Η Βενεζουέλα βιώνει σήμερα μια από τις μεγαλύτερες οικονομικές και ανθρωπιστικές καταστροφές στην πρόσφατη ιστορία της, αναφέρουν οι αρθρογράφοι Ρομπέρτο Βαλαδάρες και Νικολά Μορφίνι σε άρθρο τους στο Aljazeera. Μετά από δύο δεκαετίες ανάρμοστης οικονομικής πολιτικής, ο πληθωρισμός ξεπέρασε το ένα εκατομμύριο τοις εκατό στα τέλη του 2018 και περισσότεροι από τρία εκατομμύρια πολίτες έφυγαν από τη χώρα σε μια προσπάθεια να ξεφύγουν από την πείνα που οδήγησε ένα στα επτά παιδιά στον υποσιτισμό.
Παράλληλα, το ποσοστό ανθρωποκτονίας έχει ξεπεράσει τα 80 άτομα για κάθε 100.000 , καθιστώντας τη Βενεζουέλα την πιο βίαιη χώρα στη Λατινική Αμερική. Τα μαζικά μπλακάουτ, ένα σύστημα που συνηθίζεται εδώ και χρόνια, πραγματοποιούνται άνευ λόγου και αιτίας όλο και συχνότερα. Η κατάσταση είναι πραγματικά απελπιστική και, δυστυχώς, υπάρχουν λόγοι να πιστεύουν όλοι ότι θα μπορούσε να επιδεινωθεί.
Αυτό που ξεκίνησε ως εγχώρια κρίση, κλιμακώθηκε δραματικά, όταν ο Χουάν Γκουαϊντό αυτοανακηρύχτηκε Πρόεδρος της χώρας τον περασμένο Ιανουάριο, προκαλώντας την κυβέρνηση του νυν προέδρου της Βενεζουέλας, Νικολάς Μαδούτο.
Από τότε, ο Γκουαϊντό υποστηρίχθηκε τόσο από πολλές χώρες της Δυτικής και Λατινικής Αμερικής όσο και από διεθνείς οργανισμούς. Τώρα καλεί τους πολίτες και τον στρατό να τον υποστηρίξουν σε μια λαϊκή εξέγερση ενάντια στην ηγεσία των «Τσαβίστα».
Συν τοις άλλοις, ο Αμερικανός πρόεδρος Ντόναλντ Τραμπ κατέστησε σαφές ότι είναι πρόθυμος να εξετάσει το ενδεχόμενο στρατιωτικής παρέμβασης στα εδάφη της Βενεζουέλας, προκειμένου να απομακρύνει την κυβέρνηση από την εξουσία, ενώ η Ρωσία έχει αναπτύξει στρατιωτικές μονάδες στο Καράκας,δείχνοντας ανοιχτά την υποστήριξή της στον Μαδούρο.
Οποιαδήποτε ξένη στρατιωτική παρέμβαση σ ’αυτό το στάδιο, προβλέπεται ότι θα οδηγήσει τη χώρα σε πλήρες χάος και θα την καταδικάσει σε τροχιά παρόμοια με εκείνη του Αφγανιστάν μετά την εισβολή των ΗΠΑ το 2001.
Ένοπλη Υποστήριξη
Ο «Τσαβισμός» φαίνεται να έχει χάσει τη λαϊκή υποστήριξή του, με τη δημοτικότητα του Μαδούρο να κυμαίνεται γύρω στο 20%. Ωστόσο, μπροστά στην εγχώρια και διεθνή πίεση αποδείχθηκε εκπληκτικά ανθεκτικός. Αυτή η φαινομενική αντίφαση μπορεί να εξηγηθεί από το σύνθετο σύστημα κεκτημένων συμφερόντων που προέκυψαν τις τελευταίες δύο δεκαετίες στη Βενεζουέλα.
Ο τελευταίος πρόεδρος Ούγκο Τσάβες και ο διάδοχός του υπονόμευσαν κρατικούς θεσμούς, μετατρέποντάς τους σε διεφθαρμένα τσιφλίκια όπου οι σύμμαχοι του καθεστώτος πλούτιζαν με κρατικά κεφάλαια. Το πιο περίεργο παράδειγμα είναι ίσως οι εθνικές ένοπλες δυνάμεις της Βολιβίας (FANB).
Μετά από μια σειρά απαλλοτριώσεων πριν από μια δεκαετία, ο Τσάβες έδωσε στους διοικητές της FANB τον έλεγχο ορισμένων από τα πιο πολύτιμα περιουσιακά στοιχεία της χώρας, συμπεριλαμβανομένων αρκετών ορυχείων. Αν και πολλά από αυτά είναι πλέον κλειστά, οι αξιωματικοί του στρατού συνεχίζουν να επωφελούνται από την παράνομη εξόρυξη.
Το FANB, ωστόσο, δεν είναι η μόνη ένοπλη δύναμη που εξασφαλίζει επί του παρόντος την επιβίωση της κυβέρνησης του Μαδούρο. Τις πρώτες μέρες, όταν μέλη του στρατού δεν υποστήριζαν το καθεστώς και προσπάθησαν να οργανώσουν πραξικόπημα εναντίον του Τσάβες, ο πρόεδρος της Βενεζουέλας αποφάσισε να προμηθεύσει όπλα τους πιστούς υποστηρικτές.
Έτσι δημιουργήθηκαν οι Μπολιβαριανοί Κύκλοι (πολιτικές και κοινωνικές οργανώσεις των εργατικών συμβουλίων στη Βενεζουέλα ). Αν και ο στόχος των ομάδων αυτών ήταν να υπερασπιστούν την σοσιαλιστική επανάσταση , έχουν εξελιχθεί πια σε ένοπλες εγκληματικές συμμορίες που ελέγχουν γειτονιές και δραστηριοποιούνται σε παράνομες δραστηριότητες.
Αυτές οι δυνάμεις είναι έτοιμες να χάσουν τα πάντα αν πέσει ο Τσαβισμός . Για το λόγο αυτό, συνεχίζουν να υποστηρίζουν τον Μαδούρο και την κυβέρνησή του, παρά τη βίαιη διαφθορά και τις εκκλήσεις του Γκουαϊντό να στηρίξουν την αντιπολίτευση.
Ένα άλλο Αφγανιστάν
Η κατάσταση στη Βενεζουέλα θυμίζει εκείνη του Αφγανιστάν, μια κατακερματισμένη και πολωμένη χώρα όπου η εισβολή με επικεφαλής τις ΗΠΑ και οι επακόλουθες προσπάθειες σταθεροποίησής του έχουν οδηγήσει σε διαδοχικές αποτυχίες. Το Αφγανιστάν πρέπει να αποτελέσει παράδειγμα προς αποφυγή. Εάν οι ΗΠΑ εισβάλουν στη Βενεζουέλα, η ανατροπή του Μαδούρο θα είναι το εύκολο κομμάτι. Θα ήταν πολύ πιο δύσκολο να ξεπεραστεί η βία και η διαταραχή που θα ξεσπάσει μετά τον εκθρονισμό του.
Εάν η αντιπολίτευση της Βενεζουέλας ή οι ξένες δυνάμεις αλλάξουν το καθεστώς, οι ένοπλες δυνάμεις της, οι οποίες έχουν περίπου μισό εκατομμύριο υποστηρικτές, και οι κολεκτίβες θα μπορούσαν να προκαλέσουν μεγάλης κλίμακας αναταραχές, οι οποίες θα μπορούσαν να κλιμακωθούν σε «αστικό πόλεμο».
Σε περίπτωση σύγκρουσης, το FANB μπορεί να χωριστεί και μερικές φατρίες πιθανώς να στηρίξουν την αντιπολίτευση . Παρόλο που ο ρωσικός στρατός θα απέφευγε να αντισταθεί σε περίπτωση αμερικανικής στρατιωτικής εισβολής, θα μπορούσε να διαδραματίσει αποφασιστικό ρόλο στην παροχή όπλων και υλικοτεχνικής υποστήριξης στις κολεκτίβες και στις νέες δυνάμεις πολιτοφυλακής.
Μια ένοπλη σύγκρουση θα υπονόμευε περαιτέρω τους ήδη αδύναμους κοινωνικούς και πολιτικούς θεσμούς της χώρας , καθώς και την επιβολή του νόμου. Αυτό θα επέτρεπε στους εγκληματίες όλων των ειδών να αποκτήσουν ακόμα περισσότερη δύναμη εντός της χώρας και στις κολεκτίβες να ενισχύσουν τον έλεγχο στις γειτονιές τους . Η εγκληματικότητα και ο «αντάρτικος πόλεμος» θα μπορούσαν να αποτελέσουν το επίκεντρο της Βενεζουέλας για τα επόμενα χρόνια ίσως και τις επόμενες δεκαετίες.
Η αντιπολίτευση δεν μπορεί να συνεχίσει να αγνοεί την δυναμική της τοπικής εξουσίας και να ελπίζει ότι μια λαϊκή εξέγερση με ενωμένη ηγεσία αρκεί για την κατάργηση της κυβέρνησης Μαδούρο,
Σε αυτό το σημείο, το κρίσιμο ερώτημα στη Βενεζουέλα δεν πρέπει να είναι ο τρόπος με τον οποίο θα ανατραπεί ο Μαδούρο, αλλά με ποιον τρόπο θα αποφευχθεί η μαζική αιματοχυσία και θα εξασφαλιστεί μια ειρηνική μετάβαση, κάτι που δεν έχει αποφευχθεί στο Αφγανιστάν.
* Ο Ρομπέρτο Βαλαδάρες είναι ανώτερος σύμβουλος της Lantia Consultores που εδρεύει στην πόλη του Μεξικού.
Ο Νικολά Μορφίνι είναι λέκτορας στο Τμήμα Πολιτικής και Κοινωνιολογίας στην IPADE Business School (Πόλη του Μεξικού).