αυτό κατέστη εφικτό διότι διαθέτει ακόμα τρία σημαντικά όπλα τα οποία ενεργοποιήθηκαν και χρησιμοποιήθηκαν παρά, και κάποτε ενάντια, στην βαθύτατη ανικανότητα των πολιτικών ελίτ. Τις ένοπλες δυνάμεις μας, το πολιτισμικό μας αποτύπωμα και τέλος τη γεωπολιτική σημασία της Ελλάδας και της Κύπρου.
Το σημαντικότερο ίσως από αυτά είναι η μεγάλη μας πολιτιστική παράδοση η σημαντικότερη ίσως στον σύγχρονο κόσμο. Αυτή η παράδοση και η σημασία της καταδείχθηκε με τον πιο εναργή τρόπο στο κύμα της αγανάκτησης που προκάλεσε η μεταβολή σε τζαμί της Αγίας Σοφίας, και βέβαια στο πάντα θετικό υπόστρωμα και προδιάθεση για τον ελληνικό πολιτισμό που καταδείχθηκε επί παραδείγματι με την ανάρτηση μιας τεράστιας ταπισερί του Ραφαήλ, την περίφημη “Αθηναϊκή σχολή” με τους Έλληνες φιλόσοφους πίσω από το βήμα της Γαλλικής εθνοσυνέλευσης. Και τέλος, η Ελλάδα αναδείχθηκε στον Έβρο και το Αιγαίο ισχυρός παράγοντας αποτροπής των μεταναστευτικών μουσουλμανικών ρευμάτων σε μία στιγμή που η Ευρώπη νιώθει να απειλείται στον πολιτισμικό ιουδαίο-ελληνορωμαϊκό της πυρήνα. Ας δούμε την αλλαγή στάσης απέναντί μας της Αυστρίας, εν μέρει της Ολλανδίας και γενικότερα της ευρωπαϊκής κοινής γνώμης.
Για να ξαναέλθουμε στον Παναγιώτη Κονδύλη. Γράφει πράγματι σε μια αποστροφή του: «Για να περπατήσει κανείς πρέπει πρώτα-πρώτα να έχει πόδια... Συχνότατα η σημερινή ελληνική εθνική πολιτική θυμίζει κάποιον ο οποίος δεν ανησυχεί γιατί δεν έχει πόδια, πιστεύοντας ότι στην κρίσιμη στιγμή θα του φυτρώσουν φτερά».
Είναι δυνατή λοιπόν η ανεύρεση μιας οποιασδήποτε στρατηγικής που να απαντήσει θετικά στην πρόκληση της παρακμής και να εφεύρει, κυριολεκτικώς, αυτά τα «φτερά», που για μια φορά θα μπορούσαν –in extremis– να υποκαταστήσουν τα «ελλείποντα» πόδια του Κονδύλη;
Μπορούμε λοιπόν να «βγάλουμε φτερά»;
Προφανώς, την εδαφική, δημογραφική, παραγωγική και στρατιωτική ανισορροπία με την Τουρκία δεν μπορούμε να την ανατρέψουμε, μπορούμε όμως, να επιστρατεύσουμε, αν οπλιστούμε με μια αδάμαστη αποφασιστικότητα, τα στοιχεία της ήπιας ισχύος –της τόσο συκοφαντημένης «ιδεολογίας»– και της τακτικής των «ασύμμετρων πληγμάτων», επενδύοντας και σε ορισμένες γεωπολιτικές εξελίξεις:
Δηλαδή, την απομάκρυνση της σημερινής νεο-οθωμανικής Τουρκίας από τη Δύση και το Ισραήλ (και κατά συνέπεια το εβραϊκό λόμπυ σε ολόκληρη τη Δύση), την ταύτισή της με το Ισλάμ, σε μια εποχή που εξελίσσεται μία «σύγκρουση των πολιτισμών» που θα βαθαίνει στο άμεσο μέλλον, τουλάχιστον στο εσωτερικό των Ευρωπαϊκών χωρών, και την αναπόφευκτη επίταση των προσπαθειών για «ευρωπαϊκή ολοκλήρωση», στα πλαίσια της διαμόρφωσης δυνάμεων ηπειρωτικών διαστάσεων.
Έτσι, παρά το γεγονός ότι η ψυχρή γεωπολιτική εκτίμηση του συσχετισμού των δυνάμεων και τα επιχειρηματικά συμφέροντα ωθούν τις δυτικές δυνάμεις σε συμβιβασμό με την επεκτατική Τουρκία, εν τούτοις, στο πεδίο της κοινής γνώμης, για πρώτη φορά μετά από πολλές δεκαετίες, η ιδεολογική μάχη μπορεί να κερδηθεί από τους Έλληνες – όπως είχε συμβεί και κατά τη διάρκεια της Επανάστασης του ’21, με τον φιλελληνισμό, που στο τέλος υποχρέωσε και τις κυβερνήσεις να κινηθούν. Πάντοτε βέβαια με μια προϋπόθεση, ότι μια κυριολεκτική πολιτιστική επανάσταση θα αρχίσει να σαρώνει τις ανίκανες, ανθυπομέτριες και άβουλες ηγεσίες της Ελλάδας και της Κύπρου και θα διαμορφώσει ένα νέο όραμα για τον ελληνισμό.
Οι Έλληνες βρίσκονται όντως χωρίς πόδια σήμερα ή μάλλον με πόδια ασθενικά, παραμορφωμένα, ενώ και τα «φτερά» τους είναι διπλωμένα. Ωστόσο, αν υπάρχουν κάποιες –μικρές αλλά υπαρκτές– πιθανότητες διεξόδου από την αδήριτη παρακμή μας και διατήρησης, τουλάχιστον, κάποιων στοιχείων ανεξαρτησίας σε βάθος χρόνου, αυτές θα ανευρεθούν εν πολλοίς και σε ένα «άυλο» αλλά υπαρκτό υπερόπλο, που δεν είναι άλλο από την περιβόητη… συνέχεια του ελληνισμού, την οποία, σε μια λογική ηροστράτειου «ρεαλισμού», προσπάθησαν να κατεδαφίσουν κατ’ εξοχήν οι Έλληνες αριστεροί και «προοδευτικοί». Αν καταφέρναμε να προβάλουμε και πάλι τον σύγχρονο ελληνισμό ως κοιτίδα της ελληνικής αλλά και χριστιανικής παράδοσης της Δυτικής και της Ανατολικής Ευρώπης, καθώς και της Αμερικής (Βόρειας και Νότιας), θα αποκτούσαμε κάποια επιπλέον όπλα στην προσπάθειά μας να αποτρέψουμε, σε βραχυ-μεσοπρόθεσμο επίπεδο, την άμεση υποταγή μας στον νεο-οθωμανισμό· γεγονός που θα μας έδινε τον χρόνο να δοκιμάσουμε και ένα δεύτερο κατόρθωμα, ή θαύμα, την κυριολεκτική ανασύσταση του ελληνικού κράτους, ως πραγματικού πυρήνα του έθνους μας για πρώτη φορά, με δημογραφική ανάκαμψη, παραγωγική ανασυγκρότηση, τεχνολογική αναβάθμιση, αμυντική θωράκιση. Γιατί, εάν σωστά τόνισε ο ύστερος Κονδύλης πως το ελληνικό κράτος χαντάκωσε με την ανικανότητά του ένα πολύ ισχυρότερο ελληνικό έθνος, μόνον εάν αποκτήσουμε, έστω σήμερα, ένα αποτελεσματικό κράτος, θα έχουμε ακόμα μια κάποια τύχη.
1 Π. Κονδύλης, «Γεωπολιτικές και στρατηγικές παράμετροι…», ό.π., σσ. 410-411.
2 Χρήστος Γιανναράς, «Finis Graeciae», Το Βήμα, 06/07/1986.