Η τριμερής σύνοδος Τουρκίας-Ρωσίας και Ιράν που λαμβάνει χώρα στην Άγκυρα έχει εύλογα συγκεντρώσει το ενδιαφέρον της Διεθνούς Κοινότητας. Με μια πρώτη ανάγνωση η επίλυση του Συριακού ζητήματος στο πλαίσιο της «Πρωτοβουλίας της Αστάνα» είναι ένα κρίσιμο γεγονός. Ωστόσο, αναλογιζόμενοι τις παρούσες συνθήκες όπως έχουν εξελιχθεί τόσο στο συριακό έδαφος όσο και στην ευρεία πολιτική σκηνή μια δεύτερη ανάγνωση μας επιτρέπει να εξάγουμε χρήσιμα συμπεράσματα για τις γεωστρατηγικές κινήσεις των ισχυρών της περιοχής.
Η ίδια η επίσκεψη του Ρώσου Προέδρου αποτέλεσε είδηση. Το γεγονός πως ο Βλάντιμιρ Πούτιν επέλεξε να επισκεφθεί πρώτα την Τουρκία έπειτα από την επανεκλογή του στις πρόσφατες προεδρικές εκλογές του Μαρτίου σχολιάστηκε θετικά και από τον ίδιο τον Πρόεδρο Ταγίπ Ερντογάν, στέλνοντας με αυτόν τον τρόπο ένα μήνυμα για την ενδυνάμωση της διμερούς τους σχέσης. Μια σχέση η οποία πέρασε από το ναδίρ, τον Νοέμβριο του 2015 με τη ρίψη των ρωσικών μαχητικών αεροσκαφών εκ μέρους της Τουρκίας, φθάνοντας στο σήμερα με τη θεαματική βελτίωση των σχέσεων.
Ενεργειακές σχέσεις
Επισφράγιση της αποκλιμάκωσης είναι η παρουσία του Ρώσου Προέδρου στην έναρξη των εργασιών για την κατασκευή του πρώτου πυρηνικού σταθμού της Τουρκίας από τη ρωσική εταιρεία Rosatom, στο Ακούγιου. Από τις δηλώσεις του Ταγίπ Ερντογάν η κατασκευή αυτή φαίνεται να έχει ιδιαίτερη σημασία, καθώς η υλοποίηση του αποτελεί μέρος των αναπτυξιακών και εθνικών στόχων του σχεδίου «Όραμα 2023». Ο Ακούγιου είναι ο πρώτος πυρηνικός σταθμός παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας της Τουρκίας στη Μεσόγειο, μέρος της προσπάθειας του κράτους να επιτύχει μεγαλύτερη ενεργειακή αυτάρκεια. Ένας ακόμη συνδετικός κρίκος ανάμεσα στις δυο χώρες είναι η συμμετοχή της Τουρκίας στην κατασκευή του Turkish Stream, του αγωγού που θα μεταφέρει ρωσικό φυσικό αέριο στην Τουρκία και τη Νότια Ευρώπη μέσω της Μαύρης Θάλασσας.
Στρατιωτικές σχέσεις
Τον Δεκέμβριο του 2017 η Τουρκία αγόρασε ρωσικούς πυραύλους S-400 επιδεικνύοντας την εμπιστοσύνη προς τη Ρωσία και την προτίμηση της στην παροχή στρατιωτικού εξοπλισμού καίτοι μέλος του ΝΑΤΟ. Ο Πούτιν, ενισχύοντας το νέο ψυχροπολεμικό κλίμα, έσπευσε να δηλώσει πως η παράδοση των πυραύλων αποτελεί προτεραιότητα για τη συνεργασία των δύο χωρών. Η προφανής δυσαρέσκεια εκ μέρους των ΗΠΑ για αγορά στρατιωτικού εξοπλισμού ο οποίος είναι ασύμβατος με τις προδιαγραφές του ΝΑΤΟ λειτουργεί ως «αγκάθι» στις τεταμένες σχέσεις Τουρκίας-ΗΠΑ έπειτα από τα γεγονότα στο συριακό έδαφος.
Γεωπολιτικές σχέσεις
Η δεύτερη μέρα επίσκεψης του Προέδρου Πούτιν είναι αφιερωμένη στις ειρηνευτικές διαβουλεύσεις για επίλυση της επταετής εμφύλιας σύρραξης στη Συρία. Σε συνέχεια των συναντήσεων τους από το περασμένο έτος, οι τρεις ηγέτες επιχειρούν να υλοποιήσουν σχέδιο «αποκλιμάκωσης της περιοχής». Η εμπλοκή τους τόσο στα γεγονότα όσο και στις συζητήσεις για την «Πρωτοβουλία της Αστάνα» αιτιολογούνται από την επιθυμία τους να εδραιώσουν τα αντικρουόμενα συμφέροντα τους στην περιοχή. Η Ρωσία και το Ιράν υποστηρίζουν την συριακή κυβέρνηση, έχοντας στο αντίπαλο δέος την Τουρκία η οποία συνδράμει τις δυνάμεις της αντιπολίτευση ούτως ώστε να ανατρέψει το καθεστώς του Μπασάρ αλ Ασάντ. Οι προσπάθειες σύγκλισης εκ μέρους Πούτιν – Ερντογάν – Ροχανί στοχεύουν στη βούληση τους να λύσουν την κρίση και να τερματίσει η σύρραξη δίχως την κλιμάκωση των γεγονότων από την επιρροή και τη δράση των ΗΠΑ στην περιοχή. Ο ρόλος της Τουρκίας στη Βόρεια Συρία φαίνεται πως έχει δημιουργήσει νέα δεδομένα, με αποτέλεσμα η Ρωσία να επιθυμεί την εξεύρεση μιας διεξόδου παρά τις διαφορές τους, διατηρώντας ωστόσο την εδαφική ακεραιότητα της. Η επιχείρηση στο Αφρίν προκάλεσε νέα συμφέροντα, ανακατεύοντας εν μέρει τη «γεωστρατηγική σκακιέρα». Κοινός στόχος τους είναι η απομάκρυνση της παρουσίας της κουρδικής πολιτοφυλακής YPG η οποία έχει καταλάβει την εξουσία σε πολλά μέρη της Β. Συρίας, συμπεριλαμβανομένου και του Αφρίν. Οι αγωνιστές που συνδέονται με το PKK δραστηριοποιούνται και στο Ιράν, αν και όχι τόσο όσο η Τουρκία. Ως εκ τούτου, το Ιράν, όπως και η Τουρκία, δεν θέλει ισχυρή ύπαρξη YPG που θα μπορούσε να οδηγήσει σε ένα ανεξάρτητο κράτος εκεί.
Η λήξη των ένοπλων συγκρούσεων είναι επιτακτική για την περιοχή, καθώς έχουν δημιουργήσει αλυσιδωτές αντιδράσεις, προκαλώντας ανθρωπιστική κρίση παγκοσμίων διαστάσεων μέσω των προσφυγικών ροών και των οδυνηρών συνθηκών για όσους αδυνατούν να διαφύγουν. Η τριμερής συνάντηση η οποία γίνεται παράλληλα με τις αλυσιτελείς δράσεις του ΟΗΕ, δείχνουν την απροθυμία συνεργασίας με τη Δύση. Επιβεβαιώνουν έτσι τον ισχυρισμό πως οι τρεις ηγέτες ενώνονται με μοναδικό στόχο να στείλουν ένα μήνυμα πως τις ΗΠΑ, επαληθεύοντας την ψυχροπολεμική αρχή πως «ο εχθρός του εχθρού μου είναι φίλος μου». Εν αντιθέσει η προώθηση της συνταγματικής μεταρρύθμισης στη Συρία οφείλει να είναι η μοναδική συζήτηση στην ατζέντα.