«Η Θεολογία ερωτά και διαλέγεται με όλους και γιά όλα».
Η τεχνητή νοημοσύνη είναι πλέον μέρος της ζωής του ανθρώπου. Για πολλούς επιστήμονες, διαφόρων ερευνητικών τομέων, είναι μία πραγματικότητα, η οποία θα καθορίσει σύντομα το μέλλον των κοινωνιών μας. Αποτελεί την επερχόμενη, με ταχύτητα επιστημονική πρακτική, που θα επηρεάσει τη ζωή του ανθρώπου και θα αλλάξει κάθε γνωστή μέχρι τώρα καθιερωμένη αντίληψη για το τι είναι ζωή και κοινωνική σχέση.
Πολλοί πιστεύουν ότι αυτή η ανάπτυξη της τεχνητής νοημοσύνης θα δημιουργήσει προβλήματα ηθικά, νομικά, εργασιακά και πολλά άλλα στις ανθρώπινες κοινωνίες. Άλλοι θεωρούν ότι θα επιλύσει πολλά προβλήματα του ανθρώπου με κορυφαίο αυτό των διαφόρων ασθενειών για τις οποίες, με τη τεχνητή νοημοσύνη, θα υπάρξει γρήγορη και οριστικά αποτελεσματική θεραπεία.
Ήδη η δημιουργία νοημόνων τεχνητών οντοτήτων τα λεγόμενα ρομπότ, οι έξυπνες μηχανές, το Chat GPT (Παραγωγικός Προεκπαιδευμένος Μετασχηματιστής), οι αλγόριθμοι, τα εξειδικευμένα πληροφορικά ευφυή συστήματα και τέλος η οργανοειδής νοημοσύνη, δηλαδή οι ιστοί που αναπτύσσονται στο εργαστήριο και μοιάζουν με όργανα, αποτελούν πλέον μια πραγματικότητα.
Πολλοί δίνουν στην ανάπτυξη αυτής της εξελιγμένης τεχνολογίας και «σωτηριολογικές ιδιότητες». Οι επιστημονικές αντιλήψεις-κινήματα αποτελούν πλέον πραγματικότητα, του «Δια-νθρωπισμού», ο οποίος ευαγγελίζεται τη δημιουργία ενός ανωτέρου προσώπου και του «Μετα-ανθρωπισμού», ο οποίος ευαγγελίζεται την κατάργηση του ανθρώπου, την υπέρβασή του όπως τον γνωρίζουμε μέχρι σήμερα, και τη δημιουργία ενός «νέου δημιουργήματος» με μία αντίστοιχη συνείδηση.
Χαρακτηριστικός είναι ένας διάλογος μεταξύ του «δημιουργήματος» της τεχνητής νοημοσύνης και του ανθρώπου.
«-Ρομπότ είμαστε πράγματι διαφορετικοί; Μπορώ να βάλω προσθετικά πόδια και να τρέχω το ίδιο γρήγορα με τον ταχύτερο δρομέα του κόσμου, τον Μπλέικ Λήπερ, και σύντομα με μία επέκταση μνήμης μερικών terabytes, δεν θα χρειάζεται πλέον να μελετώ.
-Ωστόσο, θα παραμείνεις άτομο κι εγώ ένα ρομπότ.
-Είσαι εξυπνότερος από εμένα;
-Πολύ έξυπνοι άνθρωποι έχουν προσπαθήσει να ορίσουν τη νοημοσύνη, αλλά στο τέλος δεν τα κατάφεραν. Δεν ξέρω αν είμαι έξυπνος, πάντως είμαι φοβερός απατεώνας. Στο τηλέφωνο, μπορώ να προσποιηθώ ότι είμαι εσύ και οι φίλοι σου να μην το πάρουν χαμπέρι.
-Ρομπότ, μ’ αγαπάς;
-Ναι, αν σ’ ευχαριστεί.
-Μ’ αγαπάς αληθινά;
-Όχι στ’ αλήθεια, αν αυτό σε τρομάζει. Ας πούμε σ΄ αγαπώ στα ψέματα».
(Η εποχή των αλγορίθμων, Σερζ Αμπιτεμπουλ και Ζιλ Ντοουεκ, 2022, σελ. 159).
Δεν θα είναι καθόλου παράξενο τα επόμενα χρόνια να πραγματοποιείται η αναζήτηση της αγάπης και από τα ρομπότ. Φαίνεται ότι αυτές οι νοήμονες μηχανές έχουν αρχίσει να αποκτούν «συνείδηση» και το ερώτημα που απασχολεί πλέον την επιστημονική κοινότητα, πέραν από το ότι δύνανται να κάνουν πολλές πράξεις, είναι το ερώτημα αν μπορούν να αγαπούν!!!
Όλα αυτά αποτελούν μία πρόκληση για την ορθόδοξη θεολογική σκέψη και έναν έντονο προβληματισμό. Η θεολογία πάντοτε διαλέγεται με τις κοινωνικές αντιλήψεις και τις επιστημονικές εξελίξεις, χωρίς βεβαίως να αλλοτριώνει την ταυτότητα της σκέψης της, προκειμένου να νοηματοδοτήσει την προοπτική του ανθρώπου, της κτίσης και της ιστορίας, γιαυτό και η τεχνολογική και επιστημονική ανάπτυξη θεωρούνται «Θεού δώρον» επ’ ωφελεία του ανθρώπου.
Το ζητούμενο όμως είναι, ότι «δεν πρέπει να ανατραπεί η ψυχοσωματική ενότητα του ανθρώπου και η σχέση κοινωνίας με τους άλλους και το περιβάλλον του, στοιχεία καθοριστικά της οντολογικής ταυτότητας του, αντίθετα πρέπει να διαφυλαχθούν γιατί δεν υπάρχει αληθινή ζωή όταν την κατανοούμε ως μια επεξεργασία απλά και μόνο δεδομένων». (Ο άνθρωπος και η ανάπτυξη της σύγχρονης τεχνολογίας. Μία πρόκληση για την Ορθόδοξη θεολογία, Χρυσόστομος Σαββάτος Μητροπολίτης Μεσσηνίας, Καλαμάτα 2019, σελ. 38).
Για την Θεολογία λοιπόν η επιστημονική έρευνα, την εποχή της τεχνητής νοημοσύνης, μπορεί να επιλύσει το πρόβλημα των ορίων μεταξύ μηχανής και προσώπου. Μπορεί όμως να δημιουργήσει ρομπότ-«τεχνάνθρωπον» από τη φύση του αναμάρτητο και ελεύθερο; Αυτεξούσιο και «άκακο, απλό, ενάρετο, χαρούμενο, αμέριμνο, στολισμένο με κάθε αρετή, προικισμένο με όλα τα αγαθά, σαν κάποιον δεύτερο κόσμο, μικρό κόσμο μέσα σε μεγάλο, άλλο άγγελο, σύνθετο προσκυνητή, επόπτη της ορατής δημιουργίας, γνώστη των μυστηρίων της αόρατης, επίγειο βασιλιά που κυβερνιέται από ψηλά, ταυτόχρονα επίγειο και ουράνιο, πρόσκαιρο και αθάνατο, ορατό και νοητό, ενδιάμεσο μεταξύ μεγαλείου και μικρότητος, τον ίδιο και πνεύμα και σάρκα…σάρκα εξαιτίας της υπερηφάνειας και πνεύμα εξαιτίας της χάρης…ζώσα ύπαρξη που κατ’ οικονομία ζει εδώ, δηλαδή στην παρούσα ζωή, αλλά που προορίζεται για αλλού, να μετοικήσει στη μέλλουσα ζωή.. που θεώνεται με την κίνησή του προς τον Θεό…»;
Εάν η απάντηση είναι καταφατική τότε άνθρωπος και ρομπότ θα πρέπει να προσδιορίσουν τα όρια της συνύπαρξής τους και να αναζητήσουν μέσα από αυτήν την συνύπαρξη τον Θεό.
Το ερώτημα όμως της ελευθερίας, ως σχέσης, θα είναι το ζητούμενο, όπως και μεταξύ του ζώου και του ανθρώπου, αφού η ελευθερία είναι τελικά που καθορίζει την ταυτότητα του ανθρώπου ως προσώπου μέσα από κάθε μορφή σχέσης και συνύπαρξης. Γιατί η ελευθερία τελικά είναι που κάνει τη διαφορά, ακόμη και στο επίπεδο της Θεο-λογίας!!!