To δικαίωμα στην υγεία εμφανίζεται ως ένα κλασικό ατομικό δικαίωμα αρνητικού περιεχομένου, δηλαδή ως δικαίωμα ελευθερίας, και συγχρόνως ως ένα κοινωνικό δικαίωμα, που αντιστοιχεί σε θετική υποχρέωση του κράτους για την παροχή υπηρεσιών υγείας στο σύνολο των πολιτών. Η υγεία ως ατομικό δικαίωμα κατοχυρώνεται στο άρθρο 5 παρ.5 Συντ., το οποίο προστατεύει την ατομική υγεία από προσβολές τρίτων και εγγυάται την ελευθερία αυτοπροσδιορισμού του ατόμου σε θέματα που αφορούν την προσωπική του υγεία.
Ως κοινωνικό δικαίωμα, η υγεία κατοχυρώνεται στο άρθρο 21 παρ.3 Συντ., το οποίο από μόνο του δεν θα ήταν ιδιαίτερα νομικά σημαντικό («Το κράτος μεριμνά για την υγεία των πολιτών»), αν δεν υπήρχε το Εθνικό Σύστημα Υγείας που ιδρύθηκε με τον ν.1397/1983 και αποτέλεσε την πιο σημαντική συνταγματική κατάκτηση για τη ζωή των πολιτών στην μεταπολιτευτική Ελλάδα.
Σε ποιο βαθμό, όμως, σήμερα τα ανωτέρω δικαιώματα ικανοποιούνται επαρκώς στο πλαίσιο του συστήματος υγείας; Και εάν δεν ικανοποιούνται επαρκώς τί και πώς πρέπει να πράξουμε;
Ένα από τα προβλήματα -όχι το μόνον- είναι ο ρυθμός απόκρισης του συστήματος στα αιτήματα χειρουργικής αντιμετώπισης ενός προβλήματος υγείας. Αυτή τη στιγμή -σύμφωνα με επίσημη ανακοίνωση της κυβέρνησης- σε αναμονή για χειρουργείο βρίσκονται 102.634 περιστατικά. Τα 44.459 (43%) είναι σε αναμονή 0-4 μήνες, τα 31.954 (31%) περιμένουν 4-12 μήνες, ενώ 26.221 (26%) περιστατικά περιμένουν περισσότερο από ένα χρόνο.
Ποια η λύση του προβλήματος, σύμφωνα με την κυβέρνηση; Να χρησιμοποιήσει εκτάκτως και άπαξ κάποιους πόρους από το Ταμείο Ανάκαμψης (συνεπώς δαπάνη άνευ υψηλού οικονομικού πολλαπλασιαστή) και το λοιπό κόστος να το επιβαρυνθούν οι ίδιοι οι πολίτες. Σύμφωνα με το υπουργείο το κόστος για όσους χειρουργηθούν μέσω της χρηματοδότησης από το Ταμείο Ανάκαμψης θα είναι μηδενικό. Η εξυπηρέτηση αυτών των 50.000 επεμβάσεων που έχουν προαναγγελθεί θα έχει κριτήριο τον χρόνο αναμονής του ασθενούς, ώστε να δοθεί προτεραιότητα, και θα έχουν χρονικό ορίζοντα μέχρι το Δεκέμβριο του 2025.
Για τους υπόλοιπους το κόστος των χειρουργείων θα είναι από 300 μέχρι και 2.000 ευρώ ανάλογα με το βάρος της χειρουργικής επέμβασης. Η αμοιβή στη συνέχεια θα μοιράζεται σε χειρουργό 1 και 2, αναισθησιολόγο, νοσηλευτικό και λοιπό προσωπικό που συμμετέχει (κάποιοι ελάχιστοι πόροι θα μένουν και για το νοσοκομείο!). Ο κάθε πολίτης θα μπορεί να επιλέξει κλινική με λιγότερη αναμονή ακόμα και μέσα στο ίδιο το νοσοκομείο. Οι επεμβάσεις θα χωρίζονται σε 6 κατηγορίες όπως πολύ μικρή, μικρή, μεσαία, μεγάλη, βαριά αλλά και εξαιρετικά βαριά.
Τι σημαίνουν τα ανωτέρω για τον απλό πολίτη; Ότι μολονότι πληρώνει εμπροθέσμως και αδιαλείπτως τις ασφαλιστικές εισφορές του στον ΕΦΚΑ, θα πρέπει να ξαναπληρώσει όταν εκτάκτως αιτηθεί υγειονομικής προστασίας. Τότε γιατί να πληρώνει κοινωνική ασφάλιση; Επιπρόσθετα σημαίνει ότι θεσμοθετούμε το «γρηγορόσημο». Εάν έχει εξτρά χρήματα να δαπανήσει ο πολίτης θα μπορεί να ξεπερνά τους άλλους στην «ενιαία λίστα χειρουργείου». Εάν έχει 2.000 ευρώ θα μπορεί να κάνει ένα σημαντικό χειρουργείο. Σε αντίθετη περίπτωση, όχι.
Πέραν των ανωτέρω, οι κίνδυνοι είναι πολλαπλάσιοι. Το σύστημα αυτό δίνει σοβαρό αντικίνητρο στους γιατρούς να προβαίνουν σε πρωϊνά χειρουργεία (αφού μόνον για τα απογευματινά θα αμείβονται εξτρά), ενώ ταυτόχρονα δεν αφήνει σημαντικούς πόρους για τα ίδια τα νοσοκομεία, οι υποδομές των οποίων θα χρησιμοποιούνται.
Μπορούσε να γίνει κάτι διαφορετικό; Η χρησιμοποίηση των υποδομών σε ημερήσια βάση κινείται προς τη σωστή κατεύθυνση (το ίδιο θα έπρεπε ήδη να γίνεται και στα δικαστήρια που σταματούν τη λειτουργία τους στις 15.00). Ωστόσο, τούτο δεν μπορεί να γίνεται με όρους οικονομικής συναλλαγής. Όχι μόνον διότι υπονομεύει στην πράξη το δημόσιο σύστημα υγείας, αλλά γιατί επιτείνει αντί να αμβλύνει τις ταξικές διαφορές. Όσο και αν κάποιοι ομνύουν στο τέλος της Ιστορίας, η αλήθεια είναι ότι, δυστυχώς, όλοι οι άνθρωποι δεν είμαστε ίσοι. Και η αδικία φουντώνει όταν το ίδιο το κράτος μας το υπενθυμίζει αντιμετωπίζοντας μας εξόχως άνισα.
Θα μπορούσε να γίνει κάτι διαφορετικό; «Θα απαιτούνταν άλλος ένας ΕΝΦΙΑ» έσπευσε να απαντήσει ο υπουργός Υγείας πριμοδοτώντας τον υφέρποντα κοινωνικό αυτοματισμό. Αλήθεια; Βρήκαμε χρήματα για να προσλάβουμε 1.000 αστυνομικούς για την περιλάλητη πανεπιστημιακή αστυνομία (που δεν λειτούργησε ποτέ) και δεν μπορούμε να κατανείμουμε πόρους στο ΕΣΥ;
Για να θυμηθούμε λίγο τα νούμερα.
Για το ΕΣΥ δαπανούμε 3 δισ. ευρώ ετησίως. Μόνον για τον Ιανουάριο του 2024 -σύμφωνα με επίσημη ανακοίνωση του υπουργείου Οικονομικών είχαμε πλεόνασμα στο ισοζύγιο του κρατικού προϋπολογισμού ύψους 933 εκατ. ευρώ έναντι στόχου για έλλειμμα 82 εκατ. Ευρώ. Το πρωτογενές αποτέλεσμα σε τροποποιημένη ταμειακή βάση διαμορφώθηκε σε πλεόνασμα ύψους 2.122 εκατ. ευρώ, έναντι στόχου για πρωτογενές πλεόνασμα 1.118 εκατ. ευρώ.
Δίχως σπατάλες, χρήματα μπορούν να βρεθούν για κρίσιμους κοινωνικούς τομείς. Η ιεράρχηση και η προτεραιοποίηση των αναγκών είναι ζήτημα πολιτικής με προοδευτικό πρόσημο. Και δυστυχώς τούτο είναι είδος προς εξαφάνιση σε αυτή τη χώρα.
Του Αργύρη Αργυριάδη
Δικηγόρου
www.argiriadis.gr