Οι σύγχρονοι σκλάβοι ζουν και εργάζονται γύρω μας. Η εκμετάλλευση που υφίστανται είναι κρυμμένη σε κοινή θέα και οι ιστορίες τους, ανείπωτες στο μεγαλύτερο μέρος τους, διαγράφουν την κυκλική διαδρομή που διένυσαν για να καταλήξουν ζωντανοί. Οι διακινητές, εκμεταλλευόμενοι τις ανάγκες τους, κατάσχουν τα διαβατήρια και τα έγγραφά τους, αφήνοντας τους ανίσχυρους σε μια χώρα όπου δεν έχουν κανένα δίκτυο υποστήριξης και συχνά δεν μιλούν καν την γλώσσα.
Η εμπορία ανθρώπων -οποιονδήποτε σκοπό κι αν εξυπηρετεί- τροφοδοτεί την ανάπτυξη του οργανωμένου εγκλήματος και θεωρείται απειλή για την ασφάλεια, την υγεία, την αξιοπρέπεια του ανθρώπου. Σύμφωνα με τις επισημάνσεις των ειδικών, είναι το ταχύτερα αναπτυσσόμενο έγκλημα στον κόσμο, ενώ τα κέρδη του υπερβαίνουν τα 135 δισεκατομμύρια ευρώ κάθε χρόνο.
“Στην Ελλάδα συνολικά 142 περιστατικά εμπορίας ανθρώπων κατέγραψαν οι αστυνομικές αρχές την πενταετία 2014-2018”
Σε δυσμενέστερη θέση οι γυναίκες και τα παιδιά
Αν ρίξεις μια ματιά στα νούμερα, θα καταλάβεις το γιατί. Τα στοιχεία που δημοσιεύθηκαν σε σχετική έκθεση του ΟΗΕ είναι τρομακτικά. Η σεξουαλική εκμετάλλευση είναι η πιο συνηθισμένη μορφή εμπορίας ανθρώπων σε ποσοστό που αγγίζει το 79%, με την καταναγκαστική εργασία να ακολουθεί σε ποσοστό 18%. Τρομακτικότερο όμως είναι πως το 20% των θυμάτων σε παγκόσμιο επίπεδο είναι παιδιά. Με άλλα λόγια, ένας στους πέντε ανθρώπους που πέφτει θύμα τράφικιγνκ είναι ανήλικος. Σχετικά με την σεξουαλική εκμετάλλευση, συμπεραίνει κανείς πως το 60% των καταδικασθέντων για εμπόριο ανθρώπων στην Κεντρική Ασία και την Ανατολική Ευρώπη είναι γυναίκες.
Σαφώς, τα είδη της εμπορίας ανθρώπων δεν περιορίζονται στην σεξουαλική εκμετάλλευση -όπως οι περισσότεροι έχουμε στο μυαλό μας- αφού σε πολλές περιπτώσεις άνθρωποι αναγκάζονται να εργάζονται με ιδιαίτερα χαμηλούς μισθούς για να εξοφλήσουν τα χρέη τους, να εργάζονται και να ζουν στο ίδιο μέρος έναντι μικρής ή μηδενικής αμοιβής, να συμμετέχουν στις ένοπλες δυνάμεις ή -κυρίως στην περίπτωση των γυναικών- να καταλήγουν σε γάμο με συγκεκριμένους ανθρώπους που αναλαμβάνουν να τους παρέχουν κάποια αμοιβή.
Όποια κι αν είναι η μορφή που παίρνει το τέρας, φαντάσου μόνο την ψυχοσύνθεση ενός ανθρώπου που έχει εξαπατηθεί, έχει εξαναγκαστεί να αντιμετωπίζει το σώμα του ως εμπόρευμα, έχει χάσει τον έλεγχο του κορμιού του και βρίσκεται εγκλωβισμένος να παρέχει υπηρεσίες χωρίς την συναίνεσή του -ή ακόμα κι αν αυτή εν μέρει υπάρχει- να γίνεται καταναγκαστικά.
Η περίπτωση της Ουγγαρίας
Οι φτωχοί και οι περιθωριοποιημένοι ήταν ανέκαθεν ευάλωτοι απέναντι στους διακινητές, οι οποίοι πάντα καιροφυλακτούν για να εκμεταλλευτούν την κατάστασή τους. Στο χωριό Bag, βορειοανατολικά της Βουδαπέστης, δεκάδες γυναίκες επικοινωνούν με ανθρώπους που εντοπίζουν μέσω του Facebook διεκδικώντας μια καλύτερη ζωή, χωρίς να γνωρίζουν τα πραγματικά τους κίνητρα.
Ο βρετανικός Guardian ταξίδεψε στην περιοχή και πραγματοποίησε το σχετικό ρεπορτάζ. Η Σαμπρίνα κατοικεί πλέον στο Ηνωμένο Βασίλειο. Ο σύζυγός της είναι ένας Ιρακινός άνδρας, ενώ η γνωριμία τους έγινε αφότου εκείνη είδε την σχετική αγγελία στο Facebook. Η γυναίκα χρειάζονταν νόμιμα χαρτιά για να κατοικήσει μόνιμα στην Ευρώπη, γι′ αυτό και επέλεξε να ζήσει μαζί του. Μετά τον γάμο της όμως, τίποτα δεν είναι το ίδιο. Ο άνδρας της συχνά εκδηλώνει επιθετική συμπεριφορά εναντίον εκείνης και του παιδιού της.
Το Λονδίνο, το Μάντσεστερ, το Λιντς, το Μπρίστολ και το Μπόλτον είναι μερικές από τις πόλεις στις οποίες καταφεύγουν οι άνθρωποι για να βγάλουν χρήματα. Η γραμμή όμως ανάμεσα στην οικονομική μετανάστευση και την ωμή εκμετάλλευση είναι λεπτή και δυσδιάκριτη τις περισσότερες φορές. Οι πιο πολλοί ταξιδεύουν εκεί γνωρίζοντας τους κινδύνους, αλλά είναι διατεθειμένοι να ρισκάρουν τα πάντα για μια ευκαιρία. Εξακολουθούν να ελπίζουν μέχρι να έρθουν κατά πρόσωπο αντιμέτωποι με τον εφιάλτη της σύγχρονης δουλείας.
Η επικεφαλής της επίσημης οργάνωσης κατά του τράφικινγκ στην Ουγγαρία, Άγκνες ντε Κολ, που συνεργάζεται στενά και με την αστυνομία αναφέρει σχετικά: «Συνήθως όλα ξεκινούν με μια υπόσχεση. Τις περισσότερες φορές όμως οι άνθρωποι καταλήγουν να φοβούνται μέσα στις πόλεις που ζουν, δεν γνωρίζουν την γλώσσα, αναγκάζονται να κάνουν πράξεις χωρίς την θέλησή τους και ζουν εγκλωβισμένοι. Ο φόβος τους, τους καθιστά ακόμα πιο ευάλωτους».
Η οργάνωση καλείται να διαχειριστεί δεκάδες περιστατικά σε ολόκληρη την Ευρώπη κάθε χρόνο. O Guardian αναφέρεται και στην περίπτωση μιας γυναίκας που ενώ αρχικά ανταποκρίθηκε στο κάλεσμα για εργασία μέσω μιας αγγελίας στο Facebook, τελικά οδηγήθηκε στην Σλοβακία όπου κρατήθηκε για δύο εβδομάδες μαζί με άλλες γυναίκες.
Οι διακινητές της είπαν πως θα μπορούσε να επιλέξει ανάμεσα στην πορνεία ή έναν γάμο με έναν άνδρα σε μια αναπτυσσόμενη χώρα. Το κορίτσι δραπέτευσε αλλά οι εκβιασμοί συνεχίστηκαν. Η ντε Κολ τονίζει πως «μερικές φορές τα θύματα αναγκάζονται να εργαστούν ακόμα και χωρίς αμοιβή για να ξεπληρώσουν οικογενειακά χρέη. Οι απειλές που δέχονται δεν τους αφήνουν περιθώρια επιλογής».
Η Ρέιτσελ Χάρπερ, επικεφαλής της τηλεφωνικής γραμμής που παρέχει βοήθεια σε θύματα τράφικινγκ στο Ηνωμένο Βασίλειο σχολιάζει σχετικά: «Οι διακινητές γνωρίζουν καλά πού πρέπει να απευθυνθούν και πού βρίσκονται τα ευάλωτα άτομα».
Τα έγγραφα που έχει στα χέρια της η Ευρωπαϊκή Επιτροπή και η ανθρωπιστική οργάνωση «Together Against Trafficking in Human Beings» σχετικά με την εμπορία ανθρώπων, χαρακτηρίζουν την Ουγγαρία την «πιο επικίνδυνη χώρα για τον ευάλωτο πληθυσμό», στην οποία οι γυναίκες πέφτουν θύματα σεξουαλικής εκμετάλλευσης και οι άνδρες ωθούνται σε καταναγκαστική εργασία.
Ανάλογα περιστατικά έχουν καταγραφεί και στο Twitter, εκεί όμως η πρόληψη είναι μεγαλύτερη. Οι ίδιοι οι κανόνες του μέσου απαγορεύουν ρητά την προώθηση σεξουαλικού περιεχομένου σε οποιαδήποτε μορφή. Η ύπαρξη του χάσταγκ #escort δημιουργήθηκε ακριβώς για τον σκοπό αυτό.
Το Facebook επίσης απαγορεύει τη δημοσίευση περιεχομένου που επιχειρεί να συντονίσει ή να στρατολογήσει σεξουαλικές δραστηριότητες ενηλίκων. Κάποιοι όμως βρίσκουν πάντα τρύπες στις -πολλές φορές- σαθρές οδηγίες. Η πρόκληση για όποιον προσπαθεί να καταπολεμήσει το φαινόμενο μέσω Facebook και twitter είναι η ταχύτητα με την οποία αυτά τα ίδια τα συμβάντα εμφανίζονται και εξαφανίζονται, επισημαίνουν οι ειδικοί.
Το κοινωνικό πείραμα
Προκειμένου να αναδείξουν τον ρόλο των μέσων κοινωνικής δικτύωσης στην δράση των διακινητών, δύο ψυχολόγοι, η Βικτόρια Σεμπχελί και η Ντόρα Βάργκα Σαμπχάν δημιούργησαν στο Facebook ένα ψεύτικο προφίλ, το οποίο θα αντιστοιχούσε στον λογαριασμό μιας 16χρονης κοπέλας. Υποψιάστηκαν εξαρχής πως η πλατφόρμα θα χρησιμοποιούνταν από άτομα που εμπλέκονταν σε κυκλώματα ώστε να προσεγγίσουν ευάλωτες γυναίκες που προέρχονται από οικογενειακό περιβάλλον χωρίς ισχυρούς δεσμούς.
Ο χαρακτήρας που κατασκεύασαν ακολούθησε άλλους δημοφιλείς λογαριασμούς ενώ μέσα σε διάστημα δύο εβδομάδων ήρθαν σε επαφή μαζί του 116 άτομα, εκ των οποίων οι 108 ήταν άνδρες, ηλικίας 19 έως 65 ετών. Οι διαδικτυακοί φίλοι της νεαρής την προσέθεσαν σε άλλες κλειστές ομάδες, ενώ χαρακτηριστικό είναι πως στα προσωπικά μηνύματα της υποτιθέμενης κοπέλας έφτασαν πολλές φιλοφρονήσεις, παρόλο που οι ειδικοί είχαν δημοσιεύσει μόνο μια φωτογραφία που δεν έδειχνε καν το πρόσωπό της.
Toν περασμένο Σεπτέμβριο μια ομάδα εμπειρογνωμόνων του Συμβουλίου της Ευρώπης ανακοίνωσε πως η Ουγγαρία πρέπει να καταβάλει περισσότερες προσπάθειες για να αντιμετωπίσει την εμπορία ανθρώπων και κυρίως παιδιών, περιλαμβανομένων αυτών των μεταναστών και αιτούντων άσυλο, είτε αυτά τελικά ωθούνται στην πορνεία είτε στην παιδική εργασία.
«Οι ουγγρικές αρχές πρέπει να εντείνουν τις προσπάθειές τους αναφορικά με την πρόληψη της εμπορίας παιδιών, κυρίως μέσω της ευαισθητοποίησης και της ενημέρωσης του προσωπικού που εργάζεται με αυτά», ανέφερε σε έκθεσή του το Συμβούλιο της Ευρώπης.
Πρέπει εξάλλου να ενημερωθούν «τα ίδια τα παιδιά, περιλαμβανομένων των παιδιών που ζουν σε ιδρύματα, για τους κινδύνους της εμπορίας και την ασφάλεια στο Διαδίκτυο», υπογραμμίζεται στην έκθεση.
Η Greta, η ομάδα των ειδικών που παρακολουθεί την εφαρμογή της Σύμβασης του Συμβουλίου της Ευρώπης για την καταπολέμηση της εμπορίας ανθρώπων, ζήτησε ειδικότερα από την Ουγγαρία «να καταργήσει τη νομοθεσία που επιτρέπει την επιβολή προστίμων, δηλαδή ποινές φυλάκισης, στα παιδιά που εκδίδονται».
Tα στοιχεία στην Ελλάδα
Στην Ελλάδα, αναφέρουμε ενδεικτικά, πως συνολικά 142 περιστατικά εμπορίας ανθρώπων κατέγραψαν οι αστυνομικές αρχές την πενταετία 2014-2018, με τη συντριπτική πλειοψηφία των θυμάτων να είναι γυναίκες και το 26% ανήλικοι. Ωστόσο, οι πολύ περιορισμένοι αριθμοί καταγγελιών δεν μπορούν να αποτυπώσουν τις πραγματικές διαστάσεις του φαινομένου.
Σεξουαλική εκμετάλλευση, εργασιακή σκλαβιά (κυρίως στον αγροτικό τομέα) και αναγκαστική επαιτεία είναι οι τρεις μορφές εμπορίας ανθρώπων που απαντώνται συχνότερα στην Ελλάδα. Σύμφωνα με τα στοιχεία της Ελληνικής Αστυνομίας, την περίοδο 2014-2018 εντοπίστηκαν 142 περιπτώσεις εμπορίας ανθρώπων με τον αριθμό των αναγνωρισμένων θυμάτων να ανέρχεται σε 229. Η συντριπτική πλειοψηφία των θυμάτων ήταν γυναίκες (178 θύματα, δηλαδή ποσοστό 77,7%), ενώ ιδιαίτερα ανησυχητική θεωρείται η ύπαρξη ανήλικων μεταξύ των θυμάτων (60 ανήλικα θύματα, ποσοστό 26,2%). Επίσης, παρά τη γενική αντίληψη ότι τα θύματα εμπορίας ανθρώπων είναι μόνο αλλοδαποί, τα 32 από τα θύματα ήταν Έλληνες πολίτες.
(Με πληροφορίες από Guardian, unric.org, Εuropa.eu, astynomia.gr)